Deze docu over nineties raves in Noord-Ierland is briljant en grimmig tegelijk

Naar oud beeldmateriaal van ravers kijken is oneindig leuk en YouTube staat er vol mee. Van Highland sweat-boxes tot superclub raves, de jaren negentig rave cultuur blijft een romantisch scenario: een vluchtig, revolutionair moment, dat weigert het Britse populaire bewustzijn te verlaten.

In een van mijn meest recente YouTube buien vond ik Dancing on Narrow Ground: Youth & Dance in Ulster, een documentaire over Noord-Ierland in de jaren negentig, waarin de rave cultuur in beeld wordt gebracht. Heeft raven iedereen echt bij elkaar gebracht of was dat slechts een romantisch scenario, vernietigd door de sociaal-politieke realiteit van het dagelijks leven? De film was in eerste instantie een opdracht van Channel 4, maar is uiteindelijk nooit uitgezonden op Britse televisie. In de film is een pre-Goede Vrijdag Akkoord relatie tussen jonge Katholieken en Protestanten te zien en hoe raven een korte toevlucht biedt, weg van geweld en verdeeldheid.

Ik sprak met de regisseur van de film, Desmond Bell, over het project en wat het idealistische sentiment van raven betekent voor een generatie, verscheurd door het Noord-Ierse conflict.

THUMP: Waarom wilde je een film maken over rave cultuur in Noord-Ierland gedurende de jaren negentig? 

Des: "Ik doe nu al een paar jaar als socioloog onderzoek naar jeugdculturen in het noorden van Ierland en ik ben in het bijzonder geïnteresseerd in de vraag of subculturen (als punk en rave) de sektarische verdeeldheid in Noord Ierland kunnen veranderen. Ik heb een film gemaakt voor Channel 4 TV over loyalistische jeugd en hun wereld van fanfares en parades in Derry. Dit was een cultuur die duidelijk sektarisme nabootste en dat nog steeds doet.

Zouden de meer 'metropolitische' vormen van jeugdcultuur - als de ravecultuur - de vergiftigde wereld van sektarisme kunnen aanvechten en iets anders kunnen bieden aan jonge mensen? Het concept was beïnvloed door de klassieke film over punk in Noord Ierland, Shell Shock Rock, van John T Davies. Dit thema, waarin punk een veilige thuishaven biedt voor jongeren tegen politieke conflicten, is minder lang geleden ook nog geuit in de film Good Vibrations; een nostalgische en gebrekkige blik op punk in Noord-Ierland."

Hoe is jouw rol ontwikkeld tijdens het proces van filmen? 

"Tijdens elke documentaire zit je weer in een emotionele achtbaan. Terwijl relaties met de jonge ravers ontwikkelden, stapte ik weg van het sociologische onderzoek en ging ik over op een hechtere relatie met een aantal specifieke persoonlijkheden. Het filmen vond plaats in behoorlijk moeilijke productie-omstandigheden, maar wij waren geen jeugdwerkers. We waren wel bang voor een aantal van de jonge mensen die wij filmden, maar tegelijkertijd moesten wij grenzen behouden. Uiteindelijk ben je een film aan het maken, normaal gesproken met de bedoeling dat die uitgezonden wordt; het werk moet gewoon gebeuren. Alhoewel, de film is niet meer uitgezonden omdat er op te veel tenen mee werd getrapt."

Waar kom je zelf vandaan en hoe vind je dat de film de tijd, plaats en energie uitbeeldt?

"Nou, ik kom uit Derry, maar Amanda McKitterick, de onderzoeker van het project, komt uit de zelfde buurt in Oost-Belfast als de groep Protestantse kinderen in de film. Zij had een goede verstandhouding met ze. We hadden nog een andere onderzoeker in het project, die in het westelijke deel van de stad werkte met de Katholieke kinderen. Zij kwam niet uit die regio, met als gevolg dat zij het moeilijk met de kinderen kon vinden. Bij films als deze is het uiterst belangrijk dat er vertrouwen ontstaat tussen filmmaker en het onderwerp, zonder te vergeten dat beiden uit verschillende locaties komen. De filmmakers zijn vaak bevoorrechter dan de onderwerpen uit de arbeidersklasse."

