Zijn kraaien klootzakken? Een onderzoek.

Een zelfingenomen kraai zit op een tak, met een groot stuk kaas in zijn snavel. Op aandringen van een vleierige vos opent de kraai zijn bek om zijn zangkunsten te laten horen, waarop de kaas naar beneden tuimelt en de sluwe vos ermee vandoor gaat.

Waarschijnlijk ken je dit fabeltje wel. Het wordt toegeschreven aan de Griekse verhalenverteller Aesop, die tussen 620 en 564 v. Chr. zou hebben geleefd. Verhalen kunnen tijd en ruimte doorkruisen, en culturen en geografische grenzen overstijgen. Verhalen beïnvloeden ook onze overtuigingen en aannames over de wereld om ons heen. Het beeld van de kraai als een ijdele, slinkse, gemene en zelfs ronduit kwaadaardige vogel blijft hierdoor voortbestaan.

Toen schrijver Edgar Allan Poe een vogel moest kiezen die irritant genoeg was om een man tot waanzin te drijven, kwam hij uit bij de raaf – de raaf is een lid van de kraaienfamilie. Een recenter voorbeeld: het personage Fei Hargreeves uit de Netflix-serie The Umbrella Academy kan kraaien oproepen om haar bevelen uit te voeren. Je ziet ze maniakaal door deuren heen pikken en stilletjes hun slachtoffers stalken – alweer een voorbeeld van op welke manier deze vogels onderdeel zijn geworden van onze collectieve verbeelding.

Van de Hitchcock-film The Birds uit 1963 tot de Netflix-serie Schitt's Creek, waarin gemuteerde kraaien een rol in een nepfilm (The Crows Have Eyes III: The Crowening): kraaien komen er niet al te best vanaf. Wordt de alomtegenwoordige stadsvogel verguisd vanwege onze neiging om dingen die ons niet bevallen te demoniseren? Of zijn kraaien gewoon echt enorme klootzakken?

Viral video's lijken de kraai ook af te schilderen als behoorlijk lullige vogel – of het nu gaat om het pesten van een zeearend, het stelen van junkfood,het jarenlang stalken van mensen, of het terroriseren van hele buurten.

Indiase mensen, vooral aanhangers van het hindoeïsme, lijken een gecompliceerde relatie met deze vogel te hebben. In het hindoeïsme gelooft men dat de doden de levenden bezoeken in de vliegende vorm van een kraai, dus kraaien worden beschouwd als de schakel tussen de levenden en de doden.

Het hindoeïstische ritueel van Shradh gaat over de bereiding van een maaltijd met de lievelingsgerechten van een overledene. Eerst wordt een offer gebracht aan de kraaien, en pas wanneer een kraai een hap van het voedsel heeft genomen, wordt het ritueel als voltooid beschouwd. Het voeden van kraaien wordt gezien als een goed voorteken, wat betekent dat voorouders het nirvana of de verlossing hebben bereikt. Aan de andere kant, als kraaien rondhangen op onze balkons en niet ophouden met kraaien, kondigen ze de komst van ongewenste gasten aan.

Mytholoog Sundeep Verma beschrijft kraaien als fascinerende vogels die voorkomen in ’s- werelds oude mythologieën, waaronder de Noorse en Keltische mythologieën en natuurlijk de hindoe-mythologie. Hij legt uit dat ze niet altijd in een negatief daglicht staan. 

Hindoegoden en -godinnen worden gewoonlijk afgebeeld op grond van hun kracht en kennis. Bijna allemaal hebben ze een aangewezen mythisch dier dat als hun voertuig of rijdier dient. De tantrische godin Dhumavati wordt afgebeeld als een oude, nors kijkende vrouw. Zij wordt vaak beschreven als een godin van tegenspoed, verval en vernietiging. Ze zou zich voortbewegen in een paardloze wagen met het embleem van een kraai erop. Ook is ze zittend in een wagen die getrokken wordt door twee raven afgebeeld. De figuur van Dhumavati is ook een uitnodiging om verder te kijken dan oppervlakkige verschijningen. Er wordt gezegd dat de godin vriendelijk is en de macht heeft om waarheidszoekers giften en speciale bekwaamheden te schenken.

Een andere hindoegod, Shani Dev, is de goddelijke verpersoonlijking van de planeet Saturnus. Shani wordt afgebeeld gezeten op een grote kraai. Over het algemeen wordt aangenomen dat Shani chaos veroorzaakt in het leven van mensen. Mythologen menen echter dat Shani, omdat hij de god van karma is, meer een wijze leraar is.

In het hindoeïsme wordt de kraai vooral geassocieerd met ongeluk. “Dat is de reden waarom kraaien in verband worden gebracht met de dood; zij zijn de verbindingsschakels tussen de levenden en de wereld van de doden,” zegt Verma. Maar hun afwijkende sociale gedrag zou ook kunnen worden verklaard door dit simpele feit: kraaien zijn verdomd intelligent – misschien wel de slimsten in het dierenrijk, op de primaten na.

