Vuurwerk, pijpbommen en andere zelfgemaakte explosieven: hoe Griekse steden Pasen vieren

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Griekenland

Als je aan Pasen denkt, denk je waarschijnlijk vooral aan ontbijten met je familie, verstopte chocolade-eitjes en dat het iets te maken had met Jezus die opstond uit de dood. Maar voor veel mensen in Griekenland betekent het iets totaal anders. Je vuurwerk en zelfgemaakte bommen tevoorschijn halen bijvoorbeeld, en je complete dorp in de hens zetten – allemaal uit naam van traditie.

Volgens de Griekse politie zijn er in de afgelopen 15 jaar 11 mensen om het leven gekomen door het paasvuurwerk, naast 58 mensen met ernstige verminkingen en 46 met lichte verwondingen. Bijna de helft van de gewonden waren omstanders die niet eens actief meededen met de festiviteiten. Toch gaat er geen Pasen voorbij zonder dat er flink wat bommen de lucht in gaan.

Omdat jouw Pasen waarschijnlijk vrij saai is, of in elk geval een stuk saaier dan op Korfoe, Kreta en Kalamata, hebben we hier een overzicht gemaakt van de meest explosieve paastradities van Griekenland.

De raketoorlogen van Chios

Op het eiland Chios is Paaszaterdag niet compleet zonder een barrage aan vuurpijlen – zowel kinderen als hun ouders doen er vrolijk aan mee, met gekocht of zelfgemaakt vuurwerk. Desondanks is dit gebruik, dat plaatsvindt in het dorpje Vrontado, een heuse raketoorlog. Er staan twee rivaliserende parochies lijnrecht tegenover elkaar, die duizenden pijlen naar elkaars kerktoren lanceren zodra de priester de verrijzenis van Jezus heeft aangekondigd. Omdat er in de loop der jaren nogal wat gewonden zijn gevallen, is de traditie een paar jaar verboden geweest. Inmiddels is het weer terug, zij het op een wat kleinere schaal.

Heuvels opblazen in Samos

De vuurwerkshow op Samos, een eiland vlak bij het Turkse vasteland, is heel anders, maar net zo indrukwekkend. Er worden duizenden artilleriegranaten gevuld met buskruit, en geplaatst op hellingen rond de dorpen. Ze worden ontstoken op Eerste Paasdag, en de ontploffingen zijn door het hele dorp te horen. De traditie is ook een viering van de onafhankelijkheid van het Ottomaanse Rijk in 1821.

De revolutie naspelen in Kalamata

In Kalamata, een stad in het zuiden van Griekenland, wordt de revolutie nagespeeld waarbij Griekenland terugvocht tegen het Turkse leger. Op Paaszondag spelen twee groepen van twaalf man het gevecht na, ieder met eigen naam en kapitein, en daar gebruiken ze zelfgemaakte explosieven voor.

Het maken van die explosieven wordt gezien als een gezellig familieritueel, waarmee vaak al begonnen wordt rond kerst. Ook jonge kinderen – vanaf zes jaar oud – maken hun eigen kleine, kindvriendelijke explosieven. Met sterretjes.

De ijzeren pijpen van Andros

Op het eiland Andros steken mensen ijzeren pijpen met buskruit in de grond, die ze af laten gaan tijdens een optocht waarin de herrijzenis van Jezus wordt nagespeeld. Dat gaat meestal wel goed, maar zeker niet altijd – het is de afgelopen jaren weleens voorgekomen dat mensen gewond raakten of er per ongeluk dingen in de fik vlogen.

Het verbranden van Judas

Over heel Griekenland worden er op allerlei verschillende manieren Judas-figuren in brand gestoken. In Chaina, de op één na grootste stad van Kreta, maken ze bijvoorbeeld een houten gestalte van Judas, dat ze door de stad meezeulen terwijl mensen hem mogen slaan.

In de regio Thracië maken kinderen op de dag voor Pasen een Judas-figuur, die ze daarna door de stad meenemen. Ondertussen vragen ze mensen om takken uit hun tuin mee te geven, waarmee ze de volgende dag – op Goede Vrijdag dus – een vuur maken. Dat vuur brandt naast een kerk, waar de optocht uiteindelijk eindigt. Daarnaast zijn er ook steden waarin de figuur op een plein in de fik wordt gestoken, terwijl het ondertussen beschoten wordt.

Niet iedereen is een groot voorstander van deze traditie. Het zou een nogal negatieve ondertoon hebben, terwijl de meeste kerken juist proberen om vrede en liefde te prediken. Ook zou het voor mensen een manier kunnen zijn om hun antisemitische gevoelens te uiten, onder het mom van traditie. De Heilige Synode, de hoogste autoriteit van van de oosters-orthodoxe kerk, heeft meerdere keren priesters aangemoedigd om er niet aan deel te nemen. De Centrale Raad van Joodse Gemeenschappen in Griekenland heeft opgeroepen tot een verbod, terwijl de extreemrechtse partij Gouden Dageraad de traditie juist graag in leven wil houden.

De gebroken potten van Korfoe

Op het Spianadaplein in Korfoe, kun je op Paaszaterdag getuige zijn van de traditie ‘Botides’, waarbij de eilandbewoners hun raamluiken versieren met rode bloemen en kleipotten uit het raam gooien. Volgens sommigen stamt deze traditie uit de middeleeuwen, toen het in Venetië gebruikelijk was voor katholieken om hun oude kannen te breken en zo nieuwe goederen in hun huis te verwelkomen. Andere mensen denken dat het een middeleeuwse methode was om kwade geesten te verdrijven. En weer anderen denken dat het staat voor de aardbeving die plaatsvond na de kruisiging van Jezus.