De zwarte lijst die sekswerkers gebruikten om engerds te mijden is verwijderd

Toen sekswerker Foxxy vorige week een veelgebruikte blacklist van louche klanten wilde bekijken, bleek die verwijderd te zijn door de website waarop de lijst te vinden was. De ‘fakerslijst’, zoals die genoemd wordt door sekswerkers, bevat honderden namen van wanbetalers, klanten die niet komen opdagen of die gewelddadig zijn. Wanneer een sekswerker afspreekt met een nieuwe klant wordt de lijst gebruikt om te controleren of de klant waarmee ze afspreken geen engerd is. 

De blacklist was te vinden op een van de grootste Nederlandse advertentiesites* voor sekswerkers. Sekswerkers die erop adverteerden, konden de lijst openen via hun account in de backstage van de website. Wanneer een telefoonnummer van een klant werd ingevoerd, werden eventuele meldingen laten zien. Het register was dus zo ingericht dat niet zomaar iedereens gegevens op tafel lagen. Er circuleren meerdere fakerslijsten op websites in Nederland, maar de lijst van deze specifieke website is de grootste en meest volledige.

Dat de lijst definitief verwijderd is, is een groot probleem voor sekswerkers, die de database veel gebruikten om veilig hun werk te kunnen doen. Een sekswerker op Twitter schrijft over het belang ervan. Ze werd benaderd door een klant, en toen ze hem opzocht op de lijst, bleek dat hij al geweld had gebruikt tegen een andere vrouw, en zelfs geld had gestolen tijdens de afspraak. Ook sekswerker Foxxy maakte geregeld gebruik van de lijst. “De lijst heeft me zeker beschermd tegen gevaarlijke klanten,” vertelt ze aan VICE. “We moeten nu op de bonnefooi klanten ontmoeten. Als we ze niet kunnen checken op voorhand, kan dat gevaarlijk zijn.”

“We waren niet op de hoogte dat de lijst nog op onze website stond. Dat mocht ook niet, omdat die sinds 2018 in strijd is met de privacywetgeving,” legt een woordvoerder van de website uit aan VICE. “Als de gegevens van een gebruiker verwerkt worden, moet hij daar expliciet toestemming voor geven. Gebruikers gaan natuurlijk geen toestemming geven om op een fakerslijst te komen.” Nadat de website erachter kwam dat het register nog bestond, hebben ze hem verwijderd. “We snappen echt het belang van de lijst,” vertelt de woordvoerder. “Maar we kunnen niet zomaar de wet overtreden.” Hoe ze erachter kwamen dat de lijst nog op de website stond, wil de woordvoerder niet op ingaan.

Hoe nu verder? Bestaan er alternatieven? En waarom mogen sekswerkers eigenlijk geen besloten zwarte lijst bijhouden, als dat betekent dat ze op een veilige manier met klanten kunnen afspreken?

Het waarschuwingsplatform Ugly Mugs, een initiatief van Soa Aids Nederland, zou een alternatief kunnen zijn voor een zwarte lijst. Sekswerkers kunnen op dat platform een melding doen van een gewelddadige klant. Vervolgens worden ze ondersteund door sekswerkers van het platform, die hiervoor speciaal zijn opgeleid. “In 2018 hebben we een onderzoek gepubliceerd over sekswerk in Nederland. Dat wees uit dat er een enorm stigma ligt op sekswerk, en dat er sprake is van veel geweld – veel meer dan we hadden verwacht. Daar kwam ook uit dat er vanuit sekswerkers behoefte is om er iets aan te doen,” vertelt Simone Temming, projectleider van het platform. “Toen kwamen we op het idee om Ugly Mugs in Nederland te introduceren.”

Ook maakt het platform een ‘alert’ dat uitgaat naar alle sekswerkers, waarin de klant wordt beschreven. Zo’n alert is geanonimiseerd. Een klant is herkenbaar aan de beschrijving zonder dat zijn identiteit vrijgegeven wordt. Op die manier wordt de privacywet van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) niet geschonden. Ook kun je via die website een ‘klantencheck’ doen, waarbij je iemands adres of nummer invoert om te controleren of er een melding is gedaan over die klant. Het project is gebaseerd op een succesvol project in Engeland, dat al sinds 2012 in gebruik is. Maar in Nederland mag het nog niet van start.

Temming vertelt dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) de boel tot nu toe tegenhoudt. “Sekswerkers vroegen ons expliciet om een fakerslijst mee te nemen in het Ugly Mugs-plan, maar de AP schrapte de die meteen. Omdat zo’n lijst een ‘zwarte lijst’ is, zijn er strenge privacy-protocollen aan verbonden,” vertelt ze. “Ugly Mugs is bovendien bedoeld voor grotere geweldsdelicten. Zo’n fakerslijst gaat ook over wanbetalers en vervelende klanten.” 

