Stervende mensen ervaren ‘nieuwe dimensies van realiteit’, blijkt uit nieuw onderzoek

Wetenschappers hebben hersenpatronen bij stervende patiënten gezien die mogelijk correleren met veel gerapporteerde bijna-doodervaringen (BDE's) zoals heldere visioenen, uittreding uit het lichaam, een terugblik op het eigen leven en andere “dimensies van de werkelijkheid”, meldt een nieuw onderzoek. De resultaten bieden het eerste uitgebreide bewijs dat herinneringen van patiënten en hersengolven wijzen op universele elementen van BDE's.  

Tijdens een uitgebreid meerjarig onderzoek onder leiding van Sam Parnia, arts op de intensive care en universitair hoofddocent aan de afdeling geneeskunde van NYU Langone Health, observeerden onderzoekers 567 patiënten in 25 ziekenhuizen over de hele wereld terwijl ze cardiopulmonale reanimatie (CPR) ondergingen na een hartstilstand, waarvan de meeste fataal waren.

Uit hersensignalen van elektro-encefalogrammen (EEG) die van tientallen patiënten werden vastgelegd, bleek dat episodes van verhoogd bewustzijn zich tot een uur na de hartstilstand voordeden. Hoewel de meeste patiënten in het onderzoek helaas niet gered werden door reanimatie, werden 53 patiënten wel weer tot leven gewekt. Van de overlevenden meldden 11 patiënten een gevoel van bewustzijn tijdens de reanimatie en zes rapporteerden een bijna-doodervaring.  

Parnia en zijn collega's suggereren dat de overgang van leven naar dood een staat van ontremming in de hersenen teweeg kan brengen die “helder begrip van nieuwe dimensies van de werkelijkheid lijkt te vergemakkelijken – inclusief het diepere bewustzijn van mensen – en van alle herinneringen, gedachten, intenties en handelingen ten opzichte van anderen vanuit een moreel en ethisch perspectief”, een bevinding met diepgaande implicaties voor onder andere reanimatieonderzoek, de palliatieve zorg en bewustzijn, volgens een nieuwe studie gepubliceerd in het vakblad Resuscitation.  

Patiënten die een hartstilstand overleven “hebben consequent aangegeven dat als ze – zelfs als ze vanuit het perspectief van artsen zoals ik die hen proberen te reanimeren terwijl ze in een coma lijken te liggen, balanceren tussen leven en dood – vanuit hun eigen innerlijke perspectief merken dat ze wél volledig bij bewustzijn zijn,” zegt Parnia in een gesprek met Motherboard. “Ze hebben een innerlijke ervaring en hun bewustzijn is er niet alleen, maar het is verhoogd tot een niveau dat ze nog nooit eerder hebben ervaren. Hun gedachten worden scherper dan normaal en helderder dan normaal.” 

“Belangrijk is dat deze ervaring ook een doelgerichte, betekenisvolle herwaardering van hun hele leven inhoudt,” vervolgt hij. “Niet alleen willekeurige momenten, maar hun hele leven. Het is een mysterie en het zijn niet slechts één of twee anekdotes. Er zijn een aantal onderzoeken geweest die hebben gesuggereerd dat misschien wel 10 procent van de volwassen bevolking leeft met een van deze ervaringen, wat als je het uitrekent waarschijnlijk neerkomt op 400 of 500 miljoen mensen in de wereld.”

Gezien de alomtegenwoordigheid en de gemeenschappelijke thema's van deze BDE's, gingen Parnia en zijn collega's op zoek naar specifieke hersengolven bij stervende mensen die mogelijk verband hielden met de ervaringen die zo vaak worden gerapporteerd door overlevenden van bijna-dood-ervaringen. Tussen 2017 en 2020 bestudeerde het team honderden comateuze patiënten die gereanimeerd werden in ziekenhuizen in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Het verkrijgen van EEG-metingen in zo'n intense omgeving is begrijpelijkerwijs een uitdaging, en de onderzoekers moesten hersenactiviteit registreren in de korte pauzes tussen de hartmassage. Maar ze slaagden erin om voorbijgaande biomarkers van helder bewustzijn vast te leggen bij verschillende patiënten, lang na de eerste hartstilstand.

