Het is wetenschappelijk bewezen dat je een tyfushekel aan muziek kunt hebben

Aangezien je nu present bent op de muziekwebsite Noisey ga ik er voor het gemak van uit dat je – net als wij – muziek reteleuk vindt. Het maakt een feestje, het maakt je dag en het helpt je over die ex heen te komen. Maar wat gebeurt er eigenlijk in ons brein als we muziek horen? Waarom luisteren we in godsnaam naar depressieve, droevige muziek als we ons al ongelukkig voelen? En hoe kan het dat die ene track je altijd in de partymood brengt? Er is ontzettend veel onderzoek gedaan naar muziek en het brein. Daar zijn heel veel interessante feitjes uit gekomen, maar we weten nog lang niet alles. Ik sprak met neuromusicoloog Artur Jaschke over de dingen die wél al bekend zijn over wat muziek doet met onze hersenen. “Er gebeurt heel veel,” begint Jaschke. “Het mooie aan muziek is dat bijna alle delen van je brein actief zijn als je naar muziek luistert, en helemaal als je muziek speelt. Het stimuleert heel veel.” Volgens Jaschke weten we wel wáár in de hersenen dingen gebeuren, maar hebben we nog geen idee hoe de associatieprocessen werken. ‘Associatieprocessen’ is zo ongeveer het sleutelwoord als het over muziek en het brein gaat. Tijdens het luisteren van muziek leg je vooral nieuwe connecties aan in je hersenen, en die worden gekoppeld aan herinneringen. Die ene plaat die je luisterde toen je fullspeed over de snelweg reed toen je met je vrienden voor het eerst zonder ouders op vakantie ging, vergeet je nooit meer. Tijdens het luisteren komt er dopamine vrij, wat simpelweg betekent: muziek luisteren = blij zijn. Als je de hierboven beschreven track twee jaar later weer eens hoort op je oude iPod, komt de herinnering boven en dat zorgt voor een gelukkig gevoel.

Als we Artur Jaschke moeten geloven is dat ook de reden waarom muziek wetenschappelijk gezien écht je mood kan veranderen. “Je weet zelf het beste welk nummer je moet opzetten op een feestje of een after om een goed gevoel op te roepen. Tuurlijk kan muziek je mood veranderen, maar met welk nummer, dat is bij iedereen anders.”

Laat me nog even kort inhaken op dat gelukkig worden van muziek. Heb je zo’n vriend die altijd roept dat hij eigenlijk een hekel heeft aan alle muziek en er werkelijk niks aan vindt? Dat is wetenschappelijk gezien écht mogelijk. Niet iedereen wordt gelukkig van muziek. Jaschke: “Er is een neurologische aandoening die ervoor zorgt dat muziek klinkt als één grote puinhoop. Dat ligt dan totaal niet aan iemands oren, maar aan de manier waarop diens hersenen ‘muziek’ interpreteren. Ze horen simpelweg de akkoorden en melodieën niet.” Jaschke vertelt ook dat het een aandoening is die gelukkig maar sporadisch voorkomt.

SMAAK EN BEGRIP Waarom we eigenlijk naar muziek luisteren, is een goeie vraag, met nog geen wetenschappelijke antwoord. “De dopamine die vrij komt is een reden, maar of het genieten van muziek iets is dat men gedurende zijn of haar leven ontwikkelt, of dat het iets is dat altijd al in ons zit, dat weten we niet”, vertelt Jaschke.

Het nature-nurture-debat speelt dus ook in de neuromusicologie een grote rol. Hoe een mens een voorkeur voor een genre ontwikkelt, weten we inmiddels wel. Dat gebeurt vooral door invloeden van buitenaf, vanaf jongs af aan. Er zijn zelfs onderzoeken die uitwijzen dat de ritmes die je in de baarmoeder voelt, al van minuscule invloed zijn. “Wat we zeker weten is dat je heel jong al connecties maakt met muzikale structuren. Stel dat je ouders veel naar The Beatles luisterden – misschien kon je er als kind nog niet veel van maken, maar je hersenen slaan wel de structuren op. Gebaseerd op die structuren ontwikkel je heel langzaam een bepaalde smaak en uiteindelijk een begrip voor een bepaald genre. Het is dan niet direct terug te pinpointen naar The Beatles, maar wel naar bijvoorbeeld hun akkoordprogressies.”

