Hoe slecht is het om je oren schoon te maken met een wattenstaafje?

Ach, vrienden. Ze zijn net familie, maar dan leuker. Je kunt ze zelf uitkiezen, en ze zullen nooit dingen tegen je zeggen als "het is hier geen hotel". Als je op je bek gaat, zal er altijd een klaarstaan om je op te vangen. En als je een gebroken hart hebt, is er altijd wel iemand bereid om je chocoladeijs en wodka te voeren tot je je beter voelt (of moet kotsen). Maar hoe leuk je vrienden ook zijn, ze doen soms ook heel erg domme dingen. Dingen waar ze wakker van liggen, dingen die ze liever niet met de wereld delen. Dingen die vragen bij ze oproepen die ze maar wat graag beantwoord zouden zien. Gelukkig hebben ze jou om die vragen namens hen te stellen. En gelukkig is er deze column, waarin wij hun beschamende vragen beantwoorden.

Het scenario: In januari bracht de Amerikaanse Academie van Otorinolaryngologie vernieuwde richtlijnen uit, waarin ze nog een keer onderstreepten dat de meeste mensen hun oorsmeer gewoon lekker moeten laten zitten waar het zit. Blijf er met je vieze tengels (of een wattenstaafje) van af, kwam het op neer. En als je problemen hebt, kom dan naar ons – gediplomeerde KNO-artsen die weten waar ze mee bezig zijn.

Het probleem: Je vriend weet best dat oren, net als andere lichaamsopeningen, er niet voor gemaakt zijn om in te peuteren (ik heb het over je neusgaten, smeerlap). Maar toch kan hij die gekke kriebel die je door je hele lijf voelt als je met een wattenstaafje in je oor peutert niet weerstaan. En aangezien hij in al die jaren van in zijn gehoorgang peuteren nooit problemen heeft gehad, is hij niet van plan om er nu mee te stoppen.

Het ergste dat er kan gebeuren: Je lichaam maakt oorsmeer aan om ervoor te zorgen dat schadelijke dingen zoals stof en water niet bij het gevoelige trommelvlies kunnen komen. Hoewel je er waarschijnlijk niks van merkt, duwen de bewegingen van je kaak het oorsmeer stukje bij beetje naar buiten, waar het meestal weg schilfert – al gebeurt dat soms niet bij mensen die te veel oorsmeer produceren of een huidaandoening hebben waardoor de huid in het oor te droog is.

Waarschijnlijk denk je dat je met een wattenstaafje oorsmeer uit je oor haalt, maar wat je eigenlijk aan het doen bent is het verder naar binnen proppen, richting je trommelvlies. Na verloop van tijd kan dit leiden tot een oorprop (of een 'cerumen impactie'), waarbij er zoveel oorsmeer in je gehoorgang zit dat je slechter hoort, een verstopt gevoel in je oren hebt, en zelfs last kan krijgen van tinnitus en duizelingen. Als je te fanatiek in je oor roert, kan je ook kleine wondjes in de kwetsbare huid in het oor krijgen, die jeuk kunnen veroorzaken of ontstoken kunnen raken. En hoewel het zeldzaam is, gebeurt het nog weleens dat overijverige wattenstaafjesgebruikers hun trommelvlies doorboren (zie: Hannah Horvath in Girls).

In de richtlijnen van de AAO staat dat 10 procent van kinderen, 5 procent van volwassenen en 33 procent van bejaarden medische zorg nodig hebben door oorsmeer gerelateerde problemen. "Als patiënten symptomen hebben die te maken hebben met oorsmeer, is er een goede kans dat de wattenstaafjes dat in stand houden en verergeren," zegt Benjamin Tweel, een KNO-arts bij de Icahn School of Medicine at Mount Sinai in New York. Hij schat dat wattenstaafjes de boosdoener zijn bij ongeveer een vijfde van oorproblemen in het algemeen.

Harold Pillsbury, hoofd van de oor-, neus- en keelafdeling bij de University of North Carolina School of Medicine, schat dat ongeveer een kwart van zijn patiënten bij hem terechtkomen omdat ze wattenstaafjes verkeerd hebben gebruikt. Uit een onderzoek uit 2012 dat keek naar 1540 gevallen van geperforeerde trommelvliezen bleek dat 3,5 procent was veroorzaakt door wattenstaafjes. Dat is niet heel veel, maar wel genoeg om te weten dat het dus echt gebeurt.

Toch zijn er ergere dingen die je je oren kan aandoen dan er wattenstaafjes in steken. Zogenaamde oorkaarsentherapie, waarbij je een kaars boven het oor houdt om (in theorie) het oorsmeer eruit te smelten, is daar één van. "Ik heb patiënten gezien die de hele zijkant van hun hoofd hadden verbrand, het is echt absurd," zegt Pillsbury. "Alsof je frituurvet in je gehoorgang giet."

Wat er waarschijnlijk zal gebeuren: Gelukkig voor jou (als iemand die graag wil dat je vrienden je kunnen horen als je tegen ze praat) is de kans groot dat als het wattenstaafjesgebruik van je vriend tot nu toe geen problemen heeft veroorzaakt, dat ook niet gaat gebeuren, aldus Erich Voigt, een KNO-arts bij het Langone Medical Center van de New York University. Sommige artsen zeggen dat ze sowieso weinig wattenstaafjes gerelateerde problemen tegenkomen – Tim Hain, een otoneuroloog en emeritus professor aan de Northwestern University School of Medicine, zegt dat hij constant wattenstaafjesgebruikers ziet en die hooguit weleens last hebben van een licht gekneusd trommelvlies.

Toch zijn de meeste artsen het eens met de richtlijnen. Als je je oren schoon wil houden, gebruik dan gewoon een vinger met een tissue om de buitenste rand van je oor rond de ingang naar de gehoorgang schoon te maken. Je kan ook je oren uitspoelen met water en zeep als je onder de douche staat, zolang je ze daarna maar goed afdroogt om ontstekingen te voorkomen. De huisarts checkt vaak je oren als je ter controle of met verkoudheidsklachten komt, dus als je echt te veel oorsmeer produceert, dan kan het zijn dat je huisarts druppels aanraadt, of babyolie om het smeer wat zachter te maken zodat het makkelijker eruit komt. Als je last hebt van symptomen die wijzen op een oorprop, kan je een afspraak maken bij een KNO-arts, die mogelijk instrumenten als een cerumenlus of een tang gebruikt om de prop eruit te trekken.

Wat je tegen je vriend moet zeggen: Iets in de richting van: "Doe je ding, maar doe het niet te vaak en niet te hard." Oorartsen hebben allemaal verhalen over de dingen die ze uit de oren van patiënten hebben geplukt die hun gehoorgang wilden schoon peuteren, zoals pennendoppen, haarspeldjes, paperclips, en huissleutels. Specialisten moeten ook vaak de afgebroken kopjes van wattenstaafjes eruit halen. "Ik heb weleens patiënten gehad die iets in hun oor hadden zitten en zich schaamden, en dan zeiden dat ze geen idee hadden hoe het daar terecht was gekomen. Zo van: "O, ik weet niet hoe dat kraaltje daarin is gekomen," zegt Tweel. "Als iemand per se een wattenstaafje wil gebruiken, zeg ik gewoon dat ze voorzichtig moeten zijn," zegt Voigt. "En dan hoop ik dat ze geen schade aanrichten."