Een inkijkje in de wereld van designergrafkisten

De dood is onvermijdelijk en onveranderlijk, maar de manier waarop we herinnerd willen worden is wel aan het verschuiven. Een goed voorbeeld daarvan is de gouden kist van Aretha Franklin op haar begrafenis afgelopen augustus. En die niet alleen: er zijn kisten in Dracula-stijl, kisten met sport-logo’s, kisten die eruitzien als een TARDIS van Doctor Who, of kisten die lijken op een vliegtuig. Door de groeiende vraag hebben verschillende bedrijven zich de laatste jaren toegewijd aan het personaliseren van de dood.

Trey Ganem uit Texas ontwerpt grafkisten. Tijdens de begrafenis van een vriend vroeg hij zich af waarom z’n vriend eigenlijk in een saaie, stoffige grafkist lag. De kist weerspiegelde niets van zijn persoonlijkheid. Daarom begon Ganem zes jaar geleden met het bouwen van aangepaste kisten met zijn bedrijf Tray Ganem Designs.

Ganem was de allereerste aanbieder van customized grafkisten met grafische kunst in de Verenigde Staten. Voor een van zijn klanten, een gepassioneerde jager, maakte hij een kist met camouflage-print en een hertenkop erop getekend, met een echt gewei eraan. Hij had een andere kist met een vismotief beschilderd en daarop de bovenkaak, ofwel het zwaard, van een zwaardvis gezet. Ook bevestigde hij een keer een drumstel op een kist voor een muzikant. Hij maakt vaak grafkisten voor families die net een kind zijn verloren. Die kisten hebben felle kleuren en soms een thema, bijvoorbeeld van superhelden of Disney-figuren. Hij heeft ook kisten gemaakt in het thema van Star Wars en kisten met de kleuren van de favoriete sportclubs van klanten.

“Gepersonaliseerde kisten moedigen mensen aan om over hun overleden geliefde te praten,” zegt Ganem. Ze kunnen zich dan concentreren op de passies en hobby’s van de persoon die er nu niet meer is. “Het helpt met het verwerkingsproces,” vervolgt hij.

Ganem heeft een achtergrond in het maken van auto’s. De vaardigheden die hij daarbij heeft opgedaan heeft hij naadloos weten te vertalen in het maken van grafkisten. Hij doet alles zelf, samen met een groep fabricators en grafisch ontwerpers. Het kost zijn team ongeveer vier tot zes uur om een kist te maken. De prijs van zo’n kist begint bij ongeveer 3000 euro, en hangt af van de complexiteit van het design of de details.

Zijn werk wordt tentoongesteld bij het Museum of Death in Hollywood en New Orleans. Allerhande beroemdheden en sporthelden zijn begraven in zijn kisten. Neem bijvoorbeeld Tray Walker van de Baltimore Ravens, die werd begraven in een bronzen kist met een Louis Vuitton-print. “We hebben voor die kist koffers van Louis Vuitton gebruikt,” zegt Ganem. “Hij wilde het interieur van zijn kist in die print.” De soulzanger Percy Sledge werd begraven in een zwart-witte kist met muzieknoten erop. Aan de binnenkant van de klep was een portret van Sledge geschilderd. Christina Grimmie, een zangeres en voormalig kandidaat van The Voice in de Verenigde Staten, werd in 2016 doodgeschoten terwijl ze handtekeningen uitdeelde. Ook zij werd begraven in een van de creaties van Ganem: een elegante wit met groene kist, met een paar foto’s van haar binnenin de klep.

Hoe een gepersonaliseerde kist er precies uit moet zien, hoeft niet altijd beslist te worden na de dood. Crazy Coffins uit het Verenigd Koninkrijk biedt hun kisten aan op bestelling. Je kan het kistontwerp voor jezelf van tevoren doorgeven. Klanten hebben bijvoorbeeld al een kist die lijkt op een oude koffer besteld en een kist die lijkt op de een Engelse politiebox, ofwel de TARDIS-tijdmachine uit Doctor Who. Daarop was een persoonlijke boodschap geschilderd: “ Police telephone for use of public. Philip, still bringing us sunshine.” Het duurt ongeveer twee weken om zo’n kunstwerk te bouwen, en daar betaal je ook voor. Een kist kost ongeveer 5,600 euro.

Een (nog springlevende) balletliefhebber bestelde een enorme balletschoen. Ze wil graag dat het ballet La Fille Malgardée uitgevoerd wordt op haar begrafenis. Een ander kunstwerk is een kist die een vintage Rolls Royce voorstelt. Het lichaam wordt zogezegd onder de kap van de auto tot aan de achterbank geplaatst, net boven de achterwielen.

Het aantal makers die gepersonaliseerde kisten aanbieden en luisteren naar de wensen en waarden van hun klanten, blijft groeien. Passages uit New Mexico bijvoorbeeld, biedt duurzame kisten aan die zijn gemaakt van zeegras of wilg en geleverd worden in de vorm van manden.

Waarom is die vraag zo groot? Ashley Cozine, voormalig directeur van de National Funeral Directors Association in de Verenigde Staten en eigenaar van Cozine Memorial in Kansas, legt uit dat mensen graag een persoonlijk tintje geven aan begrafenissen en waken. Dat geldt zowel voor mensen die rouwen, als de overledenen. Die persoonlijke tintjes zie je terug in uitvaartcentra, kleine gedenktafeltjes in huis, of in thematische begrafenissen.

“Mensen denken graag: ‘mijn leven was uniek, ik deed ertoe.’” Waarom zou je deze gedachte niet doortrekken in hun begrafenis? zegt hij.

Het afgelopen decennium is het vieren van het leven op een nonconventionele manier groter geworden dan de standaard Noord-Amerikaanse ceremonies, laat Cozine weten. Statistieken van de NFDA laten zien dat begrafenissen het afgelopen jaar veel meer op niet-traditionele plekken plaatsvinden, zoals golfbanen, parken of gewoon thuis. Die percentages zijn in 2018 gegroeid van 48,3 naar 54,1 procent. Dezelfde enquête liet zien dat 48 procent van de Amerikanen interesse hebben in groene begrafenissen en duurzame uitvaartopties.

Als reactie op deze veranderingen hebben een aantal uitvaartcentra zich aangepast. Sommigen halen het woord ‘begrafenis’ uit hun namen, en anderen hernoemen zichzelf tot ‘life event centers’, die ook voor andere doeleinden gebruikt worden. Deze ruimtes hebben meestal een simpele, moderne inrichting met veel natuurlijk licht.

Maar om ervoor te zorgen dat je grafkist echt bij je past, is vroeg genoeg plannen raadzaam, zegt Cozine. Hij onderstreept dat mensen vaak een jaar de tijd nemen om een huwelijk te plannen, maar dat je bij een uitvaart eigenlijk met net zoveel details rekening moet houden: locaties, eten, uitnodigingen, keuze in muziek, een thema, het ontwerp van een kist, et cetera. En omdat de dood vaak plotseling is, is het vaak niet mogelijk om iets binnen een paar dagen in huis te hebben. De keuzes moeten vaak worden gemaakt door familieleden, omdat er niet vooruit wordt gedacht. Zoals de mensen bij Crazy Coffins zeggen: “Buy now and die later..”

Dit artikel verscheen eerder op VICE US.