Een verveelde Chinese huisvrouw vervalste jarenlang Russische geschiedenis op Wikipedia

Een Chinese vrouw, die zich voordeed als academicus, publiceerde jarenlang fantasieverhalen over de middeleeuwse Russische geschiedenis op de Chinese versie van Wikipedia. Ze toverde denkbeeldige staten, veldslagen en aristocraten tevoorschijn in een van de grootste hoaxes op het open-source platform.

De Chinese romanschrijver Yifan, die onderzoek deed voor een boek, ontdekte het bedrog vorige maand toen hij op een artikel stuitte over de Kashin-zilvermijn. 

Russische boeren zouden deze mijn in 1344 hebben ontdekt, aldus het Wikipedia-artikel, en in de mijn werkten meer dan 40.000 slaven en vrijgelatenen. Dit leverde een aanzienlijke bron van inkomsten op voor het Russische vorstendom Tver in de veertiende en vijftiende eeuw, en voor de daaropvolgende regimes. De geologische samenstelling van de bodem, de structuur van de mijn en zelfs het raffinageproces worden in het artikel gedetailleerd beschreven.

Yifan dacht dat hij interessant onderzoeksmateriaal had gevonden voor zijn roman. Maar wat hij niet wist is dat hij op een fictieve wereld was gestuit, geconstrueerd door een gebruiker met de naam Zhemao. Yifan las een van de 206 artikelen die ze sinds 2019 op de Chinese Wikipedia heeft geschreven, waarin feiten en fictie op zo’n ondoorzichtige manier met elkaar verweven zijn, dat het jarenlang onopgemerkt bleef.  Zhemao stelt het vermogen op de proef van een crowd-sourced platform als Wikipedia om alle informatie te verifiëren of bedriegers buiten de deur te houden.

“Inhoudelijk is wat ze schreef van hoge kwaliteit en de stukken waren onderling met elkaar verbonden, waardoor haar werk een eigen leven ging leiden,” vertelt doorgewinterde Chinese Wikipedia-gebruiker John Yip aan VICE. “Zhemao heeft in haar eentje een nieuwe manier gevonden om Wikipedia te ondermijnen.”

Yifan kreeg een tip toen hij het verhaal over de zilvermijn door Russischtaligen liet lezen voor een feitelijke check van Zhemao’s beweringen. Hij kwam erachter dat de pagina's of versies van de boeken die zij aanhaalde niet bestonden. De experts die hij raadpleegde, wezen ook op haar ellenlange beschrijving van oude conflicten tussen Slavische staten, die niet in Russische geschiedenisboeken terug te vinden waren. “Ze waren zo rijk aan details dat ze de Engelse en Russische Wikipedia te schande maakten,” schreef Yifan op Zhihu, een Chinese Quora, waar zijn ontdekking vorige maand voor veel ophef zorgde. 

De omvang van de scam kwam aan het licht toen een groep vrijwillige redacteuren en andere Wikipedia-gebruikers, waaronder Yip, met een stofkam door haar artikelen gingen.

Een van haar langste artikelen had bijna de lengte van een roman. Ze beschreef daarin de drie Tartaarse opstanden in de zeventiende eeuw die een blijvende invloed zouden hebben gehad op Rusland. Ter illustratie presenteerde ze een door haar gemaakte kaart. In een ander artikel deelde ze zeldzame afbeeldingen van oude munten, die ze zou hebben gekregen van een Russisch archeologisch team. 

Een artikel waar veel aan was gesleuteld ging over de deportatie van Chinezen uit de Sovjet-Unie in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Het was zo goed geschreven dat het werd geselecteerd als hoofdartikel en vertaald in Engels, Arabisch en Russisch, waardoor de fantasieverhalen zich verspreidden naar andere taaledities van Wikipedia.

Yip was een van de eerste gebruikers die met haar in contact kwam, en hij kon het bijna niet geloven toen hij hoorde hoe ze het systeem had geflest. Net als vele anderen was hij tot dat moment onder de indruk van Zhemao's kennis over dit obscure onderwerp, en en bewonderde hij haar toewijding aangezien ze bijna dagelijks haar artikelen redigeerde. 

“Haar stukken zagen er veelomvattend uit en ze maakte gebruik van citaten, maar die waren soms verzonnen, en soms verwezen ze naar paginanummers die niet klopten,” zegt Yip. Ze citeerde vaak uit het boek ‘Geschiedenis van Rusland vanaf de vroegste tijden’, een gigantische studie met 29 delen, van de bekende Russische historicus Sergej M. Solovjev. Maar de Chinese vertaling die ze citeerde bleek nep te zijn.

Redacteuren gaan er normaliter van uit dat schrijvers te goeder trouw bijdragen, zegt Yeh Youchia, een vrijwillige redacteur. Hij probeerde de naweeën van de scam te beperken.

