FYI.

This story is over 5 years old.

Fotos

De polaroids van Roger Ballen komen regelrecht uit een nachtmerrie

De beroemde fotograaf maakte de eerste lugubere kleurenfoto's van z'n carriere.
Foto's via Roger Ballen en Reflex Gallery Amsterdam

Roger Ballen werd bekend met zijn lugubere foto's van verlaten buitenwijken en de buitenbeentjes die daar wonen. Tussen het lesgeven en zijn werk als geoloog door maakt hij al zestig jaar foto's, en heeft hij zijn plek in ons virtuele erfgoed veroverd. Hij liet zijn unieke stijl onder meer samensmelten met de grungy pop van Die Antwoord (als je ooit hun video van 'I Fink You Freeky' hebt gezien, ken je z'n werk), en hij blijft zijn moeilijk te defineren stijl – die hij Ballenesque noemt – aanscherpen.

Advertentie

De laatste uiting op z'n verontrustende, psychologische kunst is een serie van 150 polaroids die afgelopen wekend op de Unseen Photo Fair in Amsterdam werd gepresenteerd. Met deze foto's is hij een andere weg ingeslagen dan de rest van z'n oeuvre. Ze zijn oppervlakkig, spontaan en wat het opvallendst is, is dat het de eerste kleurenfoto's zijn die hij ooit heeft gemaakt.

De eerste polaroids die Ballen in de jaren zeventig nam zijn anders dan zijn recente werk, maar staan tegelijkertijd ook in scherp contrast met de legendarische polaroids die iconen zoals Andy Warhol en Keith Haring in die tijd maakten. Deze popart-kunstenaars maakte intieme foto's van de gezichten en lichamen van hun vrienden, terwijl Ballen er de afgelopen decennia alles aan heeft gedaan om mensen uit z'n foto's weg te houden. Hij richt z'n lens voornamelijk op zorgvuldig gearrangeerde rottingsprocessen, schilderijen en ongedierte. En als er dan een menselijk lichaam in voorkomt, bedekt hij het gezicht met een masker. In Johannesburg, waar hij al zijn foto's heeft gemaakt, heeft hij loodsen, opslagplaatsen, en huizen afgespeurd naar de perfecte plek om z'n nachtmerrie achtige ideeën tot leven te laten komen.

Ballen vertelt ons dat zijn donkere, sombere foto's "niet echt een boodschap hebben of een bepaalde emotie uitstralen," toch lijken ze een kijkje in zijn onderbewuste te zijn. "Al mijn foto's hebben iets diep psychologisch, maar ik probeer dat niet met woorden te omschrijven, maar in beeld te vangen," zegt hij in ons telefoongesprek. "De foto's moeten een complexe psychologische en visuele betekenis hebben, maar ze moeten niet heel erg uit te leggen zijn. Als je een foto makkelijk kan beschrijven in woorden, dan is het waarschijnlijk een slechte foto."

Advertentie

Deze complexiteit is vaak een resultaat van zijn zorgvuldige planning op de set, maar de kant-en-klare foto's die hij met Fujifilm's Instax film en zijn Impossible Project polaroid camera maakte zijn anders. "Ze zijn spontaner," zegt hij. "Ze zijn minder meditatief. Meer een snapshot. Ze zijn niet uit lagen opgebouwd. Het voelt bijna alsof je de foto's met een telefoon maakt. Het is makkelijk, maar je kan niet voorspellen hoe ze eruit komen te zien."

Hier een voorbeeld: deze foto waar een mannequin met een hanenmasker op voor een schilderij met een haan erop poseert, terwijl er een rat naar ze staart. Het was een van Ballen's eerste polaroids, en het heeft hem jaren gekost om 'm te maken. Een vriend van hem gaf hem het masker, maar hij wist niet wat hij ermee aanmoest, totdat hij tijdens een van z'n reizen naar Kaapstad dit schilderij tegenkwam. Hij nam ze beiden mee naar een van zijn unieke locaties en heeft dit allemaal zo neergezet. De foto was nog niet perfect, totdat een assistent van hem de rat in het web van draden zette. Maar omdat het een polaroid is had Ballen nog steeds heel weinig controle over het moment dat hij de foto maakte. Ondanks de planning voelt het alsof het een extreem unieke, toevallige foto is.

Ballen heeft op een obsessieve manier de afgelopen achttien maanden Polaroids in z'n werk meegenomen. "Het thema dat ik in mijn werk heb geprobeerd te onderzoeken, als ik er een zou hebben, is wat er echt is en wat niet," zegt hij. "Deze Polaroids liggen op de grens tussen realiteit en fantasie, tussen het onbewusten en bewuste, en tussen het concrete en de illusie…"

Advertentie

Dit artikel verscheen eerder op VICE US.