Advocaten vertellen over de rechtszaken die ze nooit zullen vergeten

Mensen worden advocaat om verschillende redenen. Sommigen doen het voor de deftige gewaden, anderen omdat ze geloven in rechtvaardigheid en willen opkomen voor de armen en onschuldigen. Wat hun motivatie ook moge zijn, de meeste strafrechtadvocaten komen ergens in hun carrière wel een keer een ingewikkelde of ijzingwekkende rechtszaak tegen. Omdat ik hier meer over wilde weten, nam ik contact op met vijf Franse advocaten en vroeg ze naar de verhalen die hen het meest in de koude kleren zijn gaan zitten.

Nicolas Pasina, een advocaat die in Nancy en Saint-Dié des Vosges werkt, herinnerde zich dat nog dat hij een 35-jarige vrouw verdedigde die beschuldigd werd van het neersteken van een kinderrechter. Toen de rechter op 5 juni 2007 aankondigde dat het driejarige zoontje van Fatiha Benzioua nog langer in de pleegzorg moest blijven, pakte zij een twintig centimeter lang mes uit haar tas en viel hem aan. De rechter, Jacques Noris, werd naar het ziekenhuis gebracht met meerdere buikwonden. Gelukkig overleefde hij het. "Deze vrouw is behoorlijk klein – misschien net 1 meter 50 - maar toen ze de rechter aanviel kon niemand haar tegenhouden. Zelfs niet haar partner, die een beer van twee meter is," aldus Pasina.

Hij was ervan overtuigd dat zijn cliënt ze niet helemaal op een rijtje had. "Maatschappelijk werkers zeiden dat ze in de weken voor de zitting ervan overtuigd raakte dat ze met Michael Jackson kon praten," zei hij. In april van 2010 stond Fatiha Benzioua weer voor de rechtbank, dit keer voor de poging tot moord van een magistraat.

Het was een uitdagende zaak voor Pasina omdat de vrouw, zo beweert hij, "onder de medicatie zat en niet genoeg bij zinnen was om zichzelf te verdedigen." Nadat ze door vier psychiatrische experts was onderzocht, geloofde maar één van hen dat ze tijdens de aanval tijdelijk doorgedraaid was. "We moesten de strijd aangaan met de drie andere psychiaters die bleven volhouden dat ze gewoon in orde was. Het ging niet goed met haar. Ze zat de hele zitting naar de muur te staren en wiegde heen en weer." Uiteindelijk eiste de procureur een straf van dertien tot vijftien jaar en veroordeelde het hof haar tot dertien jaar. Het vonnis bleef ook in hoger beroep overeind. Dit was een onrechtvaardige straf, vind Pasina, die ook niet gelooft dat "echte rechtvaardigheid bestaat. We zijn bang voor geestesziekten. Kwaadaardigheid kan je nog verklaren, maar krankzinnigheid is niet altijd uit te leggen."

Op 19 juni 2013 overleed een negen maanden oud meisje in haar huis dichtbij Toul door ernstige uitdroging. Volgens de forensische experts had het kind in een ongeventileerde kamer geslapen waar de temperaturen tot dertig graden Celsius opliepen, en had ze blijkbaar twaalf tot vijftien uur niets meer te drinken gekregen. De dag ervoor had haar vader – die op dat moment 25 jaar oud was – haar meegenomen voor een wandeling in direct zonlicht. "De eerste vraag die ik had, was hoe de ouders dit hadden kunnen laten gebeuren," zegt Gregoire Niango, die als juridisch adviseur van de oudere broer van het overleden meisje diende. "Voor mij is het onvoorstelbaar. Het is een misdaad die ik gewoonweg niet kan begrijpen. Hoe kan iemand er wel aan denken om water aan zijn hond te geven, maar zijn eigen kind vergeten?"

De rechtszaak werd in oktober 2015 in Nancy gehouden. "Tijdens het proces droomde ik elke nacht over deze zaak. Ze lieten hun baby sterven omdat ze te lui waren om haar te drinken te geven. Het is onbegrijpelijk," zegt Niango met wanhoop in zijn stem. Hij geeft toe dat hij tijdens de zitting een "woede-uitbarsting" had, toen hij de vader vroeg: "Is je hond dood? Is je vis dood? Is je baby dood?" De aangeklaagde – die tot dat moment aardig onaangedaan leek – barstte in huilen uit. "Ik was bijna opgelucht om hem te zien huilen, omdat het zijn menselijkheid liet zien," zegt hij. De ouders werden veroordeeld tot vijf jaar in de gevangenis.

In april van 2015 verdedigde Frédéric Berna een veertigjarige man die ervan beschuldigd werd dat hij, op dezelfde nacht, zijn baby vermoordde, zijn dochter misbruikte en zijn vriendin doodsloeg met een zaklamp waarna hij haar lijk verkrachtte. Het was een verschrikkelijke zitting, waarna de aangeklaagde werd veroordeeld tot levenslang. Dit was echter niet de zaak die Berna het moeilijkste vond om te doen. "Een complete klootzak verdedigen, die door iedereen wordt gezien als een monster, is niet zo moeilijk. Dan neemt je pragmatische kant het over en denk je: het is gewoon business. Het is moeilijker om een cliënt te verdedigen waar je sympathie voor voelt," zegt Berna.

Hij herinnerde zich een ontmoeting met een jonge gevangene die, samen met zijn celgenoot, beschuldigd was van het martelen en vermoorden van een medegevangene. "Hij was een jonge knul. Hij was net overgebracht naar een volwassen gevangenis en ik mocht hem eigenlijk gelijk." Sébastien Schwartz deelde een cel met Johnny Agasucci (een 26-jarige huisschilder die betrokken was bij drugshandel) en Sébastien Simonet, die vastzat in afwachting van zijn proces voor het martelen van een andere celgenoot. Simonet had de gewoonte om zijn celgenoten toe te takelen met een loden pijp, en terroriseerde de rest van de gevangenispopulatie.

In de nacht van 25 augustus 2004 werd Agasucci dood gevonden in zijn cel. Hij was meerdere keren in zijn maag en genitaliën geslagen, en had ook steekwonden van een vork. Hij werd gevonden met zijn handen achter zijn rug geboeid, en een touw om zijn nek geknoopt. Zijn celgenoten werden meteen verantwoordelijk gehouden.

Schwartz beschreef de gewelddadige gebeurtenissen aan de politie, en hield vol dat hij zelf niet meegedaan had aan de marteling. Zijn verhaal leek overeen te komen met de resultaten van de autopsie: "Schwartz was een kleine man – rond de 1 meter 60 en circa 54 kilo. Hij leek compleet getraumatiseerd door wat hij had gezien. Simonet dwong hem om het slachtoffer te slaan," legde Berna uit. "Ik wist zeker dat hij meer een slachtoffer was dan een dader. Hij was in een situatie beland waar hij niets tegen kon doen omdat hij vreesde voor zijn leven." De jongen werd voorwaardelijk vrijgelaten in afwachting van het proces, vond een baan, ging samenwonen met zijn vriendin en kreeg een kind.

Het proces vond plaats in januari 2009, bij het hof van Meurthe-et-Moselle. De verdediging van Simonet probeerde de schuld bij Schwartz te leggen. "Ik voelde enorm veel druk. Ik zag Schwartz bijna als een zoon. Ik kon het niet meer in perspectief plaatsen. Toen het proces dichterbij kwam, sliep en at ik amper nog," herinnerde Berna zich. "Toen het mijn beurt was om m'n pleidooi te houden, was ik bijna verlamd door faalangst. Toen ik me richtte tot de jury, begon ik over mezelf te praten en hoe deze zaak mij had beïnvloed. Toen ik eenmaal klaar was, ging ik zitten en had ik min of meer een blackout. Ik voelde een zwarte sluier over me heen vallen."

Uiteindelijk kreeg Simonet levenslang, terwijl Schwartz werd veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf voor mishandeling. De procureur-generaal eiste in eerste instantie tien jaar voor moord. "Het was het beste resultaat van m'n carrière," lachte Berna.

Ook advocaat Pierre-André Babel uit Épinal heeft moeilijke zaken voor z'n kiezen gehad. Een man uit Saint-Dié des Vosges had een relatie aangegaan met een vrouw die uiteindelijk de cliënt van Babel werd. Volgens de advocaat was de man "een echte viespeuk met een onverzadigbaar libido." Hij had ook een relatie met zijn buurvrouw, en hield een fotoalbum bij van de orgies die hij met de twee vrouwen en de minderjarige dochter van de buurvrouw had. "Het lukte hem om deze twee vrouwen volledig te manipuleren," zegt Berna. De man werd beschuldigd van seksueel misbruik van een minderjarige en moest samen met z'n vriendin en de buurvrouw terechtstaan in de rechtbank van Vosges in juni 2009. "Alleen al door het fotoalbum bladeren was een beproeving," herinnert de advocaat zich. "Het was de eerste keer in m'n carrière dat ik iets zag wat me echt nachtmerries gaf."

