Deze mensen laten hun lot bepalen door een dobbelsteen

Toen journalist Joe Cusack (53) begin twintig was, maakte hij van dichtbij mee hoe het voormalige Joegoslavië uiteenviel. Tieners aan de heroïne schoten met geweren in de lucht en op zo’n veertig meter afstand van hem viel er een granaat op een auto. Cusack dook naar de grond en voelde de explosie in zijn eigen borstkas nagalmen.

Terwijl zijn oren nog nasuisden van de klap, keek hij naar zijn jeugdvriend Graham Johnson, met wie hij daar was. Ze begonnen te lachen alsof ze twee kinderen waren die net kattenkwaad hadden uitgehaald – en dat klopte ergens ook wel, want ze waren zonder enige journalistieke ervaring naar het huidige Bosnië afgereisd, met vervalste perskaarten. Waarom? Omdat een dobbelsteen dat had bepaald.

Cusack en Johnson waren een paar weken daarvoor gestopt met hun banen: de eerste had in een verzorgingstehuis gewerkt en laatstgenoemde was een accountant. Ook dat was ingegeven door de dobbelsteen. Ze hadden zich laten inspireren door het boek The Dice Man, dat over een psychiater gaat die elke dag beslissingen neemt door met een dobbelsteen te gooien. Ze namen het zo serieus dat ze nu dus in een oorlogsgebied terecht waren gekomen. En hun ouders maar denken dat ze gezellig naar Ibiza waren gegaan.

The Dice Man is dit jaar precies vijftig jaar oud. De schrijver van dit boek, George Cockroft – die het pseudoniem Luke Rhinehart gebruikte – heeft dat helaas niet meer meegemaakt, aangezien hij in november overleed. Maar het idee om je lot te laten bepalen door een dobbelsteen inspireert mensen nog altijd.

Het zwartkomische boek werd gepubliceerd in 1971 en is uiteindelijk 2 miljoen keer verkocht in 25 landen. De psychiater uit het verhaal boek laat onder andere zijn gezin in de steek, probeert de vrouw van zijn buurvrouw te verkrachten en neemt allerlei vreemde identiteiten aan. Ook zorgt hij ervoor dat er een hele groep patiënten uit een psychiatrisch ziekenhuis kan ontsnappen.

“Dobbelstenen hebben iets heel mysterieus,” zegt Cusack, die uit Liverpool komt en nu in Manchester woont. “Door de dobbelsteen te gooien maak je gebruik van iets wat er al is, alsof het voorbestemd is.”

De 42-jarige Retter uit het Australische Perth vertelt iets soortgelijks. “Ik ben met dobbelstenen gaan gooien om het universum in staat te stellen mij te helpen,” zegt hij. “Ik ben atheïst – in de zin dat ik niet in de wil van God geloof. Maar ik geloof wel dat er een bepaalde energie in de wereld bestaat en dat dobbelstenen me daarmee in aanraking kunnen brengen.”

Retter, die zichzelf een “goed functionerende alcoholist” noemt, zegt dat de bescheiden chaos die hij er af en toe mee aanricht gewaardeerd wordt door de mensen in zijn omgeving. Hij weet nog dat hij op een avond in een café ging dobbelen of ze witte of rode wijn zouden drinken, wat uiteindelijk uitmondde in een kroegentocht met twintig mensen. En toen hij een andere keer een weekendje in Liverpool was en nog wat uurtjes te doden had, raakte hij aan de praat met een vrouw, die hem al met zijn dobbelsteen had zien zitten.

“Ik zei dat ik een paar uur later zou vertrekken. ‘Wil je met me meegaan, of mag ik je nummer?’ vroeg ik. Zij was meteen enthousiast. Ze vond de willekeur heel leuk, en toen gingen we met elkaar naar bed. Toen we klaar waren stopte ik snel al mijn spullen in mijn tas en ging ik naar het vliegveld. Wat ik niet wist, was dat zij gewoon een vriend had – ik kreeg er later nog best wat gezeik mee.”

Een paar jaar geleden stopte Retter met dobbelen. “Nu zijn er mensen die op me rekenen en dat vertrouwen wil ik niet schaden,” zegt hij. Maar de kracht van zijn twee dobbelstenen (“Wel echt goede dobbelstenen – van gepolijst metaal”) zit diep in zijn psyche verankerd.

“Na een tijdje heb je de dobbelsteen niet echt meer nodig en kun je ook zelf prima willekeurige beslissingen nemen,” legt hij uit. Hij verhuisde bijvoorbeeld halsoverkop naar Hongkong om een baan te accepteren – een aanbod dat redelijk uit het niets kwam. “Het bevrijd je van verplichtingen. Andere mensen moeten eerst allerlei dingen zeker weten voordat ze iets beslissen, maar de dobbelsteen-filosofie houdt in dat je zoiets hebt van: fuck it, ik doe het gewoon.”

