Uit deze peukenautomaat haal je geen peuken, maar kleine kunstwerkjes

Oké, roken is best duur, maar het is een redelijk betaalbare verslaving als je het met kunst kopen vergelijkt. Behalve als je een kunstwerkje uit een Pakje Kunst-automaat trekt. Voor een zeer schappelijke vier euro – een bedrag waar de rokende medemens alleen maar van kan dromen – trek je een pakketje uit een ouderwetse sigarettenautomaat, met daarin een kunstwerk van een jonge kunstenaar. Dat kan bijvoorbeeld een klein schilderijtje zijn, of een minibeeldhouwwerk. Wat er precies in zit, weet je eigenlijk pas nadat je het pakje hebt opengemaakt.

Het idee van deze automaat komt van de Tilburgse kunstenaar Ro-Nalt Schrauwen, die vindt dat kunst net zo toegankelijk moet zijn als een pakje peuken. Hij verkoopt de kleine kunstwerkjes dan ook door het hele land, door op verschillende plekken zijn automaat neer te zetten. Om te kijken of het een beetje verkoopt, gingen we met hem op de wacht staan bij de opening van de nieuwste Pakje Kunst-machine, in Amsterdam-Noord.

We ontmoeten Ro-Nalt in Noordje, een cultureel centrum waar projecten voor kinderen worden georganiseerd over kunst en taal. Het is de eerste automaat in Amsterdam, en telt werkjes van twintig regionale kunstenaars.

Ro-Nalt vertelt dat hij zich liet inspireren door een soortgelijk project dat hij negen jaar geleden in het Duitse Potsdam aantrof, waarbij kunstenaars hun werk ook verkochten met een sigarettenautomaat. Omdat hij hier een mooie en laagdrempelige manier in zag om regionale kunstenaars aan meer bekendheid te helpen, besloot hij een aantal jaar later ook zelf zo’n machine te kopen en ze in Nederland aan te bieden.

Ondertussen is de eerste kunstaankoop van de dag een feit: de 21-jarige student Lizzy de Beer heeft een illustratie van Madeleine Kuijper in haar handen, en ze is er blij mee. “Op mijn kamer heb ik allemaal posters van bands en zo, daar ga ik dit kunstwerkje tussen hangen.”

Het automatenavontuur begon voor Ro-Nalt in Tilburg, vertelt hij vervolgens verder, waarna hij verder ging in steden als Eindhoven en Arnhem. Het project klinkt kleinschalig, maar inmiddels worden er zo’n tienduizend pakjes per jaar verkocht. De automaten staan op allerlei plekken, van boekwinkels tot bioscopen tot koffiezaakjes. Deze automaat in Amsterdam is alweer zijn zeventiende.

Ro-Nalt vult ze niet zelf bij, daar schakelt hij per regio een soort manager voor in. “De oprichter van de Duitse automaat doet dat wel zelf. Het kiezen althans, want ze worden vervolgens gewoon gevuld door iemand die normaal gesproken ook condoom- en sigarettenautomaten regelt.”

Voor de Pakje Kunst-automaat heeft zich ondertussen een rij gevormd waar de meeste Efteling-attracties hun pet voor zouden afnemen. Ook Kyra Sacks (28) heeft twee pakjes gekocht. Dat zou er ook zomaar eentje van haarzelf kunnen zijn, aangezien ze een van de deelnemende kunstenaars is. “Ik heb er eentje al opengemaakt, daar zaten hele mooie foto’s van Marjolein Lensink in,” zegt ze. “En ik wil er nog meer kopen. Het is hartstikke verslavend, net als sigaretten. Alleen al het geluid als het doosje eruit valt.”

Anton Meester (70), die zichzelf omschrijft als een ‘tevreden pensionado’, heeft net twee pakjes uit de automaat getrokken. “Ik ben verzamelaar, en heb de Pakje Kunst-automaat vorig jaar ontdekt. Nu wil ik ervoor zorgen dat er ook een op de Zuidas komt, in een nieuw circulair gebouw.” Als hij vervolgens probeert uit te leggen op wat voor gebouw hij precies doelt, volgt er een verhaal dat ik niet helemaal kan volgen. Om zijn verhaal toch nog een beetje kracht bij te zetten geeft hij me twee visitekaartjes. Daarna loopt hij weg.

Het mag dan vooral Ro-Nalts doel zijn om kunstenaars meer bekendheid te geven in hun eigen regio, maar dat wil niet zeggen dat hij niet in het groot durft te denken. “Ik hoop dat er ooit in iedere regio van Nederland een automaat staat, en misschien ook nog in België. Dat lijkt me ook wel wat.”

Vlak voordat we gaan, werpen we nog een laatste blik op de automaat, en zien we dat Kyra er weer staat. “Even nog een pakje kopen!”, roept ze. Als je dan toch ergens verslaafd aan moet raken, laat het dan dit zijn.

Meer informatie over Pakje Kunst en Ro-Nalt vind je hier .