Activist Gazi Duran strijdt tegen het idee dat queer moslims zwak of zielig zijn

In dit Pride is Protest-drieluik interviewen we drie jonge, vooraanstaande queer activisten over welke rol activisme speelt in hun leven en waarvoor ze strijden. Ditmaal spreken we Gazi Duran (28), die met z’n Queer Muslim Empowerment Program geloof, seksualiteit, etnische identiteit en zelfvertrouwen verenigt. Lees hier álle stukken van Pride is Protest.

Gazi werkt fulltime bij een reclamebureau in Amersfoort, maar is daarnaast ook actief bij stichting Maruf – een internationale organisatie die actief bijdraagt aan de acceptatie van lhbt-moslims. Samen met stichting Maruf organiseert hij het Queer Muslim Empowerment Program, waar queer moslims die worstelen met hun seksualiteit of genderidentiteit terechtkunnen. Ik sprak Gazi over hoe je queer en gelovig kunt zijn en waarom queer moslims vaak eerst in de kast moeten komen, in plaats van uit.

VICE: Hey Gazi, deze periode is zeker retedruk voor jou?
Gazi: Ja, enorm, Prideweek voelt zeg maar alsof je Queen Elizabeth bent die opeens voor allerlei officiële dingen moet komen opdraven.

Je bent trainer bij het Queer Muslim Empowerment Program. Wat is dat precies?
Het is een programma van minimaal drie maanden waar queer moslims samenkomen en workshops krijgen over gender, seksualiteit en hoe dat samengaat met het moslim-zijn. ‘Uit de kast komen’ staat namelijk centraal in onze samenleving, maar voor veel queer moslims gaat dat niet op. Ze krijgen namelijk van de buitenwereld mee dat queer-zijn en religie niet samengaan. Daar gaan ze dan in geloven, en dan wordt het heel moeilijk om jezelf nog te accepteren. Wij proberen queer moslims via gesprekken en lessen eerst zichzelf te leren accepteren. Eerst in de kast, voordat ze eruit komen.

Ging dat bij jou ook zo? Eerst de kast in?
Ik erkende al vrij vroeg dat ik op mannen viel. Ik kwam uit de kast toen ik vijftien was. Ik was te jong en wist er te weinig over, waardoor ik niet voor mezelf kon opkomen. Iedereen had er iets over te zeggen, of van te vinden, behalve ikzelf. Dat was een hele zware periode, die ongeveer zes jaar duurde. Maar toen ik daar eenmaal uit was, en ook naar queerfeesten ging zoals PANN, kreeg ik heel erg te behoefte om het te delen. En dat is nooit meer gestopt.

Je kwam uit de kast, en daar begon eigenlijk je activisme.
Ja. Het begon met veel gesprekken met mijn ouders. Ik zei: “Kijk, dit bestaat, jullie hoeven niet bang te zijn, ik word niet gediscrimineerd.” Natuurlijk gebeurt dat wel, maar je maakt het ook mooier dan het is, omdat ze er dan sneller in gaan geloven.

En toen?
Nadat ik het mijn familie vertelde, wist opeens de hele buurt het en alle Turkse mensen in mijn omgeving. Dat was ook een beetje mijn tactiek: ik overtuig eerst mijn ouders, zodat ze achter me staan, en daarna vertel ik het de rest. Dat werkte wel.

Waar loopt een queer moslim tegenaan waar, bijvoorbeeld, een niet-religieuze queer geen last van heeft?
Queer moslims hebben tijdens hun persoonlijke ontwikkeling niet alleen te maken met wat queer of trans-zijn voor ze betekent, maar ook hoe ze dit combineren met hun religie. De vragen die ze zichzelf stellen zijn: ben ik nou moslim of queer? Kan ik het wel combineren? Als ik een homoseksuele man ben, mag ik dan wel bidden tussen de andere mannen? En omdat deze twee identiteiten worden gezien als onverenigbaar, door moslims en niet-moslims, voelt het een beetje alsof je moet kiezen tussen je familie en jezelf. En da’s een keuze die je liever niet maakt.

Maar je bent óók bezig met de vraag: ben ik nou een Nederlander of niet? Wat betekent het om Nederlands te zijn en hoor ik daar wel bij? Je bent dus niet alleen bezig met je queer-identiteit, maar ook met je religieuze en etnische identiteit.

