bouwers

FYI.

This story is over 5 years old.

Money

Deze ex-krakers gebruiken het systeem in plaats van ertegen te zijn

Op het festival Futureplay lieten ze zien hoe anarchistische kunstenaarscommunes een oplossing kunnen zijn voor de overspannen woningmarkt

Het festival Futureplay dat dit weekend plaatsvond is het dertigste verjaardagsfeest van de Amsterdamse kunstenaarscommune Nieuw en Meer. De plek is een zogenaamde “vrijplaats” en drijft op creativiteit en gemeenschapszin in plaats van op kapitalisme en hiërarchie. Rondlopend op het festival kun je de krakerbingokaart volstempelen: lange kapsels met dreadlocks, yurts, borden met new-age-spreuken, een veganistische gaarkeuken en kampvuurtjes. Maar hoewel er meer plekken als deze zijn, is het Nieuw en Meer ook uniek: de gebouwen die ooit gekraakt werden, zijn nu eigendom van de bewoners. Daardoor zijn ze er hier voorlopig zeker van dat hun manier van leven niet bedreigd wordt door plannen van vastgoedbaronnen, zoals het roemruchte ADM-terrein, een andere culturele vrijhaven, die eind dit jaar plaats moet maken voor een sloopbedrijf.

Advertentie

Volgens Daniel Schwartz, één van de organisatoren van het festival, zijn vrijplaatsen zoals Nieuw en Meer juist een model voor samenleven dat we moeten koesteren, zeker nu steeds meer steden (Londen, Berlijn, Amsterdam) worden leeggezogen door kapitalistische vastgoedvampiers. Er blijven alleen nog peperdure appartementen voor de happy -few en Airbnb-kamers over, waardoor er voor de oorspronkelijke bewoners en jonge mensen geen plek meer is, en voor anarchistische vrijplaatsen al helemaal niet. Het is een onhoudbare situatie, waarover veel gezucht en gezeurd wordt, maar waarvoor bijna niemand een oplossing weet. Daniel legde aan mij uit hoe ‘“romantisch kapitalisme’” ervoor kan zorgen dat hippiekrakers en projectontwikkelaars samen uit de gentrificatie-houdgreep kunnen komen.

Daniel in gesprek met twee andere mannen.

Daniel (in het zwarte shirt).

Hoi Daniel, nog gefeliciteerd met de verjaardag van de Nieuwe Meer. Het festival was leuk, maar met vrijplaatsen in het algemeen gaat het wat minder, toch?
Amsterdam had ooit tienduizend mensen die in vrijplaatsen actief waren. In de jaren ‘80 en ‘90 begon dat te veranderen, omdat de wetten veranderden en de woningmarkt aantrok. En nu zijn er nog maar 400 mensen over, en het worden er steeds minder. Terwijl vrijplaatsen veel culturele waarde toevoegen, sterven ze langzaam uit. Snel eigenlijk.

Maar er zijn toch ook genoeg andere kunstenaars? Waar zijn die dan?
Zij krijgen altijd tijdelijke plekken. Meestal in wijken die ze moeten gentrificeren, waardoor ze weer klaargemaakt worden voor luxe appartementen, en de kunstenaars eruit getrapt worden. Als je als kunstenaar echt wilt groeien kun je niet de hele tijd op van die onzekere plekken wonen. En zelfs die broedplaatsprogramma’s hebben het steeds moeilijker. Elke steen in Amsterdam wordt nu ontwikkeld tot vastgoed.

Advertentie

Vorige week vierde het ADM-terrein ook haar verjaardag. Voor de laatste keer waarschijnlijk. Hoe willen jullie zorgen dat dat jullie niet gebeurt?
Wij zijn niet activistisch, maar proberen aan de toekomst te denken. Het gaat om openstaan en samenwerken. We proberen Nieuw en Meer niet alleen te verbinden met andere vrijplaatsen zoals ADM en Ruigoord, maar hebben ook tientallen buitenlandse kunstenaars uitgenodigd. Door de internationale scene erbij te betrekken blijven we relevant. We hebben banden met de organisatie achter Burning Man, die ook graag de vrijplaatsen met elkaar wil verbinden. Maar we hebben ook mensen van de VN en projectontwikkelaars uitgenodigd om samen aan tafel te zitten en na te denken over de toekomst van de vrije cultuur, en hoe we die kunnen ontwikkelen samen mét het systeem. Vrijplaatsen hebben de experimentele houding, en de vrijheid om om te gaan met allerlei onderwerpen en problemen die nu spelen. Hoe pakken we vervuiling aan, hoe verdelen we het eten? Kan een basisinkomen werken? Daarmee kun je op kleine schaal experimenteren in kleine gemeenschappen zoals Nieuw en Meer.

Is dit een nieuw model voor hoe je met ruimte in steden kan omgaan?
Ja, de overheid kan ervan leren. In een geïndividualiseerde samenleving kun je veel minder snel innoveren dan als je collectiefjes hebt. Ik denk dat vrijplaatsen de verantwoordelijkheid hebben om te pionieren en zichzelf niet te isoleren.