Als je olijven supervies vindt, dan is de enige oplossing om er gewoon een paar in je mond te stoppen zodat je de smaak leert kennen. De vraag is of het ook mogelijk is om ieder muziekgenre te leren appreciëren. Dat is jammer genoeg niet het geval, weet Jaschke. “Je hersenen maken altijd keuzes. Daarnaast worden er ook negatieve connecties aangelegd. Het is niet zo dat als je iemand in een kamer stopt en 24/7 keihard metal laat horen, hij het opeens leuk gaat vinden; die ervaring is dan ook alles behalve prettig.” Wel kan je door verschillende genres te luisteren slimmer worden, en daarover vertelt Jaschke straks meer.

Nog een bekend fenomeen: je hebt zojuist een superslecht cijfer terug gekregen voor een belangrijk tentamen, en je fietst sikkeneurig door de regen naar huis. Je zou denken dat het slim is om in zo’n bui vooral een vrolijk nummer te luisteren. Maar dat doet niemand, zo weet de wetenschap. “Je wilt dan juist alleen maar nog droeviger worden, want uiteindelijk helpt dat. Je raakt je emoties kwijt door naar andermans problemen te luisteren, of zulke droevige muziek te luisteren dat je jezelf eroverheen kunt zetten.” Je zintuigen staan in directe verbinding met je emoties, dus is het een goed idee om Thom Yorke in je oren te pluggen als je sip bent. Het kan altijd erger, hoor je dan.

Dit verklaart misschien ook wel waarom (bijvoorbeeld) veel metalluisteraars aangeven juist rustig te worden van harde, agressieve muziek. Je laat je gevoelens overeenkomen met de muziek, waardoor je emoties veranderen.

CRIMINEEL GEDRAG
“Metal en agressiviteit, ja lekker makkelijk weer,” hoor ik je zeggen. Maar hoe veel invloed kan muziek eigenlijk hebben op de persoonlijkheid en het gedrag van een luisteraar? Jaschke schreef in 2013 een kritisch antwoord op een onderzoek van hoogleraar popmuziek en Cultuurpsycholoog, Tom ter Bogt. in de conclusie van dat onderzoek staat: “Kinderen die op een jonge leeftijd al naar muziek luisteren die als niet-mainstream kan worden getypeerd, zoals harde rock, hiphop en house, lopen later meer risico op klein crimineel gedrag.” Jaschke is van mening dat dit onderzoek niet voldoende onderbouwd is (een veel te kleine steekproef, gebaseerd op aannames en een verkeerde definitie van mainstreammuziek), en ook gelooft hij niet dat luisteren naar hiphop ervoor zorgt dat je een pipa koopt om vervolgens een winkel te overvallen.

“Dat je puur door het luisteren naar een bepaald genre de criminaliteit ingaat, is pure nonsens. Kijk, als een willekeurig persoon muziek luistert, gebeurt er altijd hetzelfde: een geluid komt binnen en het wordt geïdentificeerd als muziek. Wat er vanaf dat moment gebeurt, is totaal individueel. Hoe je hersenen het interpreteren en wat voor gevoelens het oproept heeft alles te maken met je levenservaringen, opvoeding, leefklimaat en meer van dat soort omstandigheden. De connecties die het brein heeft en aanmaakt tijdens het luisteren zijn bij iedereen totaal anders. Dat maakt het ongelofelijk moeilijk om te meten, en nog veel moeilijker om te zeggen: het luisteren naar hiphop verhoogt de kans op criminaliteit. Anders zou het ook mogelijk zijn om De Grote Happy-cd te maken, een plaat waarvan iedereen sowieso gelukkig wordt. Maar dat bestaat niet.”

VAN MUZIEK KUN JE LEREN Nog iets moois waar muziek, wetenschappelijk gezien, absoluut goed voor is: je wordt er slimmer van. Het uitdagen van je brein door je aan zo veel mogelijk verschillende genres te wagen, heeft zonder twijfel een positief effect op de groei van een brein. Jaschke onderzoekt nu wat het effect is als kids al heel vroeg met zo veel mogelijk verschillende soorten muziek in aanmerking komen. “De hypothese is dat hierdoor de hersenen veel meer én veel sneller connecties aanleggen. Dit zou dan vervolgens ook een positief effect moeten hebben op het leren van bijvoorbeeld wiskunde en talen.”

Bij het luisteren naar muziek worden er ontzettend veel hersenendelen actief. Het is dus helemaal geen dom idee om, voordat je de strijd aangaat met een studieboek, even je iTunes aan te gooien. Daag je hersenen uit met zo veel mogelijk verschillende genres. Probeer iets buiten je straatje, want naast dat het je ongetwijfeld nieuwe favoriete artiesten op gaat leveren, wordt je brein er ook nog eens productiever van. Net zoals dat je een beetje slimmer bent geworden door dit te lezen. Muy bien!

Remmelt schrijft ook kortere dingen, op Twitter bijvoorbeeld.