Wat een reis door de VS deze witte Belgische fotograaf leerde over racisme

Voor de Leuvense Ines Vansteenkiste-Muylle (23) is fotografie een manier om met zoveel mogelijk mensen het gesprek aan te gaan. Voor haar project ‘Grits/Grids & Conversations’ reisde ze naar de Verenigde Staten, waar ze werd verwelkomd door haar toenmalige Afro-Amerikaanse schoonfamilie. Ze kwam aan in Chicago en eindigde bijna 1.500 kilometer verder in New Orleans. Onderweg overnachtte ze bij familieleden die ze tijdens haar reis ontmoette. Wat begon als een eindopdracht voor haar Master Fotografie, groeide uit tot een project dat haar band met de Afro-Amerikaanse cultuur versterkte.

Wij spraken Ines over haar positie als witte vrouw in een zwarte familie, haar liefde voor iedereen die ze fotografeerde, en het leven in een gemeenschap waar racisme soms noodzakelijk wordt weggelachen.

VICE: Hey Ines, waarom wilde je naar de Verenigde Staten gaan?
Ines : Ik heb gestudeerd aan de Luca School of Arts in Brussel en was voor mijn masterproef op zoek naar een nieuw project. Mijn toenmalige vriend was half Amerikaans en omdat het grootste deel van zijn familie nog in Amerika woont, besloten we samen naar daar te gaan. Ik kende de Amerikaanse kant van zijn gezin alleen maar van verhalen, maar via mijn fotografie hoopte ik ze eindelijk beter te leren kennen.

Hoe was de aankomst?
We begonnen onze reis in Chicago, in het Noorden, en reisden vervolgens langzaam naar New Orleans, in het Zuiden. De familieleden die we bezochten, fotografeerde ik meestal al tijdens de eerste ontmoeting. Ik had er op voorhand niet aan gedacht om een dagboek bij te houden, dat idee is pas later ontstaan. Sommige foto’s heb ik nadien gecombineerd met korte fragmenten uit dat dagboek.

Iedereen was heel verwelkomend. Overal waar we kwamen, konden we bij familie slapen en mensen lieten me zelfs toe om te fotograferen in hun slaapkamer. Er hing een open sfeer en ik kwam terecht in een hele trotse cultuur. Dat was voor mij als fotograaf geweldig.

Hoe uitte die trots zich?
In Chicago verbleven we bij Uncle Lloyd. Elke keer dat ik vroeg of we een paar foto’s konden maken, verdween hij naar zijn kamer om een outfit bij elkaar te zoeken. Hij kwam dan meestal pas na een half uur naar buiten, helemaal opgedost. Soms kleedde hij zich echt exact naar de setting.

Je bent zelf veel bezig met mode, speelde dat ook mee?
Bij projecten als dit wil ik zelf zo weinig mogelijk invloed hebben op de situatie. De verkleedpartijen van Uncle Lloyd kwamen volledig uit hemzelf. Hij was elke ochtend te vinden in de fitness, terwijl hij al 74 was. Ik denk dat hij graag wil dat mensen hem nog steeds zien als de knappe man die hij in zijn jongere jaren was.

Op één van de foto’s die ik van hem maakte, ligt hij in zijn jogging geposeerd op bed. De tweede keer dat ik hem zag, had ik een print van die foto voor hem meegenomen. Hij vond het prachtig, maar zei meteen: “Oef, ik hoop alleen niet dat mensen denken dat ik rommelig ben, want er liggen allemaal spullen op mijn bed die er normaal niet liggen.”

Wat is het verhaal van de mensen die je fotografeerde?
Net zoals veel Afro-Amerikanen kennen zij hun oorspronkelijke Afrikaanse roots niet. Het zijn mensen wiens voorouders via slavenhandel in Amerika terecht zijn gekomen en die zelfs nog altijd rondlopen met de achternaam van hun toenmalige slaveneigenaar. [Naar schatting werden er tussen 1576 en 1850 25 miljoen Afrikanen gevangen genomen door zogenaamde ‘slavenjagers’. Daarvan werd bijna de helft naar Amerika verscheept. In de VS werd slavenhandel in 1863 officieel verboden, maar tot 1960 waren er nog zwarte mensen die in de VS tegen hun wil in gedwongen werden om te werken, red.].

In bijna alles wat ik meemaakte merkte ik dat racisme nog steeds een groot probleem is. Er deed zich een situatie voor toen ik samen met Kenyatta, de vader van mijn toenmalige vriend, priester Father Brown ging bezoeken. We werden ontvangen door een zwarte man die ons naar hem toe begeleidde. Ik hield me op de achtergrond en was niet degene die met hem het gesprek voerde, maar tijdens de hele conversatie antwoordde de man met zijn blik naar mij gericht. Later vroeg ik Kenyatta waarom hij dat deed. Hij antwoordde: “Because I’m black”.

Het was voor mij de eerste kennismaking met mijn white privilege. Het werd me duidelijk dat er echt nog veel dingen waren die ik niet begreep.

Hoe ging je daarmee om?
Ik ben opgegroeid in een witte omgeving, dus ik had zelf nooit veel besef gehad van racisme. Toen dit soort situaties zich in Amerika voordeden, stond ik meestal met mijn mond vol tanden. Ik voelde me bijna schuldig dat ik wit was.

