Identiteit

Wat je kunt doen als een vriend altijd alle aandacht opeist

Wie altijd overal op de voorgrond moet treden, heeft misschien het ‘hoofdpersoonsyndroom’. Als jij je als een soort bijpersonage in het leven van zo’n persoon voelt, zijn hier wat tips om daarmee om te gaan.
illustratie: persoon neemt een selfie, staat in de schijnwerpers
Illustratie door Cathryn Virginia.

Al sinds social media bestaan kunnen veel mensen het niet laten om hun godganse dagbesteding erop te laten zien. Maar er is daarbovenop nu een bepaalde trend te zien, schreef The New Yorker begin juni: mensen willen namelijk zelf op de voorgrond staan, alsof ze de hoofdrol spelen in hun eigen film. Of je nou vastlegt (of laat vastleggen) hoe je in de metro zit, of het heel belangrijk vindt dat iedereen ziet dat jij aan de Spaanse kust op het strand ligt te bakken – het gaat erom dat jij in het middelpunt staat, en niemand anders.

Advertentie

Dit heet ook wel het main character syndrome – of ‘hoofdpersoonsyndroom’ in het Nederlands. Het verwijst naar mensen die zich gedragen alsof ze de hoofdpersoon zijn in hun eigen film, maar dan tot in het extreme. Dat je bijvoorbeeld niet zozeer op date gaat, maar je je gedraagt alsof je de begeerde vrijgezel bent uit The Bachelor – en anderen als potentiële liefdes van jouw leven beschouwt, in plaats van mensen met hun eigen behoeftes. Het geldt dus niet alleen voor social media, maar ook voor het echte leven. Het draait erom dat je constant alle aandacht opeist; dat je elke groepsbijeenkomst aangrijpt om je mening te verkondigen en anderen als je rekwisieten behandelt.

Het hoofdpersoonsyndroom is geen officieel erkende aandoening, maar deskundigen zeggen wel dat het een copingmechanisme kan zijn voor mensen die in een moeilijke periode zitten – een fantasie tot leven wekken is soms makkelijker dan de realiteit onder ogen zien. Maar als je er niets aan doet, kan het omslaan naar narcisme. Wie te hardnekkig vastzit in zijn eigen wereld, kan zich ten onrechte bevoorrecht voelen en het idee krijgen belangrijker te zijn dan anderen. Het kan zijn dat je je eigen prestaties en faam overdrijft, en dat je je vrienden als figuranten ziet die alleen als functie hebben jouw ‘verhaal’ te ondersteunen.

Advertentie

Dit gedrag is deels dankzij social media wat genormaliseerder geraakt, zegt klinisch psycholoog Carla Marie Manly tegen VICE, omdat iedereen daardoor een platform heeft gekregen en een publiek kan aanspreken. “Vroeger zou je eerder egoïstisch of narcistisch worden genoemd. Het is normaal geworden om de ster van je eigen show te zijn.”

Dit alles kan veel invloed hebben op vriendschappen. Als iemand met wie je bevriend bent zich zo gedraagt, kun je je na een tijdje ongehoord voelen en het idee krijgen dat je constant in de avonturen van een ander wordt meegezogen. Maar in plaats van aan de zijlijn te blijven staan als slechtbetaalde B-acteur in andermans film, zou je er ook best wat van kunnen zeggen – en dat hoeft niet per se meteen te ontsporen in divagedrag. Hieronder staan wat tips om met deze situatie om te gaan.

Check of diegene écht het hoofdpersoonsyndroom heeft

Voordat je een vriend of vriendin confronteert met dit egocentrische gedrag, moet je eerst vaststellen of er wel echt sprake is van een hoofdpersoonsyndroom. Misschien heeft diegene de afgelopen tijd wel een hoop positiefs meegemaakt, zoals het einde van een slechte relatie of het begin van een goede therapie. Dan is het best verklaarbaar dat je vriend zelfverzekerd en gelukkig in het leven staat. Als je daar jaloers en onzeker van wordt, ligt het probleem misschien eerder bij jezelf. 

Wees je dus bewust van hoe je in het algemeen op dit soort dingen reageert, en vraag jezelf af waarom je je onprettig voelt bij het gedrag van je vriend. Misschien gaat het wel ten koste van je eigenwaarde als anderen constant op de bar staan te springen, maar dat soort onzekerheden kun je prima bespreken met (andere) vrienden, of een therapeut.

Advertentie

Als het je maar blijft frustreren, is het een goed idee om tijdelijk wat meer afstand te nemen. Dan kan je weer zelfvertrouwen opbouwen, mocht dat nodig zijn, of gewoon je frustratie wat af laten koelen. Therapeut Marline Francois-Madden zegt dat het niet per se nodig is dat je de desbetreffende vriend over je onzekerheden vertelt. “Probeer van tevoren in te schatten of je een empathische of juist kritische reactie krijgt,” zegt ze. Je kunt er prima aan werken zonder dat te vertellen aan degene die het veroorzaakt heeft.

