In het zuiden van Amerika eten ze nog altijd witte klei

Het eten van klei klinkt als een slecht idee. Toch is geofagie – de officiële term voor het consumeren van klei of aarde – op veel plekken in de wereld een doodgewone bezigheid. In het zuiden van de Verenigde Staten heeft het eten van witte klei een lange, raadselachtige geschiedenis.

Uit nieuwsgierigheid naar dit fenomeen zocht ik contact met specialist Adam Forrester. Hij is een filmmaker die de afgelopen vier jaar onderzoek deed naar het eten van klei voor zijn documentaire Eat White Dirt. Uit zijn onderzoek blijkt dat er nog steeds veel onduidelijkheid bestaat over de oorsprong van kleiconsumptie.

MUNCHIES: Hoi Adam! Waarom maak je een documentaire over mensen die klei eten? Adam Forrester: Ik had nog nooit iemand klei zien eten, maar ik had er wel over gehoord. Ik ben in het zuiden opgegroeid en als kind was ik altijd nieuwsgierig naar de grote witte rotsblokken die naast de kassa verkocht werden in lokale supermarkten. Als ik de verkopers vroeg waar de stenen voor gebruikt werden, wisten ze wel dat het voor consumptie was, maar niet waarom mensen zoiets in hun lichaam zouden willen hebben. Ik ook niet. Toen besloot ik maar om er een documentaire over te maken.

Kun je wat meer vertellen over kaolin, zoals de witte klei ook wel genoemd wordt? Kaolin is een delfstofafzetting. Er is een groot kaolingebied langs de kust in de staat Georgia waar een paar honderd jaar geleden de kaolin van een berg af is gestort. Het wordt vooral gevonden in mijnen in de buurt van rivieren, maar op sommige plekken in Georgia kan je het zo van de grond afsnijden. Kaolin wordt als grondstof gebruikt voor producten als verf, make-up, papier en medicijnen. Kaopectate is bijvoorbeeld een medicijn tegen diarree dat van kaolin wordt gemaakt. Het is een grote inkomstenbron voor Georgia.

Waarom denk je dat mensen kaolin eten? Als je aarde of steen wilt eten, wil je niet dat het zanderig is in je mond. Kaolin is lekker smeuïg.

Hoe normaal is het om klei te eten in het zuiden van Amerika? Het schijnt dat lokale supermarkten hun voorraad elke week bijvullen, dus het lijkt me dat er een vrij stabiele vraag is. Toch is het moeilijk om mensen te vinden die toegeven dat ze klei eten.

Hoe zou je de smaak omschrijven? Smaakt het überhaupt ergens naar? De smaak doet me denken aan regen op een warme zomerdag. Het heeft vaak iets roomachtigs, maar sommige kaolinblokken zijn juist weer wat droger. Voor de meeste mensen is de smaak niet heel bijzonder, maar voor anderen is het een onverzadigbare verslaving.

Kaolinconsumptie wordt vaak geassocieerd met zwangerschap. Klopt dat? Kaolin staat bekend als snack voor zwangere Afro-Amerikaanse vrouwen in het zuiden, maar het is ook een populaire lekkernij voor kinderen over de hele wereld. De kleine groep geofagisten in South-Carolina van Europese afkomst worden 'sandlappers' genoemd. Olifanten, grizzlyberen, papegaaien, konijnen, eekhoorntjes en een hele boel andere dieren zijn ook geofagisten.

Er wordt gezegd dat kaolinconsumptie oorspronkelijk een gewoonte was van slaven uit Afrika, die overgenomen werd door Amerikanen. Beïnvloedt het verleden hoe er vandaag de dag met kaolin wordt omgegaan? De oorsprong gaat veel verder terug dan de Afrikaanse slavenhandel. Hippocrates schreef al in 400 v.C. over vrouwen die klei aten, en dat is enkel het eerste geschreven bewijs over kaolinconsumptie. Waarschijnlijk eten mensen al veel langer klei. Het blijkt nog steeds erg populair te zijn in Afrika, maar er is overal ter wereld bewijs van geofagie. Ik denk dat de gewoonte heeft kunnen voortbestaan doordat het een veel grotere rol in ons leven speelt dan we denken. Geofagie in het zuiden gaat van generatie op generatie; de meeste mensen die ik sprak eten klei omdat hun moeder het ook at. Ik hoop dat mensen die klei eten door mijn project de aandacht en respect krijgen die ze verdienen.

Denk je dat geofagie een afwijking is? Iedereen die in het zuiden is opgegroeid weet wat witte klei is en wat mensen ermee doen. Er zijn nog een paar andere absurde delicatessen waar zuiderlingen niet vies van zijn, zoals gele wortel thee.

Aarde eten heeft ook te maken met een stigma, of niet? Het schaamte-aspect is een van de voornaamste redenen waarom ik deze film wilde maken. In geschreven bronnen lijkt geofagie uitsluitend iets voor zwangere vrouwen, maar in de praktijk zijn er in bijna elke familie in Georgia mensen die klei eten. Er is nooit goed onderzoek gedaan naar de consumptie en oorsprong in het zuiden. Mijn doel is dat geofagisten hun stem kunnen laten horen zonder schaamte. Het was lastig om mensen te vinden die voor de camera hun verhaal durfden te doen.

Zijn er nog bijzondere mensen die je hebt ontmoet tijdens het maken van je film? Sowieso Tammy Wright en haar dochter Tatiana. Tammy deed binnen no-time haar hele verhaal op camera. Ze gaf toe dat ze verslaafd is en dat ze veel te veel kaolin eet. Ze heeft me zelfs laten zien hoe ze het liefst haar klei bereidt.

Waar komt de klei vandaan? Is er een illegale markt voor? Je kunt het gewoon op internet kopen. Mensen bellen zelfs vanuit Londen om witte klei te bestellen van kaolinfabrieken uit Atlanta. Hier kan je het gewoon in de supermarkt kopen. Je kan zelfs langs de rivier wandelen en de klei uit de grond hakken. Ik heb voorzichtig maar herhaaldelijk gevraagd aan verkopers waar ze hun krijt vandaan krijgen, maar daar laten ze vrij weinig over los. Eén dame vertelde me dat ze het zelf uit de grond haalt vlakbij Macon in Georgia.

Denk je dat het gezond is? Gezond is een beetje overdreven, maar je zou het kunnen zien als een middeltje dat preventief werkt. Kaolin zit bijvoorbeeld in het geneesmiddel Kaopectate. Het kan helpen bij de spijsvertering of bij maagslijmvliesontsteking. Momenteel zijn geneeskundigen in overweging om kaolin als medicijn op de markt te brengen, maar teveel inname kan de ingewanden blokkeren.

Heb je na al die jaren het gevoel dat je het geheim van het eten van witte klei hebt ontmaskerd? Kijk mijn film maar, dan weet je het.

Bedankt en veel succes.

Dit artikel verscheen eerder op de Engelstalige MUNCHIES op 23 juli 2014.