Ornitholoog en natuurfotograaf Surya Pratap vertelt dat het Cornell Lab of Ornithology in New York en andere deskundigen experimenten hebben uitgevoerd met kraaien. Hun bevindingen wijzen erop dat kraaien, naast een complex sociaal leven en het vermogen gereedschap te gebruiken en ‘begrafenissen’ te organiseren, ook probleemoplossende talenten hebben. De vogel slaagde er met vlag en wimpel in een reeks ingewikkelde en onderling verbonden puzzels op te lossen, waarvoor-ie een smakelijke beloning kreeg.

“De reden dat ik ze dieren noem, is dat ze veel betere hersenen hebben dan andere vogels. Ik bedoel, hoeveel vogels kunnen nou puzzels oplossen,” vraagt Pratap retorisch.

John M. Marzluff, een wildbioloog aan de Universiteit van Washington, voerde samen met zijn studenten een experiment uit op kraaien. Hij ontdekte dat kraaien gezichten onthouden en kunnen identificeren, zelfs wanneer ze gemaskerd zijn. Hij merkte op dat hij werd ‘uitgescholden’ door de groep kraaien die hij voor zijn experiment had gevangen, telkens wanneer hij de campus van de universiteit overstak.

Kevin J. McGowan, ornitholoog aan de Cornell Universiteit in New York, werd bijna twintig jaar lang lastiggevallen door de kraaien die hij voor een studie bij elkaar had verzameld.

Het is dan ook logisch dat mensen, die gewoonlijk geen rekening houden met vogels in hun dagelijkse leven, verbaasd zijn als er plots een kraai in het spel komt.

“Ik ben altijd op mijn hoede geweest voor kraaien,” zegt de 24-jarige student luchtvaart Sumedha Chandra. “Ik zag er een door het raam van mijn slaapkamer – hij bonkte met zijn kop tegen het glas. Gewoon voor de lol deed ik hetzelfde. De volgende dag kwam hij terug met een stel vrienden. Ik was doodsbang.”

De negatieve associatie van de kleur zwart met de dood, kwaad en boosaardigheid kan ons onbehagen over de vogel verder vergroten. 

Maar kraaien worden niet alleen afgeschilderd als vliegende moordenaars of boodschappers van de dood, ze doen ook werk dat niet meer weg te denken valt uit ons dagelijkse leven, vooral voor stadsbewoners: het zijn aaseters die ervoor zorgen dat onze troep verdwijnt. 

Deze zelfvoorzienende en onverschrokken vogels doen al lange tijd dienst als onze schoonmaakploeg. Het is een superkracht van de kraai om door afval heen te pikken, en hun intelligentie stelt hen in staat het gereedschap te gebruiken dat ze nodig hebben voor de klus. “Kraaien zijn echt super belangrijk voor afvalbeheer,” zegt Soham Kacker, een student biologie en ecologie. “Je kunt ze zien op stedelijke vuilnisbelten, wat kan bijdragen aan hun slechte reputatie.”

Mensen hebben de neiging om opruimen als een ondankbare taak te zien. Wij gaan zelfs zo ver dat we de mensen die voor ons schoonmaken vaak minder goed behandelen – ze behoren vaak tot de laagste sociale klasse. Misschien is dat onbewust nog een reden waarom we kraaien niet graag mogen. 

Dit alles kan verklaren waarom de afname van de kraaienpopulatie in verschillende delen van de wereld, met name in India, voor veel mensen niet echt verontrustend is. Toch heeft Paul R. Greenough, hoogleraar Moderne Indiase Geschiedenis aan de Universiteit van Iowa, zijn bezorgdheid geuit over de snelle achteruitgang van de vogel. 

“Verstedelijking is een van de belangrijkste oorzaken van de afnemende kraaienpopulatie in het land,” zegt Pratap. “Kraaien verliezen hun broodnodige habitat terwijl duiven gebouwen overnemen, dus we hebben een soort concurrentie gecreëerd. Er is zeker een verband tussen de afnemende populatie kraaien en de klimaatcrisis.” Toegenomen waarnemingen en verhoogde activiteit van kraaien in een gebied betekent dat de voedselketen weer op gang komt. Als aaseters ruimen ze veel dood en rottend materiaal op. “Een afnemende kraaienpopulatie in een stedelijke omgeving is een teken dat er minder bomen zijn in in de stad, en dus een signaal dat de temperatuur stijgt wereldwijd,” legt hij uit.

Kraaien dragen niet alleen bij een schonere wereld, volgens wetenschappers zijn kraaien zeer intelligente en sociale vogels, die uit onze steden dreigen te verdwijnen. Wij mensen hebben kraaien bestempeld als problematisch. Dus wie is hier nou de echte klootzak?

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE ASIA.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.