5 bedenkingen bij de reacties op geweld tegen een lesbisch koppel in Gent

Op zondag 20 september liepen twee vrouwen hand in hand door Gent, en werden ze een heel uur lang nageroepen, gevolgd en geïntimideerd. Vlaams parlementslid Stephanie D’Hose berichtte over het voorval op haar website onder de sfeervolle afbeelding van een regenboogvlag en HLN belde hen voor een reactie. Nele Roosens, een helft van het koppel, had naar eigen zeggen nog nooit zoiets meegemaakt. In een pakkende video bij het artikel getuigt ze over het verbale en non-verbale geweld dat zij en haar partner die avond te verduren kregen.

De Facebook comments op het artikel bieden een prachtig divers aanbod aan reacties, gaande van ontzetting over medeleven tot spot. Daarnaast waren er echter ook mensen die meer oog hadden voor mogelijke schuldigen: religie, “rotte appels”, onverschilligheid, het beleid, afkomst, de jeugd, “mislukte macho’s van den Aldi”, de middeleeuwen, een gebrek aan “girl power” en meer… Soit, het is duidelijk dat de getuigenis stof deed opwaaien, en nu dat stof een beetje is gaan liggen, mogen er toch wat puntjes op de i gezet worden.

Gent staat bekend als een linkse vrijplaats in Vlaanderen, en dat is ook niet helemaal onwaar. Groen was er tenslotte de grootste partij met meer dan 20% in de afgelopen verkiezingen. Mensen rijden er bovendien graag op bakfietsen, Too Good To Go wordt ook door niet-studerende Gentenaars gebruikt, en je kan niet op café gaan zonder dat er iemand over zijn/haar/hun werk bij een linkse ngo of culturele instelling praat. Helaas heeft dat links of rechts zijn eigenlijk bitter weinig te maken met de aan- of afwezigheid van homofobie. Ook eerder rechtse mensen kunnen vinden dat “love = love”, en zelfs in queer communities zijn seksisme, racisme, transfobie en ander ongein bijna nooit helemaal afwezig.

Ook fysiek geweld tegen queer personen is in Gent niet zo ongekend. Op zaterdag 28 december 2019 werden Nick en Bruce ook al het slachtoffer van fysiek geweld toen ze om drie uur ‘s nachts (in heerlijke pre-coronatijden) over straat liepen met glitter op hun gezicht. De Gentse burgemeester maakte er toen een erezaak van want ‘deze daad tegen Nick en Bruce was een daad tegen alle Gentenaars’. Nochtans kwamen slechts 500 mensen de zaterdag daarop samen om steun te betuigen aan de slachtoffers op de Kouter. Geen enkele Gentenaar wil in het gezicht gemept worden omdat-ie glitter op heeft, maar amper 0,2% van het totale inwonersaantal kwam daar ook echt voor op straat. Jammer.

Een verhaal zoals dat van Nick en Bruce is gelukkig een uitzondering. Verhalen zoals dat van Nele en haar vriendin zijn dat helaas niet. In mijn persoonlijk archief zitten gelijkaardige verhalen over dergelijke micro-agressies gaande van ongevraagde commentaar op mijn outfit door onbekenden tot mensen die vragen ‘wie dan het vrouwtje van de twee is’. Maar al ben ik dan homo en is mijn kledij soms wat aan de flamboyante kant, dan nog ben ik een witte man. Voor mij komt er geen laagje seksisme — laat staan racisme — bovenop.

Precies dat geluk hadden Nele en haar partner niet. Dat hebben ze trouwens gemeen met heel veel andere vrouwen — queer identifying of anders. “Fluiten, “hey baby” roepen, “schatje”, vuile woorden naar ons hoofd toekrijgen.” Het zal geen enkele vrouw helemaal vreemd in de oren klinken. Homofobie in Gent, zo vatte HLN de video in de rechterbovenhoek samen. “Seksisme in de wereld”, had er net zo goed kunnen staan, maar dat maakt het verhaal niet gemakkelijker natuurlijk. Integendeel.

