Waarom ziet NFT-kunst er zo lelijk uit?

Begin januari besloten Wikipedia-redacteuren dat NFT’s uitgesloten zouden worden van de Wikipedia-lijst van "duurste kunstwerken van levende kunstenaars". Hoewel de internet-encyclopedie nauwelijks een bastion van de moderne kunst genoemd kan worden, is het voor veel mensen wel een betrouwbare bron.

Het is dus geen wonder dat dit tot een conflict leidde tussen de NFT-gemeenschap en, nou ja, de vele mensen die het eens zijn met de Wiki-redacteuren.

Non-fungibele tokens (NFT’s) zijn digitale eigendomsbewijzen van digitale objecten, zoals meme’s of video’s. Een NFT bezitten weerhoudt anderen er niet van om met een klik op de rechtermuisknop zo’n plaatje op te slaan, maar daar gaat het niet om. Waar het hier om gaat is dat iemand in de blockchain geregistreerd wordt als eigenaar van dat specifieke digitale object. 

Maar de culturele betekenis van een NFT overstijgt de technische definitie ervan. Voor de meest fanatieke aanhangers zijn NFT’s de hoekstenen van levendige gemeenschappen waar crypto-fans NFT-rugzakken dragen naar cryptoconventies, NFT’s gebruiken als profielfoto's, en chatten in exclusieve fora die alleen toegankelijk zijn via hun NFT-aankoop.

En dan zijn er natuurlijk ook veel mensen die de meeste NFT’s simpelweg ongelofelijk lelijk vinden.

Kijk maar eens op een NFT-marktplaats zoals Nifty Gateway of OpenSea, en dan zal je zien dat deze cynische mensen ergens wel een punt hebben. Bijvoorbeeld de uitverkochte CryptoSharks, die bestaan uit een afbeelding van de Shark Tale-filmposter met allerlei kitscherige details erop geplakt.

Mainstream NFT’s die je vaak op het internet voorbij ziet komen - zoals bijvoorbeeld CryptoPunks, CryptoKitties, The Bored Ape Yacht Club en Lazy Lions - zien er niet bijster interessant uit. Elk van deze projecten bestaat uit 10.000 NFT's die niet heel veel van elkaar verschillen. Ze ontstaan via een algoritmisch programma dat verschillende accessoires, uitdrukkingen en huidskleuren produceert. Het is geen moeilijk proces en je hoeft zelfs niet te kunnen programmeren om er een te maken. Ze worden simpelweg door machines uitgekakt.

Maar komt het dan puur neer op subjectieve smaak? Is neerkijken op NFT-kunst niet heel erg elitair? Als we het over NFT's hebben, denken mensen meteen aan de blockchain, decentralisatie, verzamelaars en natuurlijk hoeveel geld je ermee kan verdienen. Maar weinig mensen praten over hoe de NFT die ze gaan kopen eruitziet. Zelfs Beeple's Everydays: The First 5,000 Days, dat door veilinghuis Christie's werd aangekocht, werd verkocht aan een bedrijf wiens vertegenwoordiger stelde: "We hadden geen voorvertoning nodig.” Vervolgens werd er 69 miljoen dollar voor neergeteld. De wetenschap dat het kunstwerk in waarde zou stijgen was blijkbaar al genoeg om er een belachelijke som geld voor te betalen. 

Volgens J.J Charlesworth, kunstcriticus en senior redacteur bij ArtReview, snapt de kunstwereld niet waar ze het over hebben. "Het heeft geen zin om de normen van de kunstwereld toe te passen op sommige NFT's. Veel van de NFT-markt bestaat uit verzamelobjecten en het verzamelen van spullen ging altijd al om het visuele. Denk aan strips, sportschoenen en honkbalkaarten – dit is zeer mainstream."

NFT's zeggen veel over de culturele blik van de mensen die ze verzamelen. Er wordt niet veel aandacht besteed aan typische ‘kunstige’ aspecten zoals compositie, kleurenpalet of betekenis.

"In feite zijn veel NFT's tamelijk dom, laten we eerlijk zijn," zegt Charlesworth. "Bored Apes is een verzamelaarsobject, maar het is visueel gezien niet echt interessant. Veel NFT’s hebben niet de ambitie om hoogstaande kunst te zijn." Een samenwerking met Adidas en plannen om de Bored Apes te verwerken in films en boeken, zorgen ervoor dat Bored Apes een commercieel merk is, en niet per se een kunstproject.

En laten we de geschiedenis van populaire NFT-verzamelobjecten niet vergeten. De explosie van NFT-verzamelobjecten gaat terug tot 2016, toen de online, meestal mannelijke early adopters, Rare Pepes-memes verzamelden en verhandelden met Good Boy Points op CounterParty, een Bitcoin-platform met digitale activa.