“Een van de dingen die uniek was aan dit project is dat dit de allereerste keer was dat wetenschappers een methode samenstelden om tekenen van helderheid en bewustzijn te onderzoeken bij mensen die gereanimeerd worden door te zoeken naar hersenmarkers, of tekens in de hersenen van bewustzijn, met behulp van een EEG-apparaat en een zuurstofmonitor voor de hersenen,” legt Parnia uit.

“De meeste artsen leren en geloven dat de hersenen na ongeveer vijf of tien minuten zuurstoftekort afsterven,” zegt Parnia. “Een van de belangrijkste punten die uit dit onderzoek naar voren komt, is dat dat eigenlijk niet waar is. Hoewel de hersenen een vlakke lijn vertonen nadat het hart stopt, en dat gebeurt binnen enkele seconden, betekent dit niet dat ze permanent beschadigd en gestorven zijn. Het brein is gewoon in een soort winterslaap. Wat we konden laten zien is dat de hersenen daadwerkelijk kunnen reageren en hun functie weer kunnen herstellen, zelfs na een uur, wat veelbelovend is voor artsen om nieuwe behandelingen te starten.” 

Het onderzoek meldt inderdaad dat “bijna-normale/fysiologische EEG-activiteit (delta-, theta-, alfa- en bèta-ritmes) die overeenkomt met bewustzijn en een mogelijke hervatting van een netwerkniveau van cognitieve en neurale activiteit zich voordeed tot 35-60 minuten na de reanimatie. Dit is het eerste verslag van biomarkers van bewustzijn tijdens CA/CPR.”

Deze bevindingen zijn in lijn met een golf van recente studies gericht op de ervaringen van stervende mensen, waaronder meldingen van pieken in hersenactiviteit tijdens de dood, bewijs van een geleidelijke overgang naar de dood (in tegenstelling tot een plotselinge gebeurtenis), en gemeenschappelijke thema's in bijna-doodervaringen.

Parnia en zijn collega's ondervroegen ook 28 overlevenden van een hartstilstand over hun ontmoeting met de dood. Het team merkte op dat de levendige ervaringen die patiënten meemaken op de grens van leven en dood sterk verschillen van dromen en hallucinaties die kunnen optreden tijdens de dagen of weken van herstel van hun hartstilstand. 

Mensen van alle verschillende achtergronden en culturen hebben de neiging om bijna-doodervaringen te omschrijven met vergelijkbare elementen, zoals een reis buiten het lichaam terug naar een troostende plek zoals het huis van de kindertijd, waar het leven van de persoon in detail wordt bekeken door een morele lens, gevolgd door een intuïtie om terug te keren naar het lichaam. Het team suggereerde dat deze veel voorkomende ervaringen, die ook glimpsen van nieuwe dimensies van de werkelijkheid bevatten, worden veroorzaakt door de ontremming van de hersenen tijdens de dood, die episodes van verhoogd bewustzijn mogelijk maakt die ontoegankelijk zijn voor de levenden.   

“Als je kijkt naar de herinnering rondom de bijna-dood, en deze waren eigenlijk onder een wereldwijde populatie, waren de thema's allemaal consistent,” zegt Parnia. “Onze conclusie is dat dit een echte ervaring is die pas bij de dood naar boven komt. Als we van leven naar dood gaan, treedt deze ervaring op de een of andere manier op.”

“We ontdekken in wezen wat er met ons allemaal gebeurt als we door de dood gaan; wat er met ons bewustzijn gebeurt,” concludeert hij. “Onze plannen zijn om uitgebreidere methoden te gebruiken om te analyseren wat er seconde voor seconde in de hersenen gebeurt, om in wezen de neurofysiologie van leven en dood bij mensen in kaart te brengen terwijl ze er doorheen gaan.”

Dit stuk verscheen eerder op Motherboard.