Hij zegt dat hij dusdanig in de ban van de dobbelsteen was dat het hem ook weleens bang maakte, want hij moest natuurlijk wel naleven wat de dobbelsteen voor hem bepaalde. “Ik heb de uitkomst ook weleens genegeerd hoor,” vertelt hij. “Maar als ik daarna weer aan het dobbelen ging, voelde het altijd alsof ik de zwaarste uitkomsten kreeg. Ik weet nog dat ik op een gegeven moment tegen mijn dobbelstenen begon te praten, zo van: ‘Het spijt me enorm, lieve dobbelsteen, maar kun je me niet gewoon de makkelijkere optie geven?’”

“Toen je me voor dit interview vroeg, wist ik dat ik móést meewerken. Als ik het niet had gedaan en ooit nog eens met een dobbelsteen zou gooien, zou ik eraan gaan. Het was niet eens een optie voor me om het niet te doen, want ik wist dat de dobbelsteen me anders zou naaien.”

De 44-jarige artdirector Araz komt uit Göteborg en vertrok in de jaren negentig met een tientje op zak naar Londen – omdat de dobbelsteen dat had bepaald. Hij bleef twaalf jaar, werd vader en deed een PhD. Hij dobbelde al als tiener en zegt dat het op een gegeven moment een verslaving werd. In 2013 besloot hij pauze te nemen.

“Ik heb kort contact gehad met George Cockcroft, en hij waarschuwde al dat je er niet zomaar vanaf komt,” zegt hij. “Zoals met de meeste verslavingen lukt het niet zomaar als je in één keer probeert te stoppen. Maar als je zegt dat je een pauze neemt – desnoods voor onbepaalde tijd – werkt het beter. Dus ik zei dat ik een pauze zou nemen als ik een vijf zou gooien, en dat gebeurde.”

“In het begin zat er niet zoveel betekenis achter het dobbelen, maar later kreeg het veel meer diepgang: het ging over het accepteren van de veranderingen in je leven. Als ik nu naar mijn bureau kijk, zie ik zeven verschillende dobbelstenen liggen. Het geeft kleur aan je leven en maakt deel uit van wie je bent, maar… ik blijf toch nog even pauze houden.”

De dobbelsteen leidde er onder meer toe dat Araz een keer halsoverkop naar Berlijn vloog voor een avondje Berghain, om daar het fotoverbod volledig aan zijn laars te lappen. “De uitsmijters kwamen naar me toe en nu mag ik in principe nooit meer naar binnen,” lacht hij. “Maar ik heb er geen spijt van. Dobbelen was als een neerwaartse spiraal, maar wel op een goede manier.”

“Een andere keer brak ik in op een begraafplaats om daar een drumsessie te houden. Ik klom over de muur terug met een enorm kruis in de ene hand en een bongo in mijn andere. Op dat moment reed er een bus langs. De mensen die erin zaten keken me aan, maar meer niet. Eigenlijk kan het mensen niet echt schelen wat je doet, zolang je maar niemand pijn doet.”

Een dobbelsteen gooien brengt volgens Araz veel helderheid, omdat het bepaalde verlangens naar boven laat komen waar je anders niks mee zou doen. Dat wordt bevestigd door onderzoek, zegt Eva Krockow, een psycholoog die gespecialiseerd is in besluitvorming. Daarmee heeft ze het niet per se over het boek van Cockcroft, maar ze zegt dat dobbelstenen of muntjes gooien een manier kunnen zijn om je cognitieve belasting te verlagen en je besluitvorming te stroomlijnen.

“Het is een probleem in de moderne maatschappij dat er zo’n overvloed aan keuzes is,” zegt ze. “We denken dat het goed is om zoveel mogelijk keuzemogelijkheden te hebben, maar eigenlijk kunnen we er totaal niet mee omgaan, en uiteindelijk kan dat juist onbevredigend werken. Je kunt kleinere beslissingen prima aan het lot over te laten, omdat ze in het licht van het grotere plaatje niet zoveel uitmaken.”

Maar dan hebben we het dus niet over beslissingen zoals die van Cusack en Johnson, die Liverpool verlieten om naar een oorlogsgebied af te reizen. De gevolgen daarvan zijn natuurlijk wel degelijk merkbaar. Maar ook in positieve zin, want dertig jaar later zijn ze allebei succesvolle onderzoeksjournalisten, documentairemakers en schrijvers geworden, met meerdere bestsellers op hun naam.

“Ik was een totaal ander persoon toen ik terugkwam uit Bosnië,” zegt Cusack. “Als ik nooit was gegaan, denk ik dat ik in een sociale huurwoning was beland en een hoop kinderen had gekregen.”

“De wetten van het toeval zijn erg bedrieglijk, maar je kunt alles ook zelf een beetje opzoeken. Ik was ooit een loser met wallen onder zijn ogen, die nooit geld had voor een buskaartje. Maar om te komen waar ik nu ben, hoefde ik alleen met een dobbelsteen te gooien.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.