Markus Kressler opent de eerste universiteit voor vluchtelingen

Het is moeilijk om te ontkennen dat er de laatste tijd best een hoop gelazer in de wereld is. Nou kun je als reactie daarop de hele dag in de foetushouding gaan liggen kniezen in je bed, maar het leek ons een beter idee om een serie te maken over mensen die met hartverwarmende ideeën de wereld een stukje beter maken. Samen met VICE-kantoren van over de hele wereld selecteerden we een aantal van dit soort mensen, over wie we deze week artikelen zullen publiceren.

De eerste in de serie is afkomstig van onze vrienden van VICE Duitsland, over twee jongens in Berlijn die op dit moment een universiteit voor vluchtelingen aan het opzetten zijn.

Achterin een gebouw ergens in Kreuzberg, in Berlijn, zijn twee jongens van 25 bezig met het opzetten van een universiteit die weleens de grootste van de wereld zou kunnen worden. Kiron, een online onderwijsinstelling bedacht door Markus Kressler en Vincent Zimmer, is de eerste universiteit voor vluchtelingen en ontheemden.

Ik ontmoet Markus in het kantoor van Kiron – dat onderdeel is van een gedeelde werkplaats met de naam Social Impact Lab. Hij heeft tot half zes in de ochtend zitten werken en was vier uur later al weer op z'n kantoor aanwezig, maar het is niet aan hem af te zien. Al snel wordt duidelijk dat de twee jongens dit project niet zijn begonnen om een slaatje te slaan uit de vluchtelingencrisis, die al maanden het nieuws in Duitsland en de rest van Europa bepaalt. Kalm en welbespraakt leidt hij me rond in zijn kantoortje, terwijl hij uitlegt hoe Kiron te werk gaat.

"Toegang tot onderwijs, zowel in Duitsland als in de rest van de wereld, is met name voor vluchtelingen heel problematisch," legt Markus uit. "Vluchtelingen die asiel aanvragen mogen niet werken, of deelnemen aan onderwijscursussen. In de tussentijd zorgen verloren papieren en documenten ervoor dat inschrijving voor een universiteit onmogelijk is zonder een ellenlange bureaucratische nachtmerrie."

Kiron heeft zo'n zeventig vrijwilligers over heel de wereld in dienst, maar op de dag dat ik Markus in zijn kantoor ontmoet zijn er maar vijftien mensen aanwezig. Het eerste semester is nog niet begonnen, maar er hangt een georganiseerde chaos in het hoofdkwartier van Kiron. De telefoon staat roodgloeiend, vrijwilligers komen en gaan en journalisten lijken haast wel in bussen af en aan te rijden.

Markus bevindt zich in het centrum van alle hectiek. Terwijl de medewerkers om hem heen cirkelen, verschuilt hij zich achter zijn laptop en opent hij bankrekeningen voor donaties van internationale bedrijven. Een gemiddelde dag begint al heel vroeg, met bijvoorbeeld een radio-interview, gevolgd door een reeks aan meetings en presentaties. Tegelijkertijd sturen ze een groep medewerkers in verschillende tijdzones aan. Doordeweeks werkt hij tot laat in de nacht en zijn weekenden bestaan vooral uit het reizen naar conferenties over de hele wereld, samen met medeoprichter Vincent Zimmer.

Kessel vertelt dat als je wil begrijpen waarom sommige mensen zo'n afkeer tegen asielzoekers hebben, je eerst moet proberen te begrijpen in wat voor wereld zij zelf zijn opgegroeid. "Ik kom uit een dorp waar vluchtelingen niet per se verwelkomd worden met een welkomstfeestje, maar er zullen ook zeker geen rellen uitbreken omdat mensen er zo fel tegen zijn," vertelt hij. "Mijn ouders waren zelf vluchtelingen. Ze vluchtten naar West-Duitsland toen de muur was gevallen."

De situatie voor vluchtelingen uit Oost-Duitsland is niet veel anders dan die van de vluchtelingen nu. "Mijn ouders waren ook werkeloos omdat ze geen huis hadden en konden geen huis huren omdat ze geen geld hadden. Een paar vrienden stelden voor dat we ons inschreven in hun huis, zodat mijn vader werk kon zoeken. Zo kregen ze hun leven op de rit. Het is ze gelukt, maar het was zeker niet makkelijk," herinnert hij zich.

Toen Markus klaar was met school verhuisde hij naar Mannheim om te studeren. Toen hij samen met een vriend van een feestje naar huis wandelde, ontmoette hij Kabuko. Kabuko was gevlucht uit Gambia en was na een lange reis door Tenerife en Spanje in Duitsland beland. Hij was verdwaald en kon nergens heen. Markus en zijn vriend lieten hem een half jaar in hun appartement blijven. Kabuko was slim – hij was geschoold in Gambia, maar had zijn land verlaten omdat er geen toekomst voor hem was. Ondanks zijn scholing mocht hij niet naar de universiteit in Duitsland.