Gelukkig reageerden ze er zelf vaak op met humor. Toen Kenyatta ons ophaalde van de luchthaven in Chicago, hield de politie ons tegen. De agenten wilden controleren of alles wel oké was met mij: ze dachten dat ik werd ontvoerd. Mijn mond viel open van verbazing, maar Kenyatta moest er hard om lachen en deelde het verhaal later graag met andere familieleden, alsof het normaal was.

Jullie bezochten familie door het hele land. Welke rol speelde je camera tijdens de ontmoetingen?
Ik praat veel met de mensen die ik fotografeer en luister graag naar wat ze mij willen vertellen. Mensen wisten op voorhand al wel dat ik ook foto’s zou komen maken, en daar werd heel enthousiast op gereageerd. Voor mij is fotografie ook een manier om met zoveel mogelijk verschillende mensen in contact te komen.

Waren er obstakels tijdens het project?
Zelf op stap gaan zat er helaas niet altijd in. Er werd mij verteld dat het gevaarlijk was om als wit meisje alleen door de zwarte wijken te dwalen. Misschien hadden ze over sommige buurten wel gelijk. Soms zag ik wel eens iemand van achter een gordijntje wantrouwig naar me kijken, zo van: 'Wat is die daar nu weer aan het doen?' We waren ook een keer in een wijk waar een extra politiestation was gebouwd omdat er zoveel schietincidenten plaatsvonden.

Onlangs overleed George Floyd door politiegeweld. Hoe reageerde je op dat nieuws?
Pff… Ik had zoiets van: alweer iemand? Alweer een zwart persoon die nu dood is zonder reden? Ik ben in Amerika door veel wijken gereden waar mensen gewoon nog de Confederate Flag hebben uithangen. [deze vlag heeft een bijzonder racistische geschiedenis, en wordt tot op de dag van vandaag door extreem-rechtse groeperingen zoals neonazi’s en de Klu Klux Klan gebruikt, red.].

Bovenal vind ik het hartverscheurend dat het geweld tegen zwarte mensen blijft aanhouden. Ik stel me wel eens voor: als het bij mij al zo hard binnenkomt, hoe moet het dan wel niet zijn als je als zwart persoon in Amerika opgroeit? Dat je elke dag leeft met angst voor de politie?

Ergens ben ik blij dat er nu veel media-aandacht gaat naar dit probleem. Hopelijk wordt er op deze manier een bepaalde bewustwording gecreëerd, zodat ook mensen die er nog niet zoveel mee bezig waren, zich er meer in zullen verdiepen. Naast Amerika vindt er helaas ook hier in België geweld plaats tegen zwarte mensen, ook door de politie. Mensen moeten dat beseffen.

Heb je wel eens negatieve reacties gehad op je werk?
De jury van mijn Masteropdracht gaf mij de volle lading. Ze begrepen totaal niet waarom ik naar Amerika was gegaan en ze vonden niet dat ik in de positie stond om zomaar het leven van al die mensen “binnen te dringen”.

Maar als ik iemand interessant vind - eender wat diens huidskleur, cultuur of afkomst ook mag zijn - dan wil ik die persoon leren kennen. Dat is gewoon mijn nieuwsgierigheid en leergierigheid. Als ik dit project niet had gedaan, dan had ik de problematiek die er nu speelt ook veel minder goed kunnen begrijpen. Ik leer onwijs veel tijdens het fotograferen. Bij dit project ging het over racisme, maar voor andere projecten verdiepte ik me bijvoorbeeld in de werking van groepsdynamieken bij tienermeisjes.

Vorige week kwam ik op het idee om geld in te zamelen voor goede doelen die strijden tegen racisme. Ik overwoog om T-shirts te verkopen met mijn foto’s erop en daarbij een korte, pakkende tekst tegen racisme. Ik wist niet zeker hoe ik het moest aanpakken, en twijfelde of het wel gepast zou zijn. Ik nam contact op met de betrokkenen en kreeg het advies om het niet te doen, omdat ik mogelijks gezien zou kunnen worden als een witte vrouw die deze situatie gebruikt om haar eigen werk te promoten. Ik begreep het volledig, ook al had ik het er best moeilijk mee. Ik wil graag iets doen, ik wil actief mijn bijdrage leveren en ik zou mensen die er misschien anders nooit mee in aanmerking zouden komen, aanzetten tot denken. Uiteindelijk besloot ik ervan af te zien.

Welke boodschap wil je met deze foto’s overbrengen?
Fotografie is mijn manier om de mensen om mij heen beter te begrijpen. Ik hoop met mijn foto’s een persoonlijk verhaal over te brengen, en daarmee mijn liefde voor de Afro-Amerikaanse cultuur door te geven aan anderen.

Deze foto’s zijn onderdeel van Ines' project ‘Grits/Grids & Conversations’. Meer van Ines' werk vind je op haar Instagram en website.

Bekijk meer VICE fotoreeksen van Belgische fotografen. Ben je of ken je zelf een getalenteerde fotograaf? Stuur ons dan een mailtje: beinfo@vice.com

Volg VICE België ook op Instagram: