Deze foto’s gaan ver voorbij de clichés over de Matongéwijk in Brussel

In haar project Chez moi loin de chez moi mengt fotograaf Maria Baoli (35) getuigenissen en fotografie. Ze ging naar het Maison Africaine, dat in 1961 werd opgericht om Congolese studenten die in België kwamen studeren te verwelkomen. Vandaag komen studenten van meer dan 25 nationaliteiten hier om elkaar te ontmoeten en deel te nemen aan de culturele evenementen van het Huis.

Maria legde momenten uit hun dagelijkse leven vast. Ze combineerde deze beelden met collages van archieffoto’s om hun gedachten, twijfels, hoop en gemis van hun thuisland in beeld te brengen. Wij spraken met Maria over haar project.

VICE: Hey Maria, wat fascineert je zo aan de Matongéwijk?
Maria Baoli: Ik vind deze wijk historisch en geografisch super interessant. Hij ligt tussen de chique Louizalaan en de Europese instellingen. Tijdens mijn onderzoek merkte ik dat we enkel de kleine kruidenierszaken en supermarktjes, de cafés, galerijen en kappers van de Matongé kennen. Ik begon eerst op straat foto's te maken van de goed geklede Afrikaanse mensen die op zaterdag of zondag uit de kerk kwamen. Maar ik vond het resultaat te cliché, en de afstand tussen mij en de mensen die ik portretteerde was te groot. Ik ben ook naar de kapper geweest met een Nigeriaanse vriendin die de eigenaar goed kende. Maar die vrouw wilde zich niet laten fotograferen. Ik was dus nog steeds op zoek naar een zekere intimiteit voor mijn project. Toen hoorde ik over het Maison Africaine, en had er gesprek had met de directeur. Hij stelde me voor om een heel persoonlijk project te maken, ver weg van de clichés over de Matongéwijk.

Hoe heb je het Maison Africaine ontdekt?
Ik ben eerst naar de archieven van de Stad Brussel getrokken om me te verdiepen in de Matongéwijk. De wijk vormt eigenlijk een driehoek tussen een café, een bioscoop en het Maison Africaine, dat eerst aan de Marollen lag, maar in 1962 naar Matongé verhuisde. Ik wilde er meteen naartoe om er meer over te weten te komen.

Wilden de mensen die je daar tegenkwam wel gefotografeerd worden?
Niet allemaal, maar omdat de directeur de studenten goed kende, hielp hij me de juiste mensen vinden. Sommige studenten leken eerst wel open te staan om deel te nemen aan mijn project, maar reageerden uiteindelijk niet meer op mijn telefoontjes. Anderen bleven wel enthousiast.

Welke getuigenis heeft je het meest geraakt?
Die van Blandine en haar dochter Melissa. Blandine is een alleenstaande moeder die in België aankwam zonder verblijfplaats. Ondanks al die ellende wist ze haar kracht en glans te behouden. Wanneer Blandine en haar dochtertje van drie terugkeren naar de Benin, worden ze gezien als Europeanen. Vooral Melissa, omdat ze nooit echt in Afrika heeft gewoond. Dat zijn het soort vraagstukken rond identiteit die me interesseren.

Heb je nog contact met de mensen die je hebt gefotografeerd?
Nee. Na het project contacteerde ik alle studenten die hadden meegewerkt en stuurde ik hen de foto’s. Ik kreeg maar één antwoord terug. De anderen waren al teruggekeerd naar hun land van herkomst, of te verlegen om te antwoorden.

Ben je altijd al geïnteresseerd geweest in het sociale aspect van fotografie?
Ja, ik denk dat fotografie je helpt om de wereld te begrijpen en toegang te krijgen tot omgevingen die je normaal niet te zien zou krijgen. Het is een manier om verhalen te vertellen die niet bijzonder zichtbaar zijn, en meer mensen te bereiken met minder bekende thema’s.

Is dat ook waarom je fotograaf werd? Dat sociale aspect?
Ja en nee. Ik hou van het sociale aspect van verhalen maken en het delen ervan. Ik denk dat dat ook het mooie is aan deze foto’s. Maar ik hou ook van het vakmanschap zelf, zoals werken in een donkere kamer. Naast mijn fotografie heb ik trouwens een job die niets met deze wereld te maken heeft.

Wat vond de bezoekers en het personeel van het Maison Africaine van je project?
Ze waren er fan van. Ik wil nog eens de directeur bedanken: hij heeft me echt geholpen, vooral door mij de archieffoto’s te bezorgen en de tentoonstelling te organiseren.

Over archieffoto’s gesproken, in een aantal beelden maakte je daarmee collages, die contrasteren met je close-ups in een documentaire stijl. Waarom koos je voor die combinatie?
Aan de ene kant maken close-ups het mogelijk om dichter bij de realiteit van het Maison te komen. Er zit veel poëzie in banale details. En aan de andere kant zijn er de collages, die ik erg speels vind. Door ze te combineren met archieffoto’s speel je met het heden en verleden. Het zorgt voor een soort spanning bij het bekijken van de foto. Waarschijnlijk stellen mensen zich vragen over het verband tussen de twee foto’s in de collage. Ik vind het leuk om een dialoog tussen twee foto’s te maken en met de verschillende lagen te spelen omdat ik het beeld zelf soms niet diepgaand genoeg vind.

Wat mogen we van je verwachten in de toekomst?
Ik werk sinds vorig jaar aan een project genaamd Stalaktos, dat gaat over de driehoeksverhouding tussen de mens, de natuur en dit dier, Stalaktos. Daarvoor heb ik Japanse papiersoorten bestudeerd en zou er graag een boek van willen maken. Maar dat komt nog wel.

Meer van Maria vind je op haar Instagram en haar website.

Bekijk meer VICE fotoreeksen van Belgische fotografen. Ben je of ken je zelf een getalenteerde fotograaf? Stuur ons dan een mailtje: beinfo@vice.com

Schrijf je in voor onze newsletter, en krijg elke zaterdag onze beste verhalen, video’s en fotoreeksen.

Volg VICE België razendsnel op Instagram.