Dit artikel bestaat al

Voordat ik dit artikel schreef, stond dit artikel al in de Library of Babel, een universele online bibliotheek waarin je ieder boek kunt vinden dat ooit geschreven is. En ieder boek dat ooit zal worden geschreven. Eigenlijk gewoon ieder boek. Ooit.

Van die gedachte ging mijn hoofd een beetje tollen en in eerste instantie geloofde ik het niet. Dus zocht ik in de online bibliotheek naar een willekeurige lap tekst: de eerste twee alinea’s van Max Havelaar, het saaiste boek op aarde. Het bleek dat de universele bibliotheek zelfs dit stukje tergend langzame proza een plekje heeft gegeven. De passage staat er zelfs niet één keer, maar zelfs tien quadriljard keer in. Dat lijkt me een tikkie overdreven.

Dit stukje tekst is terug te vinden op pagina 344 van een boek getiteld "t,cpkg" van volume "0jq9zwelyry40jyi9uvn3lfl3ec7wo57qhp8b6o"

Als echt alles in deze bibliotheek staat, staan er ook dingen in die nog nooit gepubliceerd zijn. Dit artikel was er bijvoorbeeld al lang te vinden, voordat het gepubliceerd werd en zelfs voordat ik het zelf had bedacht. Kijk maar hierboven. Staan er dan ook hele persoonlijke dingen in? Jazeker. Dit is bijvoorbeeld het laatste smsje dat ik naar m'n vriendin stuurde, dit stuurde ik als laatste naar mijn moeder en zelfs mijn laatste zoekopdracht op Google is in de bibliotheek terug te vinden. Probeer het zelf maar. Echt alles wat je maar kunt bedenken, het staat er.

De website is een praktische uitvoering van het filosofische principe van de eindeloos typende aap. In het kort gezegd stelt dit gedachte-experiment dat als je een aap maar lang genoeg de tijd geeft om willekeurige letters te typen, hij op een dag de volledige werken van Shakespeare zal schrijven. Ieder boek is in de kern namelijk niet meer dan een verzameling van pagina’s, die op hun beurt weer bestaan uit een verzameling letters en tekens. En daar bestaan, al lijkt het oneindig, maar een beperkt aantal combinaties van.

De bibliotheek werkt als volgt. Library of Babel gaat uit van 29 verschillende tekens: de 26 letters van het alfabet en drie leestekens: komma’s, punten en spaties. Met die 29 tekens worden pagina’s gemaakt van exact 3.200 karakters. Van een dergelijke pagina bestaan dan 293200 mogelijkheden. Dit getal kun je oneindig noemen, maar dat is het eigenlijk niet. Als je het uitschrijft, kom je namelijk op dit getal:

Met dit aantal pagina’s kun je nu ieder mogelijk boek maken. Met hetzelfde gemak rolt hier de Bijbel uit, of de memoires van de zoon van Jan Boskamp. Of het boek dat je nooit gaat schrijven.

Jonathan Basile, de maker van Library of Babel, legt uit dat zijn website werkt met een algoritme dat willekeurige tekst genereert en die een plaats geeft in de bibliotheek. Het algoritme is zo ontworpen dat hetzelfde stukje willekeurige tekst altijd op dezelfde plaats in de bibliotheek zal staan. Het programma werkt dus twee kanten op. Je kan zoeken naar een bepaald stukje tekst en dan zul je het boek vinden waar dat stukje tekst instaat. Maar je kunt ook willekeurige boeken openslaan om te kijken wat erin staat. En ook al staat dat boek nergens opgeslagen, zal het telkens als je het opent exact dezelfde inhoud hebben.

Voor mij is deze website een perfect symbool voor de spanning tussen mens en machine. De Library of Babel toont aan dat zelfs de meest complexe creatieve uiting die een mens kan maken, ook door een machine gecreëerd kan worden. Je zou hierdoor kunnen zeggen dat creativiteit dan niet meer bestaat, maar tegelijkertijd bewijst deze bibliotheek ook dat de creativiteit van machines intens inefficiënt is. De bibliotheek staat voor het allergrootste deel namelijk vol met verzamelingen van letters en tekens waar niemand chocolade van kan maken. Tussen de boeken van de bibliotheek staan onherroepelijk originele en creatieve werken die we nog niet kennen, maar om die te vinden zul je de boeken één voor één moeten lezen. En er zijn wel 104677 boeken, een getal zo groot dat we er niet eens een woord voor hebben.

Er bestaat gewoon niet genoeg tijd in het universum om ze allemaal te lezen. Dus, je moet een manier vinden om alle ruis weg te filteren. Dat zal er altijd op neer komen dat iets eerst zelf zal moeten bedenken, voordat je het in deze bibliotheek kan vinden. In dat opzicht is de uitspraak van Michelangelo over creativiteit—”Het beeld zit al in het marmer, het enige wat ik doe is het materiaal zo weghakken dat het te voorschijn komt”—actueler dan ooit. Alles bestaat al, je moet alleen weten waar je het kan vinden.