Hoe de Crocodile Hunter een held in het Midden-Oosten werd

Toen Steve Irwin in 2006 overleed, knalde mijn facebookfeed zo'n beetje uit elkaar van alle berichten daarover. Dat is niet zo raar, aangezien ik in Australië woon en Steve hier een enorme volksheld was, en nog steeds is. Wat ik wel raar vond, was dat allemaal familieleden van me, die in het Midden-Oosten wonen, blijkbaar ook erg door het nieuws geraakt waren. Sterker nog, mijn facebookvrienden uit het Midden-Oosten postten er meer berichten over dan mijn Australische vrienden. Om uit te vogelen waarom dit was, sprak ik met een paar vrienden aan de andere kant van de oceaan, en vroeg ik ze waarom ze Steve zo hoog hadden zitten.

Mijn 27-jarige vriend Mukhtar uit Jalalabad, in Afghanistan, vertelde me: "[Steve] herinnert me aan de Pathaanse strijders waar mijn vader me altijd over vertelde toen ik klein was. Mijn vader vertelde dat de moedjahedien-strijders in de Bergen tegen de Russen vochten, en dat er dan soms een slang in hun machinegeweer kroop. De soldaten pakten dan zonder blikken of blozen de giftige cobra vast en gooiden hem weg, zodat ze door konden gaan."

Ik vond dat best interessant. In de mythologie en folklore uit het Midden-Oosten is de held vaak een 'wijze dwaas' – een leek die zich uit een soort naïeve nieuwsgierigheid grootse dingen trotseert. Een klassiek voorbeeld is het verhaal van Nasreddin Hodja, die zich afvraagt waarom walnoten aan zulke grote bomen groeien, waarna hij in slaap valt en er een walnoot op z'n kop valt. Steve Irwins Crocodile Hunter-personage past precies in dat archetype van 'wijze dwaas'. Altijd een beetje viezig, vriendelijk en zonder wetenschappelijke diploma's of whatever – in plaats daarvan heeft hij met dieren leren omgaan in het wild, en het was precies die kinderlijke nieuwsgierigheid en enthousiasme die hem zo populair maakten.

Mukhtar zei ongeveer hetzelfde te voelen. "De eerste keer dat ik The Crocodile Hunter op televisie zag," zo vertelde hij me, "was ik gewoon geshockeerd door hoe moedig deze man was. Ik zou nooit van mijn leven in een rivier met een krokodil kunnen worstelen. Maar toen ik The Crocodile Hunter zag, besefte ik dat we niet bang moeten zijn voor deze dieren. Ze komen van dezelfde plek als wij, het enige is dat we hun leefomgeving moeten respecteren. Zolang wij ze niet lastigvallen, doen zij ons ook niks. Het is een heel Afghaanse manier van denken: we zijn heel gastvrij en plaatsen onze gasten altijd boven ons."

Er was nog iets anders aan Steve dat heel Afghaans was: zijn gevoel voor humor. "Grappen en luchtig met dingen omgaan zit heel erg in onze cultuur," vertelde Mukhtar me. "Dat is waarom we zo dol zijn op Steve Irwin, hij is een hele stoere strijder, maar vooral ook een hele grappige."

Dichterbij huis herinner ik me dat ik uit school altijd naar The Crocodile Hunter keek, samen met mijn pa. Hij zat met zijn ogen vastgelijmd aan het scherm, als Steve met cobra's en black mamba's aan het dansen was, en zich in situaties stortte waarvan we alleen maar konden bidden dat we ze in onze ergste nachtmerries niet zouden tegenkomen. Steve schiep een band tussen mij en mijn pa. Blijkbaar had mijn vriend Assad, uit Riyadh in Saoedi-Arabië, precies hetzelfde, zo bleek toen ik het er met hem over had.

