Een vierdaagse werkweek is niet per se beter voor je

"Acht uren voor arbeid, acht uren voor recreatie, acht uren voor rust." Met die slogan pleitte de Britse socialistische hervormer Robert Owen in 1810 voor de achturige werkdag. Want waar we dat tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld vinden, konden arbeiders destijds werkdagen maken van wel tien à twaalf uur, en dat zes keer per week. Het was Ford Motor Company die in 1926 het aantal werkdagen terugbracht tot vijf, waarmee het bedrijf als eerste een veertigurige werkweek instelde.

Sindsdien heeft die trend zich eigenlijk alleen maar doorgezet. De vrije tijd van Amerikanen is tussen 1880 en 1995 verdriedubbeld, terwijl de werktijd juist bijna is gehalveerd. Dat rekende de inmiddels overleden economisch historicus Robert Fogel uit, die in 1993 de Nobelprijs voor de Economie won. Door deze trend te volgen, voorspelde hij dat mensen in 2040 minder dan een kwart van de tijd aan betaald werk zullen spenderen – en dan rekende hij de tijd die besteed wordt aan slapen, eten en hygiëne niet eens mee.

Er bestaan organisaties die zich puur en alleen toeleggen op het nog verder verkorten van de werkweek, vanuit het idee dat we onderdoor gaan aan al dat overwerk. Maar is dat idee wel terecht, en zou meer vrije tijd onze gezondheid echt ten goede komen?

Wat in ieder geval zeker is, is dat overbelasting eerder leidt tot ongelukken. Onderzoek van Allard Dembe, professor aan de Ohio State University College of Public Health, wees uit dat werknemers 37 procent meer risico lopen op een bedrijfsongeluk wanneer ze op een dag meer dan twaalf uur werken, en zelfs met 61 procent als ze dan ook nog eens overwerken.

Ook de kans op ziektes neemt toe wanneer je overwerkt. Dembes onderzoek wees erop dat vrouwen die zestig uur per week werken, een drie keer zo grote kans hebben op hartziekten, diabetes, kanker en artritis dan vrouwen met een veertigurige werkweek. Uit een ander onderzoek blijkt dat werknemers die meer dan elf uur per dag werken meer dan twee keer zo snel depressies ontwikkelen dan werknemers die acht uren op een dag maken. Ook zijn er verbanden aangetoond tussen overwerken en diabetes type 2, en een hoger risico op beroertes.

Veel werkuren maken lijkt dus niet zo gezond, maar wil dat ook zeggen dat we er beter van worden wanneer onze werkweek korter wordt? Dembe denkt dat die redenatie wat te simpel is. "Ik betwijfel dat er een lineair verband bestaat [tussen werkuren en gezondheid]," zegt hij. Zijn onderzoeken laten eerder zien dat "er wat drempels zijn, waarna gezondheidsrisico's aanzienlijk worden verhoogd." Zoals een twaalfurige werkdag, bijvoorbeeld. Maar hoe hoog deze drempels precies zijn, verschilt volgens Dembe maar net per persoon.

Het marketingbureau Serps Invaders heeft er in ieder geval baat bij gehad, zegt managing director Felicitas Betzl. Doordat het bedrijf een vierdaagse werkweek instelde, slonk de overwerktijd van haar werknemers met 90 procent, en het verzuim zelfs met 95 procent. Ze zegt te zien dat haar werknemers gelukkiger zijn. Op maandagochtend is "iedereen helemaal uitgerust, en klaar om vol gas te geven."

Over een specifieke werknemer zegt ze dat ze, toen de werkweek nog vijf dagen bedroeg, slecht at en niet goed voor zichzelf zorgde. Het extra dagje weekend gaf haar net de tijd om gezonder voor zichzelf te koken, en vaker naar de sportschool te gaan. "Ik denk dat het haar leven volledig veranderd heeft. Ze is veel afgevallen en lijkt een stuk gelukkiger," zegt Betzl. Een andere medewerker vond eindelijk tijd om voor een marathon te trainen.

Toch heeft niet iedereen profijt van extra vrije tijd – het hangt er natuurlijk ook maar net vanaf wat je ermee doet. Zoals het in een recent opiniestuk van The Guardian wordt verwoord, kan het natuurlijk ook betekenen dat mensen hierdoor meer tijd voor de tv gaan doorbrengen. "Een vierdaagse werkweek lijkt me een zegen voor mensen wiens leven volledig wordt opgezogen door werk of familieverplichtingen," zegt psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi. "Maar het kan ook een vloek zijn voor mensen die werk juist gebruiken om invulling aan hun leven te geven, en door zo'n extra vrije dag juist in een gat vallen."

Een kortere werkweek kan ook andere offers met zich meebrengen, zoals dat je natuurlijk in principe minder geld verdient. Om toch hetzelfde loon te behouden, zouden kortere werkweken ook langere werkdagen kunnen betekenen – zo blijft het aantal uren gewoon gelijk. Dat doen ook de medewerkers van Serps bijvoorbeeld. En dat was een moeilijke overgang, zegt Betzl. Als je bedenkt dat gezondheidsrisico’s vooral zijn verbonden aan het aantal gewerkte uren, zou je dus kunnen betwijfelen of een vierdaagse werkweek met exact hetzelfde aantal uren wel zo’n veel beter idee is.

Kort samengevat, is een vierdaagse werkweek waarschijnlijk geen wondermiddel. Daarom adviseert socioloog Leah Ruppanner, die het verband onderzocht tussen de lengte van de werkdag en het gezinsevenwicht, werkgevers om zich flexibel op te stellen richting hun werknemers. "Het verkorten van de werkweek is één manier om dat te doen. Maar het lost niet in een keer alles op."

Tonic is de nieuwe site over gezondheid van VICE. Volg ons op Facebook