Ik ging als enige toerist naar de noordelijkste stad van Rusland

Twee graden ten noorden van de poolcirkel, in de stad Moermansk, houdt de Russische spoorlijn op. Meer dan 28 duizend kilometer aan spoorlijn komt hier tot een einde – dit is de laatste halte. Hier voorbij ligt alleen het grote grijze oppervlak van de Noordelijke IJszee.

De trein van Sint-Petersburg naar Moermansk zat grotendeels vol met verveeld kijkende Russen, die terug naar hun Arctische huizen gingen. De meesten waren mijnwerkers, havenarbeiders en zeelieden. Een coupé zat helemaal vol met zeemannen – Moermansk is de thuisbasis van de Russische Noordelijke Vloot, en het hele schiereiland Kola staat vol met bordjes waarop "GEEN TOEGANG" staat, omdat de kernonderzeeërs van de natie er liggen.

Maar deze Russen gaan niet terug naar hun iglo's – ze gaan naar de stad. Want als je toch ten noorden van de poolcirkel gaat wonen – en er zijn honderdduizenden Russen die dat doen – dan kan je het maar beter een beetje leefbaar maken. Als een Canadees ben ik nog nooit naar ons eigen noordpoolgebied geweest omdat, nou ja, het de noordpool is, met alle ijskoude en eenzame troosteloosheid die je je bij de noordpool voorstelt als je in Ottawa geboren en getogen bent.

Wij kunnen nog iets leren van de Russen hier. Volgens sommige schattingen zal de Canadese bevolking tegen 2100 rond de 100 miljoen mensen liggen – een vooruitzicht dat ik volledig omarm. Maar niet elke nieuwe Canadees kan naar Toronto, Montreal en Vancouver verhuizen. Waarom zouden we niet wat steden bouwen op de noordpool? Kunnen we van de noordpool een plek maken waar mensen willen wonen?

Als je het aan de Russen vraagt, is het antwoord een volmondig 'ja'.

Moermansk is precies honderd jaar oud, een kleuter in vergelijking met Europese steden. De stad werd gebouwd tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen het Russische Rijk wel wat zag in een ijsvrije haven aan de Noordelijke IJszee vanwaar ze de Duitsers van bovenaf konden vermorzelen. De haven werd gebouwd, en nog belangrijker, verbonden met de rest van Rusland met een spoorlijn. Er werd hevig gevochten om Moermansk tijdens de Russische Burgeroorlog, toen de Britten de stad binnenvielen, en de Tweede Wereldoorlog, toen het volledig aan gort werd gebombardeerd door de Duitsers.

 Tegenwoordig is Moermansk de grootste stad ten noorden van de poolcirkel – net iets onder de 300 duizend mensen wonen er, ongeveer zoveel als in Halifax (of Utrecht). Ter vergelijking: in de drie noordelijke territoria van Canada wonen volgens de volkstelling van 2011 precies 107.265 mensen, en daaronder valt ook een enorm gebied ten zuiden van de poolcirkel.

In het midden van Moermansk ligt een plein waar de twee grootste hotels van de stad aan liggen – het Meridien en Azimut. Wij konden allebei niet betalen, dus logeerden we in het Tri Zaysta Mini-Hotel, een soort bed en breakfast in de buurt van het treinstation.

Tri Zaysta betekent "drie hazen" in het Nederlands, en we gingen ervan uit dat het vernoemd is naar de drie vrouwen van middelbare leeftijd die om beurten het hotel runnen en de gasten bemoederen. Hoewel we ons best deden om ze met Google Translate duidelijk te maken waarom we in Moermansk waren, leken ze niet erg geïnteresseerd te zijn in wat we in het noordpoolgebied deden in november. Maar ze hadden wel veel interesse in ervoor zorgen dat we genoeg aten, en stopten ons vol met blini's (pannenkoekjes gevuld met kaas en/of vlees), hardgekookte eieren, muesli, kashka (pap), yoghurt, cakejes, thee, koffie, melk, en puntjes in zilverfolie verpakte witte kaas.

 Op de eerste dag bezochten we de Atomische IJsbreker Lenin, de beroemdste toeristentrekpleister in een stad waar geen toeristen komen. Het was de eerste atomische ijsbreker ter wereld, gebouwd in 1959. We keken rond op de brug, de eetzaal, de officierenruimte, de slaapvertrekken van de crew, en natuurlijk bij de kernreactoren zelf. Die zijn allang niet meer in gebruik, maar er staan etalagepoppen in stralingspakken die tubes Uranium-235 in de reactor droppen, wat me deed denken aan Homer Simpson in het introfilmpje van The Simpsons.

Verspreid over de IJsbreker Lenin staan beelden en bustes van de naamgenoot van het schip, samen met citaten die de crew aanmoedigen om de proletarische revolutie te verspreiden onder de ijsberen, of zoiets – mijn Russisch is niet zo goed. Er zijn foto's van Russische zeemannen die voetballen op het zee-ijs, en een foto van Fidel Castro die werd rondgeleid op de brug door Bresjnev. Castro was eerder die dag gestorven, en de gids werd een beetje emotioneel toen hij ons op de foto wees.

 Er zat nog één buitenlander in onze tourgroep, een Italiaanse ingenieur die in Moermansk was voor zaken, en veel vragen stelde over de werking van het schip. Toen hij ons vroeg wat we in de stad deden, zeiden we dat we toeristen was. Hij reageerde vol ongeloof. "Wat doen jullie hier in godsnaam?"