Op rave cultuur wordt vaak teruggekeken door een roze bril, als een van de laatste echte subculturen en/of revolutionaire bewegingen in de moderne geschiedenis. Waarom is dat, denk je? 

"Wat bestaat er vandaag nog? Weinig dat niet geworteld is in de trivialiteiten van social media en het narcisme dat het omsingelt. Rave was waarschijnlijk de laatste subcultuur voor de zondvloed van social media, die face to face-, groeps- en straatculturen nogal heeft overspoeld. Voorheen konden jongeren hun identiteit onderzoeken door op hun eigen plaats te blijven en deel te nemen aan sociale activiteiten. Nu zien wij die vorm van jeugdige energie als een vorm van nostalgie.

We vragen ons af waarom jongeren tegenwoordig alle shit waar zij mee te maken krijgen gewoon accepteren? De werkeloosheid, de lage lonen, de repressieve sociale zekerheid, een onderwijssysteem dat creativiteit doodt? Het is deze context van bezuinigingen waardoor de jeugdige opstand verdwijnt."

Waarom denk je dat ravemuziek en de ravecultuur populair waren in het Noord-Ierland van de jaren negentig?

"De muziek was dance muziek en had geen grote sterren; je danste tot je erbij neer viel. De locaties en de bredere rave cultuur - de onvoorbereide feesten en evenementen - boden een afwisseling van de verdeeldheid, een veilige plaats om samen te komen in een samenleving getekend door geweld.

De jongeren die deelnamen waren gecontracteerd aan deze utopische plek. Net als bij veel andere jeugdculturen, kwam de energie uit de marges. Rave kromp de afstand tussen metropool en periferie. Muzikale stijlen en geliefde dj's gingen snel rond. En het belangrijkste was nog dat de muziek van jou was. Jouw muziek, jouw gedans, jouw lichaam, jouw vrienden – een unieke ervaring."

Wat denk je dat de rave cultuur gefaald heeft te doen en wat hij wel bereikt heeft? 

"Het zou altijd een tijdelijke uitweg zijn van de problemen van de "volwassen wereld": sektarische verdeeldheid, banen zonder toekomst, een onderwijssysteem waarin je waarschijnlijk niet zou slagen. Na de bedwelmende opwinding van raves, moesten mensen weer terug naar hun verdeelde gemeenschappen en de beperkingen van het leven in Noord-Ierland. De ervaringen op de raves hebben een aantal jongeren aangemoedigd naar een politieke regeling te streven, die de verdeeldheid zou tackelen. Helaas is dat niet gelukt. De huidige regering heeft de sektarische verdelingen namelijk verder ingeworteld, in plaats van die te beëindigen. We zitten nog steeds opgescheept met de zelfde politieke kwezels.

Rave bracht een tijdelijke verlossing van de druk, die het leven in een zieke samenleving met zich meebrengt. Soms kwam daar drugs aan te pas, dus er waren wel eens ongevallen. Sommigen kinderen waar wij mee hebben gewerkt hadden serieuze drugsproblemen ontwikkeld, leefden niet volgens de wet en stierven jong. Voor de meesten was de rave ervaring geestverruimend, hoewel de overgang naar het volwassen leven in een maatschappij vol met beperkingen moeilijk kon zijn."

Ik kan me voorstellen dat niet alles uit die tijd een goede herinnering is - weet jij wat er met de mensen in de film is gebeurd?

"Twee van de jongeren die wij hebben gefilmd zijn inmiddels overleden. Ze waren eind dertig en stierven door drugsgebruik. Een aantal van de Protestanten viel terug in het Loyalistische straat circuit. Een aantal hebben Noord-Ierland verlaten en zullen waarschijnlijk ook nooit terugkeren. Als filmmaker moet je door naar het volgende project, maar een deel van de ervaring blijft je altijd bij. Kort geleden heb ik een reünie gehad met een groep scholieren waarmee ik ruim twintig jaar geleden heb gewerkt voor een film.

Misschien leidt jouw vondst van deze film wel tot een reünie met het rave publiek. Wie weet, ik sta ervoor open. Veel van de oud-ravers zijn nog steeds in contact met elkaar. De film is een soort familiealbum, alleen zit er een politieke boodschap aan gebonden."