De gruwelijke manieren waarop parasieten hun 'gastheren' vermoorden

Dat parasieten de klootzakken van de dierenwereld zijn wisten we al, maar hoe geraffineerd ze te werk gaan om hun slachtoffers te grazen te nemen is jaloersmakend voor menig terrorist. Mee-eten van de darminhoud van hun gastheer of eieren leggen in iemands buikholte is niet altijd genoeg, sommige parasieten hebben zoveel invloed dat ze het gedrag of het lichaam van hun gastheer drastisch kunnen veranderen. Welkom in de wereld van de dierlijke hackers.

De Ribeiroia ondatrae is een vrij lullig platwormpje met een ingewikkelde levenscyclus. Nadat de eieren zijn uitgekomen als miracidia, een soort flubbertjes met haartjes, infecteren ze een slak. De beestjes vreten de voortplantingsorganen van slak op, waardoor die onvruchtbaar wordt, en gaan er dan weer vandoor in de vorm van wormpjes. Ook wonen de Ribeiroia graag in kikkervisjes. Ze werken zich door de visjes heen tot ze uitkomen in de zogenaamde limb buds, die zullen uitgroeien tot poten. Nu begint de hack.

In plaats van twee normale achterpoten krijgen de kikkers stompjes of juist enorm veel poten. Ook kunnen er extra botjes gaan groeien of nutteloze stukken huid. Hoe de parasiet dit precies voor elkaar krijgt is nog niet helemaal duidelijk, maar het heeft er zeer waarschijnlijk te maken dat de parasiet grote hoeveelheden retinezuur uitscheidt, een stof die een cruciale rol speelt bij de vorming van ledematen.

De mismaakte kikkers zijn uiteraard een stuk onhandiger dan hun gezonde vriendjes, zo zwemmen ze langzamer, springen ze minder goed en doen ze er langer over om insecten te vangen, zo blijkt uit onderzoek. Door hun kneuzigheid vormen ze een makkelijke prooi voor vogels. En hier is het de parasiet om te doen. Het ultieme doel van de platworm is terechtkomen in de darm van een vogel, waar tientallen hete platwormvrouwtjes op hem zitten te wachten om zich voort te planten. De vogel poept vervolgens de eitjes uit en de hele cyclus begint weer opnieuw.

De paardehaarworm heeft zijn naam niet mee, maar slaagt er toch in om als klein wormpje smakelijk genoeg te lijken om opgegeten te worden door larven van de eendagsvlieg of mug. De worm houdt zich stil totdat de larve het water uit komt en wordt verorberd door een krekel of sprinkhaan. De worm begint dan langzaam de binnenkant van zijn nieuwe gastheer weg te vreten en groeit totdat hij maximaal 30 centimeter lang is, een bizarre grootte vergeleken met de krekel, die maar een millimeter of 12 lang wordt. De worm eet niet door een mond zoals normale beesten, meer neemt alle voedingsstoffen via zijn huid op terwijl hij opgerold in de lichaamssappen van de krekel ligt te woelen.

Het enige probleem van de worm is dat krekels een hekel hebben aan water, en laat dat uitgerekend de plek zijn waar hij heen moet om zich voort te planten. Geen probleem, hij hackt het brein van de krekel, waardoor zijn neurotransmitter-huishouding in de war raakt. Als gevolg hiervan gaat de krekel 's nachts op zoek naar een vijver, laat zich erin vallen en pleegt zelfmoord. De paardehaarworm knaagt zich een weg naar buiten om een nieuwe generatie nachtmerries te produceren.

Erg lullig allemaal natuurlijk, maar voor ons niet direct een gevaar. Maar ook dichter bij huis vinden we parasieten die gedrag kunnen veranderen. Toxoplasma gondii is een eencellige parasiet die allerlei dieren infecteert, maar zich alleen reproduceert in de darmen van katten. De kans om daar terecht te komen maximaliseert hij door muizen minder bang te maken voor de geur van katten.

De kans is groot dat je zelf ook geïnfecteerd bent door toxoplasmose. Naar schatting draagt zo'n 30% van de bevolking de parasiet bij zich. Vooral kattenbezitters zijn de sjaak, door het harken in de kattenbak op zoek naar drollen. Hoewel je meestal niet ziek wordt na infectie, is er de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar het effect van toxoplasmose op menselijk gedrag. Zo zouden geïnfecteerde mensen vaker betrokken zijn bij verkeersongelukken, vaker zelfmoordpogingen doen en een hogere kans op schizofrenie hebben. De verklaring hiervoor zou te maken hebben met veranderde testosteron- en dopamineniveaus.