Hoe we de brug kunnen slaan tussen ballroom en de buitenwereld

Ballroom is alomtegenwoordig. Programma’s als “Pose” en “Legendary” nemen de wereld over, choreografen uit de scene werken met de grootste popsterren ter wereld, en het is ballroom muziek die door de boxen pompt nu het nachtleven uit haar langste (gedwongen) zomerstop ooit ontwaakt is. Reden genoeg om te vieren, zolang je de juiste mensen viert. Het Brussels-based collectief FOR ALL QUEENS! (FAQ!) is hier om alle mensen die geïnteresseerd zijn in ballroom daar eens goed aan te herinneren. 

Op 1 oktober 2021 toonde FAQ! “SO YOU WANNA VOGUE, HUH?!”, de fictionele docufilm over ballroom die ze maakten in samenwerking met Kaaitheater en Enfant Terrible Films. FAQ! was daarbij niet bang om voorbij het oppervlakkige te gaan. De film is een mix van geschiedenisles door Zelda Fitzgerald, inside information uit een intiem gesprek tussen de cast — Legendary Pioneering Mother Lasseindra Ninja, Mother Naimah Milan, Princess Gaby Vineyard en Perry Gits — en interludes waarin de cast hun talent laat zien. Na afloop van de première werd Kopano Tiyana Maroga uitgenodigd als moderator en interviewer voor een nagesprek dat nog lang en ver buiten de zalen van het Kaaitheater mag nagalmen.

“SO YOU WANNA VOGUE, HUH?!” ontstond vanuit een noodzaak — een project dat wegviel door de pandemie. FAQ! greep het aan als een kans om de puntjes op de i te zetten door de juiste personen opnieuw te centreren in het narratief rond ballroom, maar ook gewoon om ballroom in al haar veelzijdigheid te vieren. “De grootste drijfveer voor dit project waren de noguers die ik overal om me heen zag”, zei Zelda Fitzgerald na afloop van de screening. Noguers zijn mensen die zich voorwenden als vogue-dansers, maar eigenlijk niks met de cultuur te maken hebben.

Is dat dan zo’n probleem? “Ik zie dat mensen die mij persoonlijk kennen posts van noguers liken. Ik zie instituties en organisaties die noguers boeken. Ik zie noguers een steeds groter aantal volgers verzamelen. Dat is heel vervelend en frustrerend want dan denk ik: wacht eens even, heb jij wel ooit een ball gelopen, want ik heb je nog nooit gezien.” Natuurlijk is het pijnlijk dat mensen iets zomaar afkijken, zich eigen maken, en daaraan verdienen — in cash of in aanzien. Het is nog eens zo pijnlijk omdat het uitwassen zijn van een kolonialistisch denken waarmee witte mensen al decennia stelen van zwarte culturen.

Het is natuurlijk aanlokkelijk om dingen te willen die zoveel glamour uitstralen als ballroom. Het zelfvertrouwen, de kleding, de make-up en natuurlijk de choreografieën inspireren, maar onthoud dat die dingen niet zomaar ontstaan zijn. Het zijn de resultaten van hard werk en intergemeenschappelijk leren. Het gaat veel verder dan cunty dansen op Madonna’s “Vogue” tijdens een huisfeest. Ballroom wordt vaak gereduceerd tot de dans voguing, maar in “SO YOU WANNA VOGUE, HUH?!” wordt aandacht geschonken aan de verschillende lagen van de ballroom — vanuit de centrale figuren. 

“Er zijn heel veel dingen voorbij voguing om of te focussen.”, zei Lasseindra Ninja daarover. “Ten eerste: zelfwaardering. Dat hebben we niet altijd wanneer we beginnen. Dat moeten we opbouwen. Mensen worden aangetrokken door het entertainment-gehalte, maar het gaat bovenal over de mensen. Zonder mensen heb je geen categorieën.” Onder die mensen, zijn zwarte trans vrouwen de centrale figuren, wil Lasseindra onderstrepen. “Zonder ons, heb je niks. Dat zelfvertrouwen dat veel mensen hier vandaag uitstralen, daar hebben wij mee aan gebouwd.” Ook in de bredere LGBTQIA+ communities én in de straight communities zou wat meer respect voor deze pioniers niet misstaan, we profiteren allemaal van de vrijheid om onszelf uit te drukken waar zij voor vechten. 

Ook Gaby Vineyard vind het belangrijk dat de juiste personen gecentreerd worden, maar wijst ook op de specifieke Europese context. “Er zijn zulke verschillende scenes in Europa en natuurlijk is er altijd blackness in die scenes, maar in sommige landen heb je geen enkele zwarte persoon in de lokale scene zelf. Dan probeer ik de mensen er wel aan te herinneren wie de grondleggers zijn. Het is niet eens altijd een kwestie van gebrek aan respect, soms vergeten ze het gewoon. Natuurlijk kan je als wit masc persoon deel van de scene zijn — cute — maar onthoud wie aan de basis ligt en respecteer de black femme queens, period.”

