Het eerste robotkunstwerk van het Guggenheim kan maar niet stoppen met schoonmaken

In een eeuwig groeiende plas rode vloeistof staat een enorme robotarm met een trekker aan het uiteinde. Met snelle, gladde en bijna agressieve bewegingen probeert de machine hopeloos de vloeistof terug naar het midden te vegen. Het is een soort soort mechanische dans die nooit zal eindigen. Can’t Help Myself is een indrukwekkende installatie van kunstenaars Sun Yuan en Peng Yu en is een onderdeel van de nieuwe tentoonstelling Tales of Our Time. Het is ook het allereerste robotkunstwerk dat in het Guggenheim in New York te zien is.

Toch is robotkunst niet nieuw. Dus waarom heeft het museum zo lang gewacht om een robot tentoon te stellen?

“Het is altijd een uitdaging als nieuwe media en nieuwe technologie gebruikt worden in kunst,” vertelt curator Xiaoyu Weng. “Dat was het geval bij de opkomst van video en nieuwe media. Dat betekent dat we tegenwoordig moeten letten op het onderhoud, de werking en het behoud van systemen – bijvoorbeeld de veroudering van software of programma’s die we tegenwoordig niet meer gebruiken. Maar we pakken het allemaal heel positief en actief aan en dat laten we ook zien met de tentoonstelling van Can’t Help Myself in het Guggenheim.”

Can’t Help Myself, Sun Yuan en Peng Yu, 2016.

“Can’t Help Myself is een provocatief en intrigerend kunstwerk,” vertelt Weng aan The Creators Project. “Het verwijst naar hedendaagse kwesties, die belangrijk zijn in een globale context. Het gaat dus niet alleen over robotica en materialisme, maar het stuk bevat ook conceptuele en socio-politieke boodschappen.”

De meeste mensen zullen de rode plas vooral aanzien voor een flinke poel van bloed. Maar Sun Yuan en Peng Yu benadrukken dat hun werk niet symbolisch bedoeld is. Het kan juist voor iedereen wat anders betekenen. Toch denk je bij dit stuk al snel aan het "genoegen en de paniek" waar kunstenaars vaak naar verwijzen als ze de toekomst van technologie proberen te voorspellen. “Pas na een computerstoring, als de stroom uitvalt of als we onze mobiel verliezen, merken we hoe afhankelijk we zijn van technologie,” vertellen de kunstenaars aan The Creators Project. “Dit kan zowel genot als paniek opleveren. Het meest angstaanjagende is dat hoe graag we het ook zouden willen, we niks aan die afhankelijkheid kunnen veranderen. Maar dat is tegelijk ook wel spannend, omdat we beseffen dat we dankzij die technologie ook tot nieuwe inzichten komen.”

video.

Terwijl technologie een steeds belangrijkere rol speelt in onze levens, zorgt de angst voor de verhouding tussen mens en machine voor een belangrijke dialoog over de toekomst van kunst. Misschien kunnen technologie en robotica op een bepaald moment zelfs de plaats van de kunstenaar innemen en zelfs iets toevoegen. Maar zo ver zijn wel volgens Sun Yuan nog niet. “Zelfs al ontwikkelen machines nieuwe systemen om berekeningen te doen die verder gaan dan hun originele instellingen, zullen die berekeningen wel nog steeds gebaseerd zijn op programma’s die ontwikkeld zijn door mensen,” zegt hij in de video van de tentoonstelling. “Een kunstwerk is een weerspiegeling van de kunstenaar. Maar de kunstenaar hoeft niet zelf niet altijd zo zeer aanwezig te zijn in dat kunstwerk.”

Can’t Help Myself is een voorbeeld van kunstmatige intelligentie, maar de robot beweegt op basis van een uitvoerige choreografie die door kunstenaars is ontworpen. “Zolang het menselijke potentieel niet beperkt wordt, is het artistieke potentieel van robots ook onbeperkt,” leggen de kunstenaars uit. “Apparaten sluipen steeds meer en meer onze levens binnen en zijn zelfs een deel geworden van onze lichamen. Het is dus logisch dat ze ook in de kunstwereld te vinden zijn .”

Schetsen voor Can’t Help Myself, Sun Yuan en Peng Yu, 2016. Still uit de video.

Een kunstwerk als Can’t Help Myself kijkt kritisch naar de plek van machines in onze wereld en verkent wat robotkunstenaar Bill Vorn de “esthetiek van kunstmatig gedrag” noemt. Machines leren steeds beter hoe ze kunnen omgaan met informatie en veranderingen in technologie, waardoor de verhouding tussen mens en machine steeds complexer wordt. “Mensen moeten van uiteindelijk van machines leren om er de controle over te kunnen blijven hebben,” vertellen de kunstenaars. “Machines veranderen voortdurend en versnellen veel van de veranderingen in onze samenleving. Het is een eindeloos samenspel tussen mens en machine, waar we allemaal van profiteren.”

“Can’t Help Myself is een metafoor voor die relatie. Het is dus erg actueel,” vertelt Weng, de curator van de tentoonstelling.  “Het gaat over het eeuwige streven van de mens om cultuur uit te beelden, en in dit geval gebeurt dat in een modern jasje dat past bij de huidige staat van onze samenleving.”

De tentoonstelling Tales of Our Time is tot 10 maart te zien in het Guggenheim Museum.