Je bent niet de enige die coronamoe is

Bij de eerste golf van het coronavirus zaten mensen nog massaal wc-papier te hamsteren, maar bij de tweede houdt men zich weer met hele andere dingen bezig – de vraag of we een vaccinatieplicht krijgen bijvoorbeeld, en of het een beetje een leuke kerst wordt dit jaar.

Een ander verschil is dat het coronavirus bij de eerste golf nog iets nieuws was, maar we er nu alweer driekwart jaar op hebben zitten. Het voelt een beetje alsof we weer terug bij af zijn, maar daar komt ook nog alle coronamoeheid bovenop die zich dit jaar heeft opgestapeld.

Als je dat gevoel herkent, ben je niet de enige. Coronamoeheid is namelijk echt een ding, waar mensen van over de hele wereld onder gebukt gaan. In een vragenlijst van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaf minstens 60 procent van de deelnemers aan dat al hun energie werd opgeslorpt door de pandemie en de bijbehorende maatregelen. The Economist kwam met soortgelijke bevindingen.

De WHO schreef ook dat de meeste Europeanen nog steeds achter het beleid van hun regering staan, maar dat neemt niet weg dat er een groot risico is dat mensen hun vertrouwen in de maatregelen kwijtraken, zei Hans Kluge, de regionale WHO-directeur voor Europa. Dat zou ertoe kunnen leiden dat mensen de beperkingen een te hoge prijs vinden om de verspreiding van het virus te voorkomen. De gevolgen daarvan zouden natuurlijk enorm zijn.

Om beter te begrijpen wat coronamoeheid precies is en hoe je ermee om kunt gaan, spraken we met psycholoog Renato Troffa.

Troffa zegt dat we zoiets als “aangeleerde hulpeloosheid” kunnen ontwikkelen als we meerdere keren iets ergs hebben meegemaakt. Dan denken we automatisch dat we zelf geen invloed op bepaalde situaties kunnen uitoefenen – zoals dat je lekker uit de eerste lockdown komt en voor een tweede keer in een lockdown belandt.

“We denken dat we de controle kwijtraken,” zegt Troffa. “Dat kan de negatieve effecten van zulke gebeurtenissen versterken en ten koste gaan van onze motivatie. We raken uitgeput door de constante mentale inspanning die we moeten leveren. Veel mensen vertonen nu dan symptomen van angst, eenzaamheid, frustratie, burn-out en ontgoocheling.”

Dat heeft natuurlijk ook gevolgen op maatschappelijke schaal. Troffa zegt dat we dit kunnen zien aan het feit dat mensen minder gemotiveerd zijn om te werken of “normale activiteiten” te ondernemen, maar ook aan de toegenomen agressiviteit en terugtrekking uit het sociale leven (wat er nog van over is, tenminste).

In principe is coronamoeheid een vrij normale reactie op wat er nu aan de hand is. “Als de staat van alertheid lang aanhoudt en er geen eindpunt in zicht is, zijn mensen geneigd om zich aan de angst aan te passen,” legt de psycholoog uit.

Het is volgens hem begrijpelijk dat mensen hun waakzaamheid wat laten verslappen wanneer het aankomt op de beperkingen en het volgen van de regels. “Al is het maar om de stress op ons lichaam en geest te verlichten.”

Maar zo’n fatalistische houding kan ook juist tot meer stress leiden, wat weer ten koste kan gaan van je fysieke gezondheid. Ook kan het de neiging van mensen versterken om op “versimpelde of onjuiste informatie” te vertrouwen, om te rechtvaardigen waarom ze minder alert zijn. Als een van je vrienden of familieleden in complottheorieën is gaan geloven, zou dat er wellicht achter kunnen zitten.

Troffa zegt dat onze toegenomen frustraties kunnen leiden tot “meer agressie en woede” – wat we onder normale omstandigheden eerder zouden verbergen, omdat het “niet sociaal geaccepteerd of nuttig” is.

De grote vraag is: wat kunnen we doen om te voorkomen dat we ten onder gaan aan deze moeheid? Zouden we moeten accepteren dat de situatie nu eenmaal zo is, aangezien het nog wel even duurt voordat de vaccinaties hun werk kunnen doen? Of moeten we onszelf maar gewoon de hele dag opsluiten?

Een eenduidig antwoord is er niet, maar er zijn wel een paar dingen die je zou kunnen doen, zowel als individu als maatschappij. Voor onze persoonlijke gezondheid is het volgens Troffa belangrijk dat we “meer aandacht besteden aan het herkennen, onder controle houden en communiceren van onze emoties” en ze ook op een “functionele manier uiten” – voordat alles helemaal opgekropt raakt en dat ten koste gaat van je omgeving.

We kunnen ook proberen om onze stress te beteugelen door onze lichamen even wat rust te gunnen. Troffa wijst op richtlijnen van de WHO over hoe je goed voor jezelf zou kunnen zorgen: een routine ontwikkelen, sociaal contact onderhouden (zonder iets te forceren, maar ook zonder jezelf af te zonderen) en de blootstelling aan misleidende informatie over de pandemie beperken, door alleen maar op betrouwbare bronnen te vertrouwen.

Coronamoeheid zou ook op institutioneel niveau moeten worden aangepakt. De WHO heeft daarom een aantal mogelijke strategieën voor regeringen opgesteld. Mensen moeten bijvoorbeeld vooral worden gezien als onderdeel van de oplossing van het probleem, en niet als vijanden die je in de gaten moet houden of op moet jagen (wat tijdens de eerste golf in een aantal landen wel gebeurde). Daarnaast moeten mensen serieus worden genomen in hun behoeftes, en moeten de offers die ze hebben gebracht op waarde worden geschat.

Ten slotte kan het je ook helpen om na te denken over de toekomst, in ieder geval op korte termijn. “Het is niet zo gek als je een stem in je hoofd hebt die zegt dat er geen toekomst is, maar ons leven zal weer terugkeren naar hoe het was,” zegt Troffa. “En daar moeten we aan vasthouden.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram