Deze absurdistische Nederlandse film zit vol vreselijk mislukte dertigers

Karel wordt ontvoerd door aliens en keert terug naar zijn ouders als tumor, Kjell ontdekt dat iets in zijn jeugd hem te angstig heeft gemaakt en gaat daarom met een tijdmachine terug om zijn verleden te veranderen, en Jef maakt zich vreselijk zorgen om hoe zijn schoonouders over hem denken. Zo komen alle mannen in de nieuwe gortdroge en Hollands absurdistische film Quality Time (die vanavond in première gaat op IFFR) herkenbare en minder herkenbare dertigerkwesties tegen, en allemaal dealen ze ermee op hun eigen manier.

In zijn deels Noors gesproken speelfilmdebuut laat Daan Bakker, zelf ook dertiger, in vijf korte filmische hoofdstukken zien wat het is om een mislukte man van dertig te zijn. Dat doet hij op verschillende, verfrissend originele vertelmanieren. Zo wordt het verhaal van Stefaan, over een depressieve man die langs plekken uit zijn jeugd gaat, volledig verteld alsof je op Google Earth zit te surfen: van bovenaf en met tekstballonnen en uitgeschreven geluiden. Het verhaal van Koen is dan weer verteld met alleen maar bewegende cirkels als personages.

Ik sprak met Daan Bakker over zijn inspiratie, manchilds en hoe het is om dertiger zijn.

VICE: Ha Daan. Je film gaat over een herkenbare generatie van dertigers die door het leven ploeteren. Waar komt dat idee vandaan? 
Daan Bakker: Eigenlijk had ik eerst een verhaal over één personage van 36 jaar, maar dat is ontspoord. Ik liep vast met het script en toen ben ik radicaal van koers veranderd. Dat ene personage is uiteindelijk opgesplitst in vijf verschillende personages en de film werd zo een portret van een bepaalde toestand vanuit vijf verschillende hoeken. Dat die vijf personages allemaal 36 waren kwam simpelweg voort uit de keuze om dat ene personage op te delen. Ik ben dus nooit bewust bezig geweest met het neerzetten van een generatie van dertigers.

Het is best wel van deze tijd om als dertiger vast te komen zitten. Ik zie dat ook om mij heen. Hoe zie jij dat?
Ik zie dat ook bij vrienden. De toestand die Quality Time portretteert valt volgens mij nog het best te omschrijven als 'vervreemding'. Dat is iets wat veel leeftijdsgenoten wellicht zullen herkennen. Veel dertigers zijn op drift geraakt, hebben niet de vastigheid en zekerheid die mensen misschien vroeger wel hadden op deze leeftijd. Daarom blijven veel van hen tegen volwassenheid aanhikken. Er kan een gevoel van onthechting en schaamte ontstaan, omdat je in een zoekende fase blijft hangen. De verhalen komen voort uit dingen die ik bij mezelf constateer en die in de film een beetje worden uitvergroot.

Geef eens een voorbeeld?
Stefaan in het tweede verhaal heeft een hang naar nostalgie. [Hij fotografeert plekken uit zijn verleden, red.] Dat herken ik ook bij mezelf. Vaak als ik wat minder lekker in mijn vel zit, dan zit ik met mijn hoofd meer in het verleden dan in de toekomst. Jef in het vijfde verhaal probeert heel erg om goed over te komen in de ogen van zijn schoonouders. Dat vind ik bij mezelf ook vervelend: dat ik me soms realiseer dat ik te hard mijn best doe om aardig gevonden te worden. Dit soort dingen vergroot ik dan uit in de film.

Wat zijn de persoonlijke crises van die vijf mannen?
Ze hebben in principe allemaal een identiteitscrisis. Als je wordt geboren hang je je identiteit op aan die van je ouders: je bent iemands zoon of dochter. Maar die identiteit is helaas beperkt houdbaar. Om je in de wereld te kunnen redden moet je zelf een identiteit vinden. De personages uit mijn film leunen nog, of weer, op hun eerste identiteit, omdat ze hun tweede nog niet hebben gevonden, of daarmee zijn vastgelopen. Doordat ze hiermee zitten lukt het ze niet de stap naar volwassenheid te maken.

De gefrustreerde Stefaan lijdt aan woedeaanvallen, Kjell geeft zijn opvoeding en jeugd de schuld van zijn lijden en Jef gaat gebukt onder het pleasen en het oordeel van anderen. Geef je met je film kritiek op hoe slap en verwend de dertigers van nu zijn?
Ik wil er niet over oordelen. Als ik mijn film volgens het coming-of-age-cliché had verteld dan hadden mijn hoofdpersonen uiteindelijk toch echt de noodzakelijke stap richting volwassenheid gezet, maar dan had ik daarmee een oordeel uitgesproken, namelijk dat je op een gegeven moment gewoon moet meedoen met het leven. Dat oordeel ligt op de loer omdat het probleem vaak wordt gezien als: die dertigers zijn luie, verwende zeurpieten en moeten gewoon even normaal gaan doen. Daar wil ik graag bij uit de buurt blijven, omdat mijn film meer beschouwend is en gaat over de absurditeit van het bestaan.

Je eerdere twee korte films Jacco's Film en Bukowski hebben kindacteurs in de hoofdrollen, je nieuwe film portretteert eigenlijk een stel manchilds. Zie jij een lijn?
Ja, mijn hoofdrolspelers zijn mensen die op de wereld zijn neergezet en worden geacht daar hun draai maar te vinden terwijl het een volstrekt absurde plek is. De kinderen uit mijn vorige films wenden hun fantasie aan om situaties naar hun hand te zetten. Misschien zijn die kinderen wel opgegroeid en in de dertig nu, maar kunnen ze niet meer die fantasie-uitweg nemen en komen ze daardoor in een verstikkende toestand. Er is een moeizame verstandhouding met de realiteit. Dat is de rode draad door mijn films.

Tot slot: de vijf hoofdstukken hebben allemaal een andere vorm – soms
zie je geen enkel personage maar pratende cirkels, soms hoor je
helemaal geen dialoog, en soms heb je juist een wat conventioneler
verhaal. Heb je bewust verschillende vormen uitgeprobeerd?
Ja. Ik vind het leuk om uit te zoeken wat de grenzen van film zijn. Tussen de verschillende opnamen van de hoofdstukken door probeerde ik met de cameraman en de artdirector steeds opnieuw uit te vinden wat de vorm moest worden van het volgende hoofdstuk. Volgende keer doe ik misschien weer heel iets anders. Ik vind het wel leuk om mezelf steeds te verrassen.

De film gaat in première op het International Film Festival Rotterdam, is daar genomineerd voor een Hivos Tiger Award in de belangrijkste competitie en draait vanaf 27 april 2017 in de Nederlandse bioscopen.