Advertentie
Mensen maken muziek bij kampvuur

Klinkt heel mooi, maar hoe ga je dit in de praktijk doen?
Ons plan nu is om in elke vrijplaats een ambassade op te zetten. Een fysieke plek die de verbinding legt met alle andere aangesloten vrijplaatsen in de wereld. En we zijn bezig om een manifest te schrijven, dat kan dienen als een soort blauwdruk voor vrijplaatsen. Ze hoeven zich er natuurlijk niet aan te houden, en iedereen kan het ook wel zelf invullen, maar als we onze gedeelde idealen opschrijven helpt dat voor de samenwerking.

En ga je dan ook de rest van de steden hierbij betrekken?
Ja, de grotere visie is om in de stadsplanning door te dringen. Wat kunnen vrijplaatsen voor service bieden aan een stad, en andersom.

Jullie bij Nieuw en Meer hebben die plekken zelf gekocht. Maar veel vrijplaatsen zijn kraaknesten. Gaat je toekomstplan wel werken als die steeds worden opgedoekt?
Het zou inderdaad goed zijn als iedereen zichzelf zou legaliseren. Dat moet bijna om de cultuur in leven te houden. Kraakplekken zijn nooit zeker van hun voortbestaan.

Dus je hebt geld nodig.
Daar kan dus dat internationale netwerk en het uitbreiden van de cirkel buiten de krakers helpen. Dan kun je met projectontwikkelaars verbinden en met organisaties die geld hebben. Je moet open zijn, en dan komen de oplossingen wel. Wij proberen die openheid te creëren.

Ben je niet bang dat vrijplaatsen dan ook gaan gentrificeren?
Nee, want het is een groepsproces, de bewoners bepalen veel zelf. De mensen die hieraan gaan werken hebben veel kennis en ervaring, en ze weten waar we op moeten letten en hoe we dit moeten doen. Er is niet één iemand die de beslissingen neemt voor iedereen.

Advertentie

Is het niet vermoeiend om dat steeds met zoveel mensen te moeten overleggen?
Nee, dat is niet vermoeiend. We werken zo dat mensen zelf ideeën aanleveren die wij dan verzamelen. Wij hebben niet alle antwoorden. Je hebt juist die input nodig.

Maar er zijn vast bewoners van de vrijplaatsen die dit nog niet helemaal willen accepteren?
Dat valt wel mee. De mensen met wie ik praat zijn er duidelijk over. Ook de mensen van ADM, die erg tegen het systeem en tegen de economie zijn. Nu begrijpen ze dat ze sommige elementen moeten veranderen. Ze moeten openstaan voor samenwerking met het systeem om te overleven. Ze kunnen zelf beslissen hoe precies, maar ze moeten er wel voor open staan. En als je vertegenwoordigers van beide werelden samenbrengt, kunnen ze hun zorgen, hun kennis en hun ervaringen delen en tot de goede conclusie komen. Het is een reality-check, zo beginnen we. Maar de beslissing ligt bij hen, niemand dwingt iemand.

Voor sommige mensen zal het wel een verdrietig besef zijn, dat kapitalisme een realiteit is.
Ja, maar je kunt een gezond kapitalisme hebben. Een romantisch kapitalisme. De oplossing moet hybride zijn. Het anarchistische karakter van de gekraakte plekken is heel goed, maar blijkt niet op zichzelf te kunnen bestaan, en datzelfde geldt ook voor ongebreideld vastgoedkapitalisme.

Man geeft toespraak

Een bezielende toespraak

En wanneer denk je dat dit plan gerealiseerd is?
Moeilijk te voorspellen, ik denk dat het ongeveer twee jaar duurt voordat die ambassades er zijn. Er is in ieder geval veel animo voor bij alle partijen die meewerken.

Advertentie

Ook bij de keiharde kapitalisten?
Sommigen, maar lang niet allemaal. De overheid begint het nu te snappen.

Je hebt van die hele kapitalistische projectontwikkelaars die co-livingspaces maken, wat vind je daarvan?
O, co-living is in theorie prima, maar het hangt er helemaal vanaf op grond van welke waarden die mensen met elkaar samenleven. Als je co-living als excuus gebruikt om meer huurders in kleine kamertjes te proppen met een gedeelde keuken, dan gaat het niet werken. Maar als de huurders zelf een plan hebben, en een gedeeld manifest, dan wel. Er zijn al plekken op de wereld waar dat werkt.

Zoals?
In Israël en Berlijn en straks ook Amsterdam, heb je Venn. Venn werkt samen met vrijplaatsen in projecten, een heel interessant voorbeeld van een kapitalistisch bedrijf dat heel sociaal bewust is. Zij hebben niet alle antwoorden, maar ze praten met de mensen waarmee ze samenwerken. In Berlijn hebben ze de Holzmarkt die ooit gekraakt was maar nu gelegaliseerd is: daar wonen mensen, er is een theater, een club, een groot kunstmatig strand. Dat is ook een interessant ecosysteem dat een sterke cultuur combineert een gezond economisch systeem. Dit is het model waardoor ik geïnspireerd ben.

Bedankt, Daniel!

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen:

Tagged:wonen