Moeten we ons druk maken om Ineos’ plastiekfabriek in Antwerpen?

De Britse petrochemiereus Ineos wil in de Antwerpse haven een nieuwe fabriek neerpoten die de grondstof voor plastic maakt op basis van Amerikaans schaliegas. De nieuwe site zou uit een propaaninstallatie en een ethaankraker bestaan. 

Sinds de deal tussen Ineos, de stad Antwerpen en de Vlaamse overheid twee jaar geleden definitief werd beklonken, kreeg Project One heel wat tegenkanting van milieu- en actieorganisaties als Greenpeace, Extinction Rebellion en Ineos Will Fall. Want het ontginnen van het schaliegas dat in Antwerpen zou potentieel worden verwerkt, is nefast voor de natuur. 

De CEO

Na maandenlange onderhandelingen tussen Ineos’ CEO Jim Ratcliffe en topkandidaten Rotterdam en Antwerpen, koos de Brit in januari 2019 voor een nieuwe vestiging in Antwerpen. Maar de milieubewegingen reageerden onmiddellijk. Moet gezegd, de CEO Jim Ratfcliffe, is geen onbesproken figuur. Naast een van de rijkste Britten (maar met domicilie in Monaco) is hij ook grootgrondbezitter in IJsland. Deze Brexiteer staat er om bekend zwaar te lobbyen tegen iedere milieuwetgeving die in zijn weg staat. Hij maakt er ook geen geheim van om te investeren in een vervuilende business en tegelijkertijd stukjes ongerepte natuur op te kopen, in de hoop dat mensen precies daarheen willen trekken, wanneer de rest van de wereld om zeep is. Daarover zei hij tegen de IJslandse omroep: “There’s a sort of uniqueness about places untouched by human beings. There will be a value there, because people like to go to places which are untouched.” 

Frack Off!

Project One wil in de Antwerpse haven schaliegas dat in Amerika wordt ontgonnen verwerken tot een grondstof voor plastic. Waarom dat proces zo vervuilend is? Om schaliegas te ontginnen, een proces genaamd fracking, wordt tot heel diep in de grond een put geboord. In die boorput worden onder heel hoge druk water, zand en chemicaliën gespoten, zodat het diepe gesteente (waarin het schaliegas zit vervat) scheurtjes krijgt, waardoor het gas kan ontsnappen. Maar de chemicaliën die hiervoor worden gebruikt, verontreinigen de ondergrond, die door de scheurtjes tegelijkertijd instabiel wordt, waardoor er kleine aardbevingen ontstaan. Bovendien tonen studies als deze aan dat het grondwater rond zo’n frackinginstallatie vaak verontreinigd is met methaan, wat de gezondheid van mens, dier en natuur schaadt.

40% naar wegwerpverpakkingen

Ineos maakt zich sterk dat haar nieuwe plastiekfabriek innovatiever te werk zal gaan dan de gemiddelde plastiekfabriek in Europa en dat de andere fabrieken daardoor hun productieproces zullen moeten updaten, maar in een artikel in MO* magazine zegt Olivier Beys van Bond Beter Leefmilieu dat dat niet klopt. Beys verwacht niet dat Ineos’ praktijken de andere fabrieken overbodig of verouderd zullen maken, maar enkel dat de prijs van plastiek nog verder zal dalen, waardoor plastiek nóg goedkoper wordt en de markt voor plastics nog uitbreidt.

Ineos maakt zich bovendien sterk met het idee dat Project One maar de helft van de CO2 zou uitstoten in vergelijking met gelijkaardige plastiekfabrieken, maar vertelt er niet bij dat 40% van alle polyethyleen en polypropyleen in Europa (plastieksoorten waarvan Ineos dus de basis levert) gebruikt wordt voor wegwerpverpakkingen. Dat staat namelijk te lezen in cijfers van PlasticsEurope, de belangengroep van de Europese plastiekindustrie.

Ineos wilde met Project One in drie fases te werk gaan. In de eerste fase wilde de chemiereus 55 hectare ontbossen om er in de tweede fase de propaaninstallatie (die propyleen vervaardigt) en in de derde fase een ethaankraker (die ethyleen vervaardigt) te bouwen.

Ineos kreeg van bevoegd Vlaams minister voor Omgeving Zuhal Demir (N-VA) eind oktober 2020 de vergunning om te beginnen ontbossen, maar veertien milieuverenigingen, waaronder ClientEarth, Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt, Klimaatzaak, Grootouders voor het Klimaat, WWF België en Greenpeace, gingen met een spoedprocedure in beroep tegen die beslissing. Ze stelden dat Ineos niet alle milieueffecten eerlijk in kaart had gebracht. De Raad voor Vergunningsbetwistingen gaf de milieuverenigingen gelijk, waardoor de ontbossingsvergunning recent werd opgeschort. Daarmee lijkt de Raad de kritiek van de milieuverenigingen te volgen dat de vergunning in stukjes werd geknipt om de volledige milieu-impact van het project te verhullen.

Ja en nee. Nadat Ineos geen ontbossingsvergunning kreeg, nam de chemiereus de beslissing dat het bouwen van de propaaninstallatie alvast voorlopig wordt opgeschort. Of ze er ooit nog komt, is nog maar de vraag. De schrapping betekent dat de helft van het initiële Project One nu niet wordt gerealiseerd. Maar de bouw van de ethaankraker ligt wél nog steeds op tafel. 

Intussen wordt de Europese regelgeving omtrent het gebruik van plastics alsmaar strenger. Er gaan stemmen op dat tegen de in werking treding van de methaankraker, Ineos’ initiële investeringen niet meer de moeite zullen zijn, omwille van de strengere Europese reguleringen omtrent plastics.

Onder de Belgische bevolking groeit intussen ook het bewustzijn over dit probleem. Naast actiegroepen als Extinction Rebellion en Ineos Will Fall, verenigden nu ook zeven Antwerpse kunstenaars, met namen als Charlotte Dumortier, Karen François, Cazzimir Meulemans, Fred, El Neoray en Rein Vyncke zich om proteststickers te maken, waarmee ze Project One aanklagen. Overkoepelend werd door actievoerders een verspreidingscampagne opgezet, waardoor de stickers nu overal in het Antwerpse straatbeeld te zien zijn.

De vraag of Ineos nog voldoende draagvlak voor de ethaankraker zal vinden, ligt nu op tafel.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.