Word ik ziek als ik mijn huis nooit stofzuig?

Ach, vrienden. Ze zijn net familie, maar dan leuker. Je kunt ze zelf uitkiezen, en ze zullen nooit dingen tegen je zeggen als "het is hier geen hotel." Als je op je bek gaat, zal er altijd een klaarstaan om je op te vangen. En als je een gebroken hart hebt, is er altijd wel iemand bereid om je chocoladeijs en wodka te voeren tot je je beter voelt (of moet kotsen). Maar hoe leuk je vrienden ook zijn, ze doen soms ook heel erg domme dingen. Dingen waar ze wakker van liggen, dingen die ze liever niet met de wereld delen. Dingen die vragen bij ze oproepen die ze maar wat graag beantwoord zouden zien. Gelukkig hebben ze jou om die vragen namens hen te stellen. En gelukkig is er deze column, waarin wij hun beschamende vragen beantwoorden.

Het scenario: Oké, laten we eerlijk zijn, je huis stofzuigen en afstoffen is een rottaakje. Niemand doet dit met plezier. Toch heb je een vriend die het écht bont maakt, en dit gewoon nooit doet. De meeste oppervlakten in zijn huis zijn voorzien van een flinke stoflaag, zo erg dat je haast zou gaan denken dat hij in een antiekwinkel woont.

Je vraagt je dan ook af hoe slecht het is om elke dag urenlang al dat stof in te ademen – want wat doet zoiets voor je allergieën, voor je longen? Heb je gelijk als je helemaal Rob Geus op hem gaat, en op een dag woedend dertig pakken schoonmaakdoekjes voor hem koopt?

De realiteit: Je angsten zijn op zijn minst gedeeltelijk gegrond. Je hebt misschien ooit weleens gehoord of gelezen dat stof voor 80 procent uit mensenhuid bestaat. Nou, gelukkig is dat onwaar. Natuurlijk zitten er wat huidcellen in, maar stof bestaat grotendeels uit andere soorten organische materie, zoals dierlijke huidschilfers, stofvezels, deeltjes uit de buitenlucht zoals fijnstof en vuil dat van buiten het huis meegenomen is. Het resultaat is die grijze laag die je op je kasten en televisie ziet liggen en die stofnesten die zich verzamelen onder bedden en in hoeken.

Dat op zichzelf is best vies, maar stof bevat vaak nog veel meer lugubere dingen dan alleen vuil. "Het zit eigenlijk vol giftige chemicaliën die van alledaagse producten en bouwmaterialen komen," zegt Veena Singla, wetenschapper bij het gezondheidsprogramma van Natural Resource Defense Council (NRDC). Singla realiseerde zich dat er weliswaar veel onderzoek was gedaan naar stof, maar dat niemand er ooit op een overkoepelende, allesomvattende manier naar had gekeken. Samen met een groep collega's zocht ze allerlei eerdere uitgevoerde onderzoeken bij elkaar, waarna een inhoudsanalyse werd uitgevoerd. Ze ontdekten dat stof vaak onder meer bestaat uit chemicaliën als perfluoroalkyl en polyfluoroalkyl-stoffen (PFAS), vervangende vlamvertragers, ftalaten en parfum. De samenstelling van stof kan enigszins variëren aan de hand van wat voor type producten mensen in hun huizen hebben, maar 10 chemicaliën in het bijzonder waren te vinden in 90 procent van de huizen die ooit zijn onderzocht.

Hoe slecht het is: Nogmaals, niet geweldig. Na verloop van tijd komen deze stoffen vrij, omdat ze los komen van dingen als vinyl vloeren, verf, meubels, schoonmaak- of verzorgingsproducten en zelfs bepaalde stoelen en kinderwagens. Ze kunnen in de lucht belanden, maar vanwege hun chemische eigenschappen hechten de moleculen zich aan deeltjes die stof worden. Dus als de stof loskomt kunnen mensen het inhaleren. Als je de stof aanraakt en je handen in de buurt van je mond brengt, kan je het ook binnenkrijgen. Dat brengt met name kinderen in gevaar – een onderzoek uit 2014 wees uit dat kinderen een hoeveelheid vlamvertragende middelen in hun lichamen hebben die gemiddeld drie tot vijf keer zo hoog is als die van hun moeders.

Deze chemicaliën zijn al eens geassocieerd met schadelijke bijwerkingen en verstoren de hormonale- en voortplantingsstelsels. Als klap op de vuurpijl dragen ze misschien bij aan de ontwikkeling van kankerverwekkende genetische mutaties. Het is niet duidelijk hoeveel van welke chemicaliën in stof kan bijdragen aan deze gezondheidstoestanden, of hoeveel blootstelling gevaarlijk is. Daar moet eerst meer onderzoek naar worden gedaan, zegt Singla. Maar het is zorgwekkend dat veel van deze veelvoorkomende giftige chemicaliën dezelfde systemen in het lichaam beïnvloeden. "Het feit dat we aan ze allemaal tegelijkertijd worden blootgesteld zou kunnen betekenen dat al deze kleine dingen samen een groot risico kunnen vormen," zegt ze.

Wat je vriend zou moeten doen: De boel stofzuigen en afstoffen, natuurlijk. Maar je vriend moet het wel goed doen. Het doel is om het stof het huis uit te krijgen, dus als je eens flink met een plumeau in de weer gaat, zal je het stof, inclusief al het gif, gewoon verplaatsen en in de lucht verspreiden. Verwijder stof liever met een stofzuiger met HEPA-filter (dat staat voor high efficiency particulate air), dweil de vloeren en gebruik een vochtig doekje voor andere oppervlakten.

Laat je schoenen bij de deur staan, zodat je geen vuil van buiten naar binnen brengt – vuil dat bovendien schadelijke stoffen als meststoffen en lood kan bevatten. En – dit is een open deur, maar volgens Singla daarom niet minder waar – was je handen voor het eten, zodat je geen schadelijke stofdeeltjes tot je neemt.

Dat gezegd hebbende, realiseert Singla zich dat je ook gek kan worden als je hier te veel over nadenkt. "Het is typisch zo'n ding waarbij geldt dat hoe meer je erover weet, hoe minder je erover wil weten", zegt ze. "Dit is het advies dat ik iedereen kan geven, en ik pas het bij mezelf ook toe: doe wat je kan, wat je budget en tijd toestaan. Chemische blootstelling in het milieu is slechts een van de aspecten die je gezondheid beïnvloeden," zegt ze. In principe is het waarschijnlijk belangrijker om kinderen een warm en liefdevol thuis te geven, dan je onophoudelijk zorgen te maken over elke keer dat ze hun handen in hun mond stoppen.

Tot slot, als je echt zin hebt om hier werk van te maken, kan je ook politieke actie ondernemen. "Waarom zitten er überhaupt giftige chemicaliën in onze dagelijkse producten?" zegt Singla. "Het is hoopgevend dat je ziet dat er soms wat verandert, als gevolg dat mensen samenkomen om veranderingen te eisen." In de VS zie je dat verschillende staten al stappen hebben gemaakt richting het verbieden en beperken van chemicaliën als vlamvertragers, en sommige bedrijven hebben de leiding genomen in het uitbannen van bepaalde chemicaliën in producten. De NRDC boekt al vooruitgang op overheidsniveau, zegt ze, maar daarnaast kunnen ook consumenten verandering eisen, bij hun wetgevers en bedrijven.