"Er lopen genoeg mensen rond vol potentie, maar die absoluut geen kans maken om deel te nemen aan deze samenleving," zegt hij. "Kabuko moest uren werken om te kunnen leven, terwijl wij ondersteund werden door onze ouders. Je kunt dat niet negeren als iemand in de kamer naast je woont."

Voordat hij Kiron oprichtte was hij stagiair bij een adviesbureau. "Ik vond het werk heel leuk," vertelt hij. "Maar als ik na een werkdag op weg naar huis was, vroeg ik me vaak af of mijn baan eigenlijk wel enige betekenis had. Zolang mensen in slechte leefomstandigheden leven wil ik geen luxeappartementen verkopen of gigantische medische bedrijven helpen groeien."

Vincent, de partner van Markus, komt daarentegen uit de start-upwereld. Zijn businessmodel is simpel: "Start iets op, zorg dat het groeit en verkoop het weer." Maar zelfs hij heeft een andere kijk op dit project – dit is geen kapitalistische onderneming. "Ik hoop dat ik hier over twintig jaar nog voor werk," zegt Vincent.

"Kiron is meer dan een online universiteit – het is een particuliere, non-profitorganisatie die vluchtelingen en asielzoekers een kans op integratie biedt," zegt Markus. "We bieden vijf studies aan: computerwetenschap, techniek, management, architectuur en interculturele studies. Onze focus ligt niet zozeer op het behalen van een diploma – als wel op het creëren van een systeem waarin vluchtelingen vrij onderwijs kunnen ontvangen," zegt hij. Naast de online training hoopt hij dat vluchtelingen en ontheemden ook een baan en stage via Kiron kunnen vinden.

De studenten krijgen eerst een jaar algemene kennis, waarna ze een vakkenkeuze kunnen maken. Als ze voor twee of drie jaar blijven krijgen ze de mogelijkheid om door te stromen naar een partneruniversiteit. De lessen worden gegeven in het Duits, Frans, Engels en Arabisch, Markus hoopt dat de studenten in ieder geval wat taalkennis opnemen. "Het zal voor veel studenten waarschijnlijk vier á vijf jaar duren voordat ze naar hun derde studiejaar kunnen," zegt hij. "Maar als je na vier jaar lang in het Engels te hebben gestudeerd onze Duitse lessen volgt, onze apps gebruikt en mensen op de campus ontmoet, leer je veel beter Duits dan wanneer je een taalles zou volgen."

Het doen van enorme beloftes is niet heel zeldzaam in de start-upwereld en Kiron is daarop geen uitzondering. Toch bestaat de kans dat het gigantische project van Markus en zijn collega's wel echt een doorbraak kan betekenen. De demografie in Duitsland is flink veranderd – met name de vergrijzing zorgt voor een enorme druk op de publieke voorzieningen. In Duitsland betalen hoop opgeleide mensen gemiddeld 22 duizend euro per jaar aan belasting. Het is een logisch oplossing om zowel de kenniskloof en de vluchtelingencrisis het hoofd te bieden.

Het is opmerkelijk dat niemand eerder dit idee heeft gehad. Het concept van Kiron is perfect voor mensen die gedwongen in dezelfde situaties leven als vluchtelingen; het biedt flexibiliteit en omzeilt het langdurige papierwerk van het Duitse systeem. Markus omschrijft de situatie voor vluchtelingen als volgt: "Het eerste wat je moet doen als je aankomt in Duitsland is een jaar wachten op een intakegesprek voor je asielaanvraag. Dan volg je twee jaar lang een kwellende taalcursus terwijl je niet eens zeker weet of je wel mag blijven. Als je daar eenmaal mee klaar bent, kun je naar de middelbare school om je diploma te halen, wat nog eens een jaar duurt. Als laatste kunt je je aanmelden bij een universiteit, waar je zo goed als zeker wordt afgewezen."

De UNHCR maakt zich woest over de obstakels die voor vluchtelingen worden gecreëerd – van de moeilijkheden om aan bestaande papieren te komen tot het aantal vrije plekken voor niet-Duitse studenten. Het DAFI – dat staat voor Deutsche Akademische Flüchtlings Initiative Albert Einstein – bestaat weliswaar al sinds 1992, maar ook die instelling neemt maar een fractie van alle potentiële studenten aan.

"Bij Kiron," zegt Markus, "kun je zelf kiezen hoelang je over je studie doet. Tussen alle chaos door heb je een doel – iets om op te focussen. Zelfs als je uitgezet wordt kun je nog altijd scholing in Turkije proberen, waar onze partneruniversiteit staat."

Tot dusverre hebben meer dan honderd universiteiten zich aangesloten bij Kirons programma. Er is nog steeds kritiek, met name van Duitsers die zich zorgen maken over de financiële druk die de stroom vluchtelingen veroorzaakt. Markus moet daar niks van weten. "Kiron creëert banen in Duitsland," zegt hij. "Pas als iemand crimineel wordt, of medische diensten nodig heeft, zorgt dat inderdaad voor druk op het systeem. Maar goede educatie op de lange termijn zal dit juist voorkomen."