Probeer erachter te komen waar het gedrag vandaan komt

Grootheidswaanzin kan soms het gevolg zijn van trauma, zegt Francois-Madden, en als dat er sterk uitkomt kan het ook een soort ontsnappingsmechanisme zijn. In dat geval kun je je afvragen wat er onder die façade schuilgaat en een luisterend oor bieden.

“Misschien voelde zo’n persoon zich vijf jaar geleden wel heel zelfverzekerd, maar nu totaal niet meer, of heeft diegene het idee achterop te raken,” zegt therapeut Jessica Jackson. Je zou kunnen vragen waar zo iemand eerst zoveel zelfvertrouwen uit haalde, en wat ervoor nodig is om dat gevoel weer een beetje terug te krijgen.

Als jullie vriendschap je iets waard is, is het goed om er voor diegene te zijn. Of je nu alleen even luistert, meedenkt over hoe bepaalde problemen overwonnen kunnen worden of diegene aanmoedigt om toch naar die ene baan te solliciteren.

Advertentie

Maak duidelijk hoe jij je voelt

Als je je niet gezien of gehoord voelt, is het de moeite waard om er iets van te zeggen. Vriendschappen bestaan nu eenmaal uit geven en nemen. Vrienden kunnen niet van je verwachten dat je je altijd aan hen aanpast, en altijd maar voor niets op komt dagen wanneer het je zelf eigenlijk totaal niet uitkomt. 

Mocht het gedrag ook zijn opgevallen bij andere vrienden, dan kun je het gesprek beter tot jullie tweeën beperken. Anders is het meteen alsof iedereen het op één iemand gemunt heeft, en dat is ook weer niet de bedoeling. Wees wel zo duidelijk mogelijk, benadrukt Manly. Zeg bijvoorbeeld dat je jullie vriendschap waardeert, maar wel het gevoel hebt dat je naar de achtergrond wordt gedrukt, en dat je je gelijk aan elkaar wilt voelen.

Misschien herkent je vriend of vriendin zich er wel niet in, wat hun goed recht is, of misschien vragen ze wat ze precies hebben gedaan dat jij je zo voelt. Wees ook dan recht door zee, en maak het concreet. Zeg dat je het gevoel hebt dat diegene niet zichzelf is in grote groepen, of dat het je stoort dat jij altijd oprecht geïnteresseerd bent, maar dat nauwelijks terugkrijgt als jij een keer aandacht nodig hebt – of wat er ook van toepassing is.

“Als je je niet gelijkwaardig voelt, kun je dat gewoon vertellen en kijken of er iets verandert – en als dat niet gebeurt, kun je overwegen om meer energie in vriendschappen te steken die wél gelijkwaardig aanvoelen,” zegt Manly.

Advertentie

Pak ook zelf de hoofdrol

Je mag dan niet de hoofdrol spelen in het verhaal van je vriend of vriendin, maar kunt jezelf wel centraal stellen in je eigen verhaal – en ondertussen ook aandacht aan anderen blijven geven. Soms kunnen of willen je vrienden hun gedrag niet veranderen en kun je het probleem nog het beste tackelen door zelf het goede voorbeeld te geven en gezonde grenzen te stellen.

Dat houdt in dat je je eigen gevoelens voorop moet stellen en makkelijker afspraken of uitnodigingen afslaat waar je eigenlijk niet zoveel zin in hebt, of alleen heen zou gaan voor die ene vriend. Als je afstapt van een dienende rol en meer op gaat trekken met mensen die net zoveel moeite steken in jullie band als jijzelf, dan is alles een stuk meer in balans.

Dat hoeft niet te betekenen dat je andere mensen hun schijnwerpers ontneemt. Een goede hoofdrolspeler weet wanneer je even iemand anders de spotlights moet gunnen, zonder dat je jezelf meteen achtergesteld voelt. Als jij naar de kunstexpositie van een vriend gaat, die je daar helemaal onder de complimentjes bedelft, ben je heus niet ineens voor altijd naar de achtergrond verbannen.

“We spelen uiteindelijk allemaal onze rol in het leven en willen op de voorgrond treden wanneer we dat willen, maar we moeten ook een stap terug en opzij kunnen doen,” zegt Manly. “Het kan nog een hele kunst zijn om je eigen plek in te nemen, maar anderen de ruimte gunnen om hun momentje te pakken is net zo belangrijk.”

Als iemand meteen gepikeerd raakt als-ie niet in het middelpunt van de aandacht staat, kun je je afvragen wat je echt uit die relatie haalt. “Wat vind je echt belangrijk binnen een vriendschap?” zegt Francois-Madden. “En heb je dat bij deze persoon?” Als je je alleen maar uitgeput of zelfs gekleineerd of bang voelt bij diegene, is dat geen al te best teken en zou je kunnen overwegen om er een eind aan te breien.

“Het is natuurlijk belangrijk om naar jezelf te luisteren,” zegt Jackson. “Sommige mensen houden zich zo lang stil dat ze vergeten naar hun intuïtie te luisteren – ze horen dan alleen de stem van een ander. Het stemmetje in ons hoofd zou niet die van een vriend moeten zijn.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.