Wat de advocaat geruststelde over de intenties van z'n cliënt waren de interviews die voor het proces plaatsvonden. Uit die gesprekken bleek volgens Babel duidelijk dat de vrouw die hij moest verdedigen, was gemanipuleerd door de man. Maar een paar maanden voor de zitting stopte de beklaagde met eten en het slikken van zijn hartpillen. Hij stierf in de gevangenis. "Dat was het eerste obstakel dat ik moest overwinnen, want als de beklaagde aanwezig was tijdens de rechtszaak, konden de juryleden zien hoe hij was en zien dat hij het brein was achter het hele gebeuren," zegt Babel. "Het tweede obstakel was dat mijn eigen cliënt emotioneel "bevroren" was en geen medeleven kon tonen. Ze praatte over de verschrikkelijke dingen die ze had gedaan alsof ze een boodschappenlijstje opsomde. Ik voelde me er echt heel ongemakkelijk door. En nog erger, als de juryleden niet een beetje menselijkheid zien, kunnen ze zich ook niet in de verdachte inleven. Ik was bang dat haar psychiatrische pathologie zou leiden tot een straf die zwaarder was dan wat ze verdiende."

Zijn cliënt werd veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf, terwijl de medeplichtige – de buurvrouw en moeder van het slachtoffer – vijftien jaar kreeg. De zaak werd vervolgd in hoger beroep. Ondertussen ging de beklaagde in behandeling bij een psychiater. Ze begon het proces met dezelfde ijzige houding, tot de tweede dag, toen ze opeens in huilen uitbarstte. "Het was een moment van eerlijkheid dat er mogelijk aan heeft bijgedragen dat haar straf werd verlaagd," concludeert Babel.

"Op een ochtend in 1998 liep een zeventienjarige vrouw mijn kantoor binnen. Ze duwde een kinderwagenwagen vooruit met een klein blond meisje erin en ze was ook hoogzwanger," herinnerde Hélène Strohmann – nog een advocaat uit Nancy – zich. Het vriendje van de vrouw, die Strohmann een paar jaar eerder had verdedigd, was voor haar ogen vermoord tijdens een drugsdeal die uit de hand liep. "De vrouw was ook een drugsverslaafde en maatschappelijk werkers dreigden haar kinderen van haar af te nemen. Terwijl we dat aanvochten, werd ze verliefd op een andere man. Ze was op dat moment al zeven maanden zwanger."

Een paar weken na de geboorte van het kind, werd Strohman gebeld door de politie van Nancy, waarna ze erachter kwam dat de jonge vrouw beschuldigd werd van het vermoorden van haar kind. Blijkbaar had ze die ochtend het koude lichaam van haar baby in de wieg gevonden. Uit de autopsie bleek dat zijn ribben waren gebroken en dat hij ook harde klappen tegen zijn hoofd had gekregen.

"Ik kende haar toen al een paar jaar en kon me niet voorstellen dat ze daartoe in staat was. Zij en haar partner hadden geen idee hoe dit had kunnen gebeuren en beschuldigden elkaar ook nergens van. Natuurlijk gaf iedereen in de buurt haar de schuld. Uiteindelijk veroordeelde het hof haar tot veertien jaar in de gevangenis, maar spraken haar vriendje vrij. Ik zie nog voor me hoe ze haar jas aantrok nadat het vonnis was uitgesproken."

Er werd later in beroep gegaan in Saint-Dié des Vosges, waarbij de beraadslagingen doorgingen tot twee uur 's nachts. Uiteindelijk werd de jonge moeder vrijgesproken. "Het is juridisch gezien een juist besluit, maar onjuist vanuit een menselijk standpunt omdat we nog steeds niet weten hoe het kind is gestorven," zegt Strohmann. "Het verhaal van deze jonge vrouw had echt een impact op me, omdat ze zo'n moeilijk leven had geleid. Het leek alsof ze nooit een keuze heeft gehad. Ik was twee keer haar advocaat: de eerste keer was ze het slachtoffer – ze zag hoe de vader van haar kinderen vermoord werd voor haar ogen. Vervolgens was ze de aangeklaagde die verdacht werd van het vermoorden van haar kind," gaat ze verder. "Het is zo'n zaak die je niet zomaar achter je laat."