Je gaat homofobie en seksisme niet uitroeien door persoonlijk te reageren op iedereen die zich er (on)bewust schuldig aan maakt. Daar is het probleem veel te groot voor. Ook Nele heeft niet gereageerd ‘omdat je dan waarschijnlijk nog meer agressie uitlokt’. Het kan soms overweldigend zijn, als je als individu moet opkomen tegen iets dat in de hand gewerkt wordt door eeuwen van heteronormativiteit en patriarchaat. De steunbetuigingen aan het adres van Nele via HLN doen vermoeden dat ze er helemaal niet zo alleen voor staat, maar zolang die sympathie niet verder gaat dan een Instagram-foto van een regenboog met #loveislove, heeft de queer community daar ook niet zoveel aan.

De queer community op haar beurt moet ook open blijven staan voor allies. De mensen achter de Gentse queer bar Blond zijn er bijvoorbeeld wel in geslaagd om een vrijplaats te creëren waar twee vrouwen kunnen tongen op de dansvloer zonder dat mannen hen lastig vallen, maar daar was in het verleden wel een assertief deurbeleid voor nodig dat soms de wenkbrauwen deed fronsen. Bar Blond werd verweten zomaar àlle heteromannen over dezelfde kam te scheren. Leuk was dat niet altijd, maar die ‘faggots that kill fascists’ (zoals het op de gevel geschreven werd) zijn niet van de ene op de andere dag zo categoriek geworden. Zoiets gebeurt na jaren van ontgoocheling.

Soms lijkt het onbegonnen werk om te vechten tegen homofobie, seksisme of racisme. Het zijn krachten die zich verstoppen in de kleinste dingen van het dagelijkse leven. Zelfs als het om heel concrete fysieke geweldpleging gaat, zijn de daders moeilijk of gewoon niet op te sporen. Toch houden mensen van een zondebok, al was het maar om de schuld in iemand anders’ schoenen te kunnen schuiven. In de comments onder de Facebook-post van HLN wordt het verhaal aangegrepen om het ongenoegen te uiten over religie, rechts én links, jonge mensen, enzovoort. Hebben die dan allemaal schuld? Misschien wel. Zolang er geen gelijkheid en respect is voor iedereen, zijn we uiteindelijk allemaal gefaald.

Ook op de HLN-redactie leidde de vraag naar de schuldige tot de nodige introspectie. Uiteindelijk werd de video bij het artikel zelfs aangepast. In een eerste versie zegt Nele namelijk ‘dat het haar spijt om het te zeggen, maar dat het toch mannen van niet-Belgische afkomst waren’. Journalist Jill Dhondt liet weten dat ze dit met opzet niet in de geschreven tekst meenam, ‘omdat het misbruikt zou kunnen worden en misbegrepen’. In de tweede versie van de video, zien we een hele andere Nele. De eerste quote is vervangen door deze: “Waarom kan niet iedereen gelijk zijn? En waarom kan iemand met een boerka niet gewoon op straat rondlopen?”. Queer wordt hier radicaal inclusief.

Via Messenger vertelt Jill me dat ze blij is dat de videoredactie de quote uiteindelijk ook vervangen heeft omdat die het punt van het hele artikel wegneemt. Persoonlijk ben ik haar daar ook heel dankbaar voor. Ik heb in mijn leven voldoende homofoob gedrag meegemaakt van witte mensen, en ik — en heel wat andere queer mensen — zijn het beu dat onze verhalen gebruikt worden om een racistisch discours te voeden. Als queer personen eisen we respect en de vrijheid om onszelf te zijn. Die eis is niks waard als we dat respect en die vrijheid niet voor iedereen kunnen krijgen.

Oké, er is weer eens over homofoob geweld gesproken in de (mainstream) media. Mensen hebben “Blijf jezelf!” gecomment en hun woke-punten verdiend. Maar we zijn er nog lang niet. Als queer personen, en als allies, moeten we ons blijven uitspreken tegen homofobie, seksisme, racisme en alle andere onzin die ertoe leidt dat mensen worden behandeld alsof ze minder waard zijn. We mogen niet toestaan dat onze verhalen gebruikt worden om anderen te onderdrukken, anders blijven we deel van het probleem. We moeten onze plek opeisen, én die van alle anderen die vandaag nog moeite hebben om die te vinden.

Op naar een wereld waarin we weer met glitter op onze gezichten, hand in hand over straat kunnen lopen met wie we willen zonder dat we bang moeten zijn dat iemand ons daarvoor lastigvalt. En dat mag met of zonder boerka, maar liever zonder neusmondmasker.

Volg VICE België ook op Instagram.