“Omdat het over bijzondere persoonsgegevens gaat zijn ze huiverig. Intussen zijn we al een jaar en ontzettend veel gesprekken verder met de AP, en steeds lijkt het alsof we er bijna zijn, maar dan loopt het toch weer vast,” vertelt ze. “Dat is frustrerend. Het probleem is namelijk vreselijk urgent. Sekswerkers durven vaak niet naar de politie nadat ze geweld hebben meegemaakt. Het is zo ontzettend belangrijk dat er iets voor sekswerkers komt. En natuurlijk is het belangrijk dat de wet wordt gevolgd en privacy wordt gewaarborgd, maar in dit geval heb ik wel het idee dat de regelgeving z’n doel voorbij schiet. Zeker omdat het geweldplegers beschermt en sekswerkers in gevaar brengt.” 

Maar zelfs al zou Ugly Mugs er ooit doorkomen, is de drempel om een melding van geweld te maken of een waarschuwing te geven op het platform hoog. “Bij Ugly Mugs hebben we een hoop ‘checks and balances’ ingebouwd, omdat we zo goed mogelijk moeten kunnen bepalen dat er daadwerkelijk sprake is van een strafbaar feit,” legt Temming uit. Ook moet je je inschrijven, en die inschrijving moet goedgekeurd worden. Maar niet alle sekswerkers zijn zo happig op een registratie, en daarmee hun gegevens te koppelen aan hun beroep.

“Vervelende klanten die elke keer afzeggen kan je niet rapporteren. Die zijn immers niet strafbaar. Maar sekswerkers willen er wel graag van op de hoogte zijn,” voegt Foxxy toe. “Het feit dat het nu gaat over seks, maakt mensen wel extra sensitief,” zegt Temming.

In Engeland loopt Ugly Mugs al jaren. In Canada bestaat ‘Bad Date Reporting’ en ‘Bad Date List’, waarbij sekswerkers een formulier moeten invullen en de klacht via een alert wordt uitgestuurd. “In Nederland is men, ongeacht dat we dezelfde EU-privacywetgeving hebben als in Engeland, terughoudend omdat de nationale wetgeving hier strenger is als het gaat om het verwerken van bijzondere persoonsgegevens. Dat verschilt namelijk per Europees land,” legt Temming uit. 

In België werd het idee voor een lokale Ugly Mugs meteen afgeschoten, omdat de overheid het project niet wilde subsidiëren, vertelt Temming. In andere landen buiten Europa loopt het bovendien stroef. Twee jaar geleden werd in de Verenigde Staten een Google Drive-document van sekswerkers waarin ze onbetrouwbare klanten verzamelden verwijderd. Ook een andere lijst, The National Blacklist, is om onbekende reden verwijderd.

Volgens Temming is niet alleen strikte privacywetgeving de boosdoener, maar ook het taboe op sekswerk. “Sekswerkers worden weggezet als slachtoffers van mensenhandel, alsof ze zelf nooit actief voor dit beroep kiezen. Daarom willen ze vaak liever anoniem blijven, zowel om zichzelf als hun kinderen te beschermen,” vertelt ze. “En dat zorgt er weer voor dat sekswerkers zich niet snel massaal verzamelen om op te komen voor hun rechten.”

Nederlandse sekswerkers hopen dat er actief nagedacht zal worden over een veilig en legaal alternatief. Dat het een complexe situatie is, beaamt sekswerker Jacqy. Zij geeft privacy-workshops bij PROUD en werkt bij het PIC. Ze vertelt dat ze snapt waarom de website de lijst verwijderde. “Vooropgesteld: ik ben blij dat de AP rechtlijnig is en iedereens privacy beschermt. Ik vind dat sekswerkplatforms niets verkeerd doen als ze besluiten de lijst verwijderen. Je mag over persoonsgegevens nou eenmaal geen database aanleggen,” zegt ze. “Maar je zou een uitzondering kunnen maken voor sekswerkers, omdat hun veiligheid ervan afhangt. Ik maakte ook gebruik van die fakerslijst. Ik heb een klant, een veroordeelde stalker, op de lijst gezet. En een andere potentiële klant, waarbij ik een naar onderbuikgevoel had, stond op die lijst. Daardoor ben ik niet naar hem toe gegaan. Ik ken heel veel mensen die deze lijst gebruikten om zichzelf te beschermen.” 

*De naam van de website is bekend bij de redactie. We besloten de naam niet te noemen op verzoek van de sekswerkers. Zij vrezen voor repercussies voor de website, waarmee ze het grootste deel van hun inkomsten verdienen.