Performen op het snijvlak tussen exotisering en empowerment

Kopano Tiyana Maroga ziet nog een andere spanning in de Europese context voor Ballroom. “In Europa is er een tendens om zwarte lichamen te exotiseren en seksualiseren, en de Sex Siren categorie viert natuurlijk net die seksualiteit.” Hoe gaan Naimah en Perry om met die spanning tussen exotisering enerzijds en viering van zwart zijn anderzijds? “Wat ik probeer uit te drukken is dat je je goed kan voelen in je eigen vel, hoe donker je heupen enzovoort ook zijn.”, zegt Naimah daarover. Dat was een moeilijke reis voor haar, maar ballroom heeft die mogelijk gemaakt. Wanneer Naimah performt wil ze dit uitstralen en aantonen aan de crowd: “Houd van jezelf en al je curves, want je bent prachtig.” 

“Voor mij is het een proces geweest als een donkere zwarte male figure.”, bekent Perry. “De schoonheidsidealen zijn nog altijd een witte huid, en een andere haartextuur. Ballroom ontsnapt daar niet aan.” Tegenwoordig is dat wel aan het veranderen, zegt hij, maar toen hij begon waren het vooral lichte mannen die de categorie liepen. “Dat colorisme is nog niet weg.” De ballroom blijft een gemeenschap binnen de mainstream gemeenschap, en de power dynamics daarin kan je niet zomaar aan de deur achterlaten. “Dat we ballroom hebben, betekent niet dat het een volledige veilige ruimte of perfecte ruimte is.”, zegt Kopano Tiyana Maroga daarover. “We leven in een super racistisch systeem van witte suprematie en daar ontsnap je niet zomaar aan. Dat zijn dingen waar we nog steeds mee geconfronteerd worden, terwijl we onze schoonheid en talent vieren.”  

Dat ballroom een gemeenschap binnen een gemeenschap is, blijkt ook uit het brugwerk dat FAQ! doet. “Met FOR ALL QUEENS! doen jullie heel wat werk voor de gemeenschap: of het nu het Instagram-account is, een event in BOZAR,... jullie centreren altijd de community.”, zei Marogo daarover. Om dat te kunnen doen, moet FAQ! werken als brugfiguur tussen de community en culturele instellingen. Hoe is dat? “Het is intens.”, bekent Zelda. “Uiteindelijk is het je werkgever. Aan de andere kant gaat het ook over jouw levenservaring, of tenminste die van mensen om wie je geeft. Je vecht er constant voor dat die naar waarde geschat wordt.” 

Waarom neemt ze dat risico? “Het is niet iets waar ik per se voor gekozen heb. Je kan dit ook gewoon in elkaar boksen in een gymzaal en snel een ball organiseren. Maar ja, bij toeval hebben ze ons in dit kluwen van instellingen gedropt, en toen merkte ik: oké, hier is geld.” Dat geld maakt het natuurlijk interessant, want in plaats van functions te organiseren waarop je niemand kan betalen, kan FAQ! nu iets organiseren voor en door de community waarbij mensen betaald krijgen. Toch is het intens. “Soms voel je je alsof je gegijzeld wordt. Je kan niet zomaar zeggen wat je wil, want het is je werkgever, maar soms wil je gewoon gillen.” 

Welke gesprekken moeten er volgens Zelda nog gevoerd worden over ballroom? “Ik wil dat alle niet-zwarte queer personen eerlijk zijn tegen zichzelf en elkaar. We kunnen allemaal social mediaposts maken over het belang van zwarte trans vrouwen voor de LGBTQIA+ communities met #blacklivesmatter, maar het voelt niet altijd aan alsof mensen helemaal weten wat ze zeggen.” Je moet durven toegeven dat je niet altijd alles weet. Dat betekent niet dat je dan iemand anders moet vragen om het werk voor jou te doen. Jij moet op zoek gaan naar de bronnen: zoek het uit, lees en leer. 

Ballroom is prachtig, inspirerend en krachtig, en daar heeft FAQ!’ met “SO YOU WANNA VOGUE, HUH?!” nog maar eens bewijs voor geleverd. Dat bewijs mag door iedereen gezien worden. Iedereen kan en mag meegenieten van de vrijheden die de vaandeldragers van ballroom verworven hebben, en we zijn hen daar respect en liefde voor verschuldigd. Het is zoals Lasseindra Ninja zegt in de film: “If you come to my House, you're not gonna open the fridge until I tell you you can open my fridge and take something.”

Bekijk hier de trailer van “SO YOU WANNA VOGUE, HUH?!”:

FOR ALL QUEENS!? organiseert op 4 december « Dag Sinterklaas » in Antwerpen. Meer info vind je op de Instagram-pagina van FAQ!

Volg VICE België ook op Instagram.