"Toen ik nog een jong jongetje was, werkte mijn vader in het noorden, voorbij Medina, voor een sjeik," vertelt hij me. "Hij werkte op zijn landgoed en in zijn huis, en de sjeik had een leeuw die hij zelf als welpje had grootgebracht. Mijn vader raakte erg aan dat beest gehecht, omdat hij het moest voeren. Toen de leeuw doodging was het hele gezin er ondersteboven van. Mijn vader vertelde dat hij had gehuild. Hij keek graag naar The Crocodile Hunter omdat het hem herinnerde aan de tijd dat hij bij de sjeik werkte."

"Ik heb nooit begrepen hoe iemand zo'n diepe relatie met een dier kan hebben," ging Assad verder, "zo diep dat mensen huilen, alsof het een familielid is. Maar ik huilde wel toen ik hoorde dat de Crocodile Hunter was overleden. Ik vond het intens verdrietig dat degene die er zijn levenswerk van had gemaakt om te laten zien dat gevaarlijke dieren ook prachtig zijn, uiteindelijk gestraft werd omdat hij te dichtbij was gekomen. Waarom moest dit gebeuren, dacht ik terwijl de tranen over mijn wangen biggelden. Allah zal er een reden voor hebben gehad, maar voor mij was het moeilijk om het te begrijpen."

"Bindi Irwin is nog steeds een held van mijn dochter," zegt Assad. "Steve Irwin heeft een grote impact op ons gezin gehad en inshallah maken we ooit nog eens een uitstapje naar zijn dierentuin in Queensland."

Voor mij was Steve niet alleen een slangenbezweerder – hij maakte zich gelijkwaardig aan de slangen waar hij mee werkte, won hun vertrouwen, en vocht voor hun rechten, omdat hij vond dat deze dieren bescherming verdienen. Er is een Afghaans gezegde dat zoiets gaat als: "Ze zullen nooit een reptiel omhoog helpen omdat ze bang zijn om te worden gebeten." Steve Irwin durfde dit wel, vrij letterlijk ook nog.

Voor Ali-Reza, een 24-jarige vriend uit Kerman, in Iran, was het Steve's unieke manier van activisme dat hem zo geliefd maakte. "De dood van de Crocodile Hunter kwam als een grote schok voor mijn familie," vertelt hij me. "Ik maakte me zorgen over dat er met zijn overlijden geen goede educatie meer zou zijn over de welstand van dieren, want Steve had een hele leuke en populaire manier van lesgeven. Nadat ik The Crocodile Hunter had gezien, wilde ik weg uit de stad. Er was meer in het leven dan drukke straten vol mensen en rook en elke dag naar je werk gaan. Ik ging op reis en bezocht mijn opa en oma in Golestan, waar ik door de jungle en door de bergen ben gaan trekken."

"The Crocodile Hunter liet me inzien dat het belangrijk is om natuur in de jungle te bekijken, niet in de dierentuin, waar je dieren in onze omgeving ziet," vertelt Ali-Reza. "Ik wilde ze zien zoals hij ze zag, in hun eigen omgeving. Het droevige is dat in Iran tijgers nu zijn uitgestorven. Mijn opa vertelde dat ze ooit vrij door de jungles van Golestan liepen. Misschien waren deze beesten er nog geweest als we The Crocodile Hunter eerder hadden gezien, zodat we beter voor ze hadden gezorgd."

"We hebben zoveel problemen in Iran dat het moeilijk is om ons ook nog met milieuproblemen bezig te houden," geeft hij toe, "maar Steve leerde ons op een leuke en aanstekelijke manier waarom we goed voor onze natuur moeten zorgen. Dat werkt veel beter dan saaie lessen op school over dit onderwerp."

Misschien zit de aantrekkingskracht van Steve Irwin 'm in het idee dat hij een man uit het Westen was die andere landen bezocht om kennis, vrede en wederzijds begrip te verspreiden – wat geen gekke gedachte is voor een land dat veel te maken heeft gehad met discriminatie. In een maatschappij die argwanend is tegenover de meeste westerse beroemdheden, werd hij op een voetstuk gezet als een held: een moedige leraar, zoals Antarah ibn Shaddad.