Toch snap ik ook wel waarom sommige lhbt’ers religie en het queer-zijn als onverenigbaar zien. Religie wordt gezien als onderdrukkend systeem.
Laten we wel wezen, vanuit religie als instituut is er onderdrukking, en zijn er een hoop onaardigheden tegen queer personen. Dat kunnen we niet ontkennen. Maar je hoeft niet per se die specifieke vorm van religie aan te hangen. Mensen snappen dat vaak niet. Ik kan ook matriarchale elementen, of elementen van gendergelijkheid in het geloof terugvinden.

Voel jij je als queer moslim omarmd in de lhbt-gemeenschap?
Niet altijd. Er is veel racisme en seksisme in de queergemeenschap zelf. Onder andere op online datingprofielen. Dat er bijvoorbeeld in zo’n profiel staat: No blacks, no asians, no femininity. Ik heb er zelfs expres ingezet dat ik Turks ben, want dan was ik het probleem voor. Het gebeurde weleens dat mensen erachter kwamen dat ik Turks ben en me blokkeerden. Er zijn ook mensen geweest die direct aan mij vroegen: “Ben je besneden?” Ik heb zelfs een keer te horen gekregen: “Ik zou je zo hard neuken dat je direct richting Allah knalt.” Die wereld is keihard. Desondanks is het vaak ook de eerste manier waarop queer moslims met de gemeenschap in aanraking komen: door online te gaan daten. Waartegen is het belangrijk om te protesteren tijdens Pride?
Tegen het idee dat je pas geëmancipeerd bent, of telt, of sterk bent als queer persoon als je zichtbaar bent. Als je bijvoorbeeld op televisie bent, op een boot staat tijdens de Pride, uit de kast bent, bevrijd, en compleet jezelf kan zijn. Maar wat doe je als je niet zichtbaar kan zijn? Als je niet publiekelijk op een Pride kan staan omdat je niet uit de kast bent, omdat je dat simpelweg niet durft of omdat je familie je dan op straat zet, of naar homogenezing-therapie stuurt in het buitenland? Maar als je niet mee wil of kan doen met die zichtbaarheid, word je al snel weggezet als iemand die zielig is. Je kan ook prima geëmancipeerd zijn zonder het van de daken te willen schreeuwen.

Stel, je bent queer moslim en je worstelt met je identiteit. Wat maakt het Queer Muslim Empowerment Program anders dan wanneer je bijvoorbeeld naar een psycholoog zou gaan?
Nou, als je echt te maken hebt met zware geestelijke problematiek moet je natuurlijk altijd naar de psycholoog – dan verwijzen we je ook door. Maar de wachtlijst bij een psycholoog duurt soms wel vier maanden of een half jaar. Bovendien zitten bijna alle psychologen die queer moslims kunnen behandelen in de randstad. Die zorg zou veel beter moeten. Bij een psycholoog krijg je geen les over geloof, geschiedenis en maatschappijleer. Je kan er geen anderen ontmoeten die zijn zoals jij. Wat ook weleens gebeurt is dat psychologen jongeren naar ons doorsturen, zo van: dan ben ik van het probleem af, of ze geven verkeerd advies en zeggen: kom uit de kast. En dan heb je, zoals ik al eerder zei, echt een probleem. Maar zijn de mensen die naar jullie programma toekomen niet sowieso al bezig met het onderzoeken van hun genderidentiteit? Hoe bereik je mensen die totaal vastzitten?
Je kan je anoniem aanmelden, en dan doen we een intake-gesprek. De lessen van het programma zijn strikt geheim en besloten. Dat helpt. Het soort mensen dat we binnenhalen verschilt enorm. Er zitten mensen tussen die al wat verder zijn in hun zoektocht naar hun identiteit, maar ook mensen die nog nooit tegen iemand hebben verteld dat ze queer zijn. Er zitten zelfs mensen bij die meer over de islam te weten willen komen en juist willen leren hoe ze géén homo meer kunnen zijn. Na het programma denken ze wel anders.

Ter afsluiting: waar kunnen queer moslims zich aanmelden voor jullie programma?
Dat kan op: www.maruf.eu/ontmoetanderen.