We legden uit dat we helemaal vanuit Indonesië hierheen waren gereisd per bus, trein en veerboot, en dat het idee was om van de evenaar naar de poolcirkel te reizen zonder te vliegen – een doel dat we pas een paar uur eerder hadden bereikt. "Dat is belachelijk," zei hij. Ik legde ook uit dat ik een schrijver ben en hier was voor een verhaal. Hij schudde met zijn hoofd en liep weg.

 Hij weigerde ook om met ons te dineren omdat hij ons raar vond.

Qua restaurants hadden we blokhutten verwacht met dierenhuiden aan de muren, eindeloze stromen wodka en wild van het spit. En als dat allemaal niet zou lukken, lag in Moermansk ook nog – zoals de Lonely Planet ons wist te vertellen – de noordelijkste McDonald's ter wereld.

Wat we niet hadden verwacht was Dandy, een gelikte bistro die hertenburgers met gekarameliseerde uien en aardappelpartjes met rozemarijn serveerde, en een bar waar elke fles sterke drank verlicht werd door een eigen spotje, en gespiegelde muren waar de elite van Moermansk zichzelf in kon bewonderen. Dit is de Russische anti-Sovjet, het  contrarevolutionaire paleis van de bourgeoisie. En het eten was toevallig ook nog eens heel lekker.

Het blijkt dat Moermansk vol met dit soort zaakjes zit. De stad is in de greep van een sushi-hype, en minstens de helft van de restaurants serveert rauwe zalm, tonijn en california rolls. Torro Steakhouse, zo werd ons verteld, was de plek waar de beste steak van de stad werd geserveerd. Bij Amigos Bar en Grill kon je goede taco's krijgen. De bars hadden allemaal uitgebreide cocktailmenu's en modieuze tapas om aan te knibbelen.

Er was een enorm winkelcentrum met een H&M en een Zara, een grote bioscoop, en een foodcourt, allemaal open tot (minstens) tien uur 's avonds. Ik wist dat de Russen het kapitalisme hadden omarmd na de val van de Sovjet-Unie. Maar wat ik niet wist was dat ze het met zoveel enthousiasme hadden omarmd op de 68 e breedtegraad.

Het is misschien ook goed om op te merken dat de temperatuur, hoewel koud, niet in de buurt kwam van wat we hadden verwacht. Het was rond de tien graden onder nul, soms een beetje warmer, soms een beetje kouder, maar niet de min 35 die we kort daarvoor nog hadden getrotseerd in Kazachstan. Blijkbaar is de noordpool dit jaar een volle twintig graden warmer dan-ie zou moeten zijn, wat dodelijk is voor de planeet, maar prettig voor de buitenlandse idioot die halfdronken over de Lenina Avenue flaneert.

Dit is allemaal nogal vervelend voor de toerist die op zoek is naar "authentiek" – wat dat ook mag betekenen. We ontdekten op weg naar huis van de Dandy wel een bar die eruitzag als een blokhut, aan de binnenkant in ieder geval, en een respectabele collectie van opgezette vogels, knaagdieren, en rendierkoppen had.

Een gast in de hoek was een lang gesprek met zichzelf aan het houden, met een kopje thee erbij. In een achterafkamertje werd er iets doorgegeven rond de tafel, maar wat het was zullen we nooit weten, aangezien ze de deur dichtsmeten toen ik naar binnen probeerde te kijken. De bier en wodka waren prima, maar ik kon het idee maar niet uit m'n hoofd zetten dat dit was gebouwd voor toeristen, of in ieder geval voor rondreizende zakenmannen aangezien, en dit werd me keer op keer op het hart gedrukt, er geen toeristen naar Moermansk komen.

Op de laatste dag voelden we toch nog even de ijzige poolkou toen we de heuvel achter ons hotel beklommen om Alyosha op te zoeken, een vijftien meter hoge Sovjetsoldaat die de stad bewaakt, en dient als monument voor alle Sovjetsoldaten die stierven in het noordpoolgebied. De wind waaide stevig vanaf de oceaan, en tegen de tijd dat we bij de top waren, begonnen onze vingers en tenen al een beetje blauw te worden.

Maar je kan op dit punt wel de gedeelde zonsopgang-zonsondergang zien die Moermansk krijgt tegen het einde van November. Het is niet de hele dag donker – de poolnacht kwam pas een week later. Maar tegelijkertijd was er geen wat een redelijk persoon daglicht zou noemen meer. Het is meer een soort strook van blauw licht die een paar uur over de horizon schijnt en dan weer verdwijnt.

Maar van de top van Alyosha's berg kan je de oranje gloed zien van de zon. De top ervan steekt net uit boven de horizon, en de wolken lichten oranje op voordat ze vervagen naar blauw. Het is dauw en avondrood tegelijkertijd; de dag wordt gewoon overgeslagen. Het spektakel begint rond 11 uur 's ochtends en eindigt om 1 uur.

Je hebt er goed uitzicht over de stad, en kan je even verwonderen over het wonder van moderne technologie die het mogelijk maakt om leefbare plekken te creëren op deze breedtegraad. Een goede plek om de nazi's te verslaan. Of aan de andere kant van de wereld, om een thuis te worden voor miljoenen nieuwe Canadezen.