“Wanneer we nieuwe content onderzoeken, controleren we alleen of het overduidelijk plagiaat is en of er juist bronmateriaal wordt geciteerd. Ze begreep de opzet van Wikipedia heel goed en verschafte bronnen die erg moeilijk te verifiëren zijn,” zegt Yeh.

Content is slechts één kant van dit verhaal, er was meer aan de hand met haar verzinsels.

Om geloofwaardig over te komen, beschreef Zhemao zichzelf als de dochter van een in Rusland gestationeerde Chinese diplomaat die met een Russische man was getrouwd. Ze vermeldde haar academische kwalificaties op haar gebruikersprofiel, waaronder een doctorstitel in wereldgeschiedenis aan de Staatsuniversiteit van Moskou. Onlangs voegde zij ‘pacifist’ toe aan haar profiel. Ze postte ook een petitie die haar echtgenoot zou hebben ondertekend, als protest tegen de Russische invasie in Oekraïne.

Hoewel Zhemao bescheidenheid veinsde en haar afschuw uitsprak voor overmatige wederzijdse lofzang op het internet, bleek uit onderzoek dat zij ten minste vier fake-accounts had, die positieve comments achterlieten. “Noem me alsjeblieft geen baas, ik ben maar een gewone student,” antwoorde Zhemao op een van die fake-accounts.  

Via een ander nepaccount deed ze zich voor als een student wereldgeschiedenis, die beweerde Zhemao te hebben ontmoet. Ze zei dat ze studeerde aan de Universiteit van Peking en voorheen in Rusland. Een ander account, de Inquisitive Amateur, was actief sinds 2010, maar uit het onderzoek bleek dat ze er pas in 2019 actief gebruik van maakte.

Met haar overtuigende persoonlijkheid als een bescheiden academicus won Zhemao het vertrouwen van de Wikipedia-gemeenschap.

“Ik vond haar een zeldzaam talent, aangezien Wikipedia niet veel schrijvers had met kennis van middeleeuws Rusland,” zegt Eric Liu, een geschiedenisstudent die sinds 2015 betrokken is bij Wikipedia. Hij gaf haar eerder dit jaar een Wikipedia-ster om haar te bedanken voor haar bijdragen.

“Ik heb er veel spijt van dat ik haar onzin niet doorhad en haar zelfs steunde. Het voelt alsof ik hierdoor medeplichtig was aan haar plan,” zegt Liu. Het incident was een zware klap voor de tanende geloofwaardigheid van de site waardoor veel gebruikers nu paranoïde zijn over mogelijke fraude, voegt hij toe.

Het account van Zhemao, en alle aanverwante accounts, zijn opgeheven. Bijna al haar artikelen zijn verwijderd, met goedkeuring van de Wikipedia gemeenschap. Sommige van hen hebben zelfs deskundigen aangeschreven om te helpen bij het ontwarren van de kluwen aan leugens en feiten.

“Vrijwilligers gaan door met het beoordelen van andere artikelen die mogelijk ook zijn verzonnen,” vertelt een woordvoerder van de Wikimedia Foundation in een e-mail aan VICE.

“Vandalisme of ander negatief gedrag kan soms voorkomen op Wikipedia. Dat valt te verwachten bij een open, online platform waaraan iedereen kan bijdragen, maar dit soort gedrag komt op Wikipedia niet vaak voor,” zegt de woordvoerder.

Dus wie is Zhemao eigenlijk? Ze heeft vorige maand op haar Wikipedia-account een excuusbrief gepost. Ze spreekt geen Engels of Russisch en is een huisvrouw die alleen de middelbare school heeft afgemaakt.

Ze had geen kwade bedoelingen toen ze haar fantasieverhalen begon te schrijven. Omdat ze de wetenschappelijke artikelen in hun oorspronkelijke taal niet begreep, plakte ze zinnen aan elkaar met een vertaalprogramma en vulde ze de lege plekken op met haar eigen verzinsels. Al snel had ze zoveel geproduceerd dat ze het niet meer wilde verwijderen. “Om een leugen te verdedigen, moet je meer leugens vertellen,” schreef ze in de excuusbrief. 

De fake-accounts die ze beheerde zag ze als denkbeeldige vrienden, waarmee ze een rollenspel speelde omdat ze zich verveelde en alleen was, aangezien ze geen vrienden had en haar man meestal buitenshuis werkte. Zhemao bood de echte Ruslandkenners ook haar excuses aan. Ze was graag een van hen geweest, maar kon niet meer dan hen nadoen.

“De kennis die ik nu heb, is niet genoeg om in mijn levensonderhoud te voorzien. In de toekomst ga ik een ambacht leren, op een eerlijke manier werken en dit soort zinloze dingen niet meer doen,” belooft ze.