Dit vormde de basis van de meme-economie die - ondersteund door de Ethereum-blockchain, de technologie die nu de meeste NFT-transacties mogelijk maakt- de werking van shitposting, hype driving en laatkapitalisme zou versnellen. Als je bedenkt dat de kerngroep van betrokkenen waarschijnlijk al cryptocurrencies aan het hamsteren was lang voordat het populair werd, begin je te begrijpen waar de meme-achtige, gimmicky en vaak lelijke esthetiek vandaan komt. 

"We zien nu een groep van zeer rijke mensen en cryptomiljardairs die niet weten hoe ze moeten opscheppen over hoe rijk ze zijn," zegt Charlesworth. "Iemand met een miljard in Bitcoin zou er waarschijnlijk geen traditionele kunstwerken van willen kopen, en geen zin hebben om die vervolgens op te slaan en te verplaatsen. Ze zoeken iets dat beter bij hun lifestyle past.”

Maar het is ook belangrijk om niet alles over één kam te scheren.

"Het is alsof je beweert dat Pokemon-kaarten traditionele kunstwerken vernietigen – het zijn twee totaal verschillende dingen," zegt Diana Sinclair, medeoprichter van Herstory DAO, een crypto-collectief dat gemarginaliseerde crypto-makers ondersteunt. Hoewel een toenemend aantal onderzoeken heeft aangetoond dat de NFT-economie net zo ongelijk is als de echte, zeggen kunstenaars als Sinclair dat het mogelijkheden heeft geopend voor haarzelf en andere kunstenaars die meestal buiten de boot vallen. Volgens haar is het belangrijk om in de digitale ruimte een onderscheid te maken tussen verzamelobjecten en kunst, net zoals we dat in de fysieke wereld doen.

Dankzij NFT's heeft Sinclair (17) de kans gekregen om een digitale tentoonstelling samen te stellen met kunstenaars van over de hele wereld. Ze heeft aan digitale kunst gewerkt met de beheerders van Whitney Houstons nalatenschap en ze werd uitgenodigd om de Art Basel in Miami bij te wonen. Ze zegt ook dat dankzij NFT's de groep mogelijke  verzamelaars van haar werk is toegenomen, en het haar de kans geeft de gebruikelijke, elitaire wegen naar de kunstwereld te vermijden.

Momenteel zegt Sinclair dat ze genoeg geld heeft verdiend om met haar studie te stoppen, waardoor ze zich fulltime op kunst kan richten. Maar geld verdienen is niet het belangrijkste aspect van haar werk, voegt ze toe.

"Een koper werd verliefd op een van mijn stukken omdat het hem deed denken aan de reden dat hij interesse kreeg in graffiti. Hij was bereid om dertigduizend dollar te betalen door die herinnering, en niet omdat hij dacht dat hij het voor meer geld kon verkopen," zegt Sinclair. "Ik vond dat prachtig."

Dat Paris Hilton en Jimmy Kimmel smakeloze afbeeldingen van apen uitwisselen, verdoezelt het feit dat er eigenlijk meer dan één soort NFT bestaat. Sommigen laten zelfs inspirerende toepassingen van deze nieuwe technologie zien, waaronder videoperformancekunst die de lichamelijke autonomie van vrouwen aan de orde stelt, van kunstenaars als Katherine Frazer, en prachtige digitale kunstwerken van kunstenaars als IX Shells. De krantenkoppen over deze kunstenaars zijn niet gebaseerd op het prijskaartje, maar op hun complexe, intrigerende thema's en esthetiek.

Dus wat maakt kunst ‘kunst’? Die vraag vindt zijn oorsprong in een langlopend, historisch debat dat dateert van voor de NFT's. Critici schreeuwden hun kelen schor toen Marcel Duchamp zijn urinoir kunst noemde, maar inmiddels is het een mijlpaal in de kunstgeschiedenis. Misschien kijken we op een dag op dezelfde manier naar CryptoPunks of verveelde apen.

Ja, er zijn NFT's die mensen echt ontroeren en tot de kunst gerekend mogen worden, net zoals er NFT's zijn die mensen simpelweg extreem rijk maken. Er zijn veel dingen lelijk aan NFT’s en de manier waarop ze worden verhandeld. Denk bijvoorbeeld aan het aantal oplichters en fraudeurs die er zijn (de ontwikkelaar achter Evolved Apes verdween met bijna drie miljoen dollar).

Maar, zegt Sinclair, hoe meer we ons richten op de lelijkste onderdelen, "hoe minder waarschijnlijk het is dat er een infrastructuur wordt gebouwd rond kunstenaars die iets moois gaan doen met dit nieuwe digitale instrument". En is dat niet waar het om draait in de kunst?

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.