ADHD is niet mijn afwijking, het is mijn superkracht

Toen Loyle Carner op school zat, vond hij wetenschappelijke vakken geweldig. Vakken als scheikunde, biologie en natuurkunde zorgen er namelijk voor dat leerlingen hun creatieve ei kwijt kunnen in experimenten – iets dat specifiek op Carner van toepassing was. “Ik kwam nooit in de problemen, want je bent zo hard aan het werk,” vertelt hij. Rond diezelfde tijd werd Carner gediagnosticeerd met attention deficit hyperactivity disorder, oftewel ADHD. In de jaren daarna groeide hij uit tot professioneel muzikant en werd hij genomineerd voor de BBC Sound of 2016-prijs. Zijn muziek ligt op de kruising tussen hiphop, jazz, en poëzie. Nu gebruikt hij zijn veelheid aan energie voor zijn werk, maar als kind daarentegen was het diezelfde diagnose die hem de hele tijd in de problemen bracht. “Ik dacht gewoon dat ik zo'n verkeerd en raar kind was en dat niemand me begreep,” zegt hij. “Ik kende niemand die ouder was en ADHD had, ik wist niet wat mijn vooruitzichten waren.”

Ondanks dat het een van de meest voorkomende aandoeningen is onder kinderen, weten we nog steeds niet zeker wat ADHD is, wat het veroorzaakt en hoe het behandeld moet worden. Aan de ene kant wordt het gezien als een neurobiologische aandoening die te maken heeft met genen, en grote farmaceutische bedrijven geloven dat ze het probleem op kunnen lossen door het uitdelen van Concerta, Ritalin of een van de vele andere medicijnen. Aan de andere kant gaat het om gedachtes en gedragingen, en kunnen geestelijke gezondheidsproblemen door een verandering in de omgeving al verbeteren. Precies deze tegenstrijdigheden kunnen voor jonge kinderen zoals Carner verwarrend zijn, aangezien ze niet begrijpen waar ze mee gediagnosticeerd zijn. "Het meest belangrijke voor mij was dat iemand uit kon leggen wat het was," zegt hij hierover.

Dus, wat is het? In de populaire cultuur wordt de conditie gekarakteriseerd door een hyperactief kind, het soort wiens aandachtstekort verergerd wordt door drankjes vol suiker en de combinatie van school en flikkerende elektronische afleidingen. Loyle Carner heeft er zijn eigen idee over. "Wanneer je een gedachte hebt, reist die door je hoofd van de ene synaps naar de ander, maar [bij mensen met ADHD] zit daar een kleine opening. Dus de gedachte lekt weg door dat gat, daarna verspreidt-ie zich nog verder omdat er meer kleine gaatjes zijn, en dat gaat zo door tot je duizend dingen hebt die tegelijk rondzwerven in je hoofd, terwijl het de bedoeling is dat je maar één ding tegelijk doet," zegt Carner. "Daarom is het zo moeilijk om te focussen."

De moeder van Carner – die door hem beschreven wordt als een genie en heldin – is gespecialiseerd in ADHD, dyslexie, en autisme. Alle drie problemen die medisch gesproken overlap vertonen; het is mogelijk om ADHD te hebben en op het spectrum van autisme te zitten, of om zwaar autistisch te zijn en symptomen te hebben van ADHD. Voor Carner betekent die overlap dat hij ADHD en dyslexie heeft, de oorspronkelijke reden van de afleiding op school.

In eerste instantie zorgde school ervoor dat Carter zich slechter voelde, aangezien hij vaak de les uitgestuurd werd en tijd door moest brengen in speciale klassen, en dat juist bijdroeg aan de negatieve aspecten van zijn stoornis. Maar het was zijn moeder die, in zijn eigen woorden “het geloof in mezelf heeft bijgebracht”, en heeft geholpen de noodzakelijke route van het negatieve naar het positieve af te leggen. Als kind werd zijn interesse gewekt door poëzie, door een stroom aan boeken die hij van zijn moeder, oma en tante kreeg. Ondanks Carners dyslexie hielp poëzie hem bij het opbouwen van zijn zelfvertrouwen: “Het ging niet om spelling. Als ik iets fout schreef was dat bijna alsof het bijdroeg aan het gedicht. Mijn leraren zeiden: 'Geweldig hoe je dit zegt, ik vind het prachtig hoe je dit opschrijft'.”

Carners verhaal lijkt op dat van Benjamin Zephaniah, de beroemde Brits-Jamaicaanse dichter die “with love” in zijn gedichten schreef als “wid luv” – niet omdat dat is hoe de woorden fonetisch klinken, maar omdat ook hij dyslexie had. De combinatie van ADHD en dyslexie is vaak iets negatiefs – vooral op school, waar kinderen vaak de klas uitgestuurd worden of weinig focus hebben. "Ik dacht: ik ben niet dom,” zegt Carner, over toen hij net zijn diagnose had gehad. Het kwam door een combinatie van de gedichten van Zephaniah (die hij beschrijft als een van zijn helden), leren hoe ADHD werkt, en het zien van andere succesvolle en creatieve mensen met ADHD en dyslexie, dat Carner zijn stoornis niet meer als iets negatiefs maar juist positief zag.

Poëzie ligt ten grondslag aan het werk van Carner: creatief en empatisch, hartverscheurend, roekeloos, en soms grappig. Op vele manieren heeft dit ervoor gezorgd dat Carner zijn eigen pad uit kon stippelen in de muziekscene. Zijn stoornis heeft eraan bijgedragen dat hij de artiest is geworden waar zijn fans hem om bejubelen. Er is simpelweg geen enkele andere rapper uit de UK zoals hij.

“Er zitten oneindig veel positieve kanten aan ADHD,” zegt hij. “Ik ben erg impulsief en energiek. Ik stuiter rond en dat helpt als je muzikant bent of probeert creatief te zijn. Ik denk niet na over wat ik zeg en doe, juist door mijn stoornis – dat is het mooie eraan. Als ik schrijf, pen ik neer wat ik voel. Ik kijk nooit terug op iets wat ik geschreven heb met het gevoel van 'Oh nee, dat had ik niet moeten zeggen’. Het is het impulsieve gevoel van: fuck, ik voel me kut, ik mis mijn vader. Dat ga ik opschrijven. En me daar dan niet voor schamen, omdat ik weet dat het vanuit mezelf komt."

Zoals de meeste mensen met ADHD kreeg Carner medicatie. Hij ontdekte dat het hem in "een zombie" veranderde. "Ik at niet meer," zegt hij, "ik sprak met niemand. Ik kon geen muziek maken. Mijn stoornis maakt me tot wie ik ben – het is de enige reden dat ik muziek maak, shows doe en mensen aan het lachen kan maken. Een deel van mijn reis was: fuck het, het hoort erbij dat ik luid en irritant ben."

Dit niveau van acceptatie wil Carner meer bespreekbaar maken. Recentelijk heeft hij een koksschool opgericht voor kinderen van 14 tot 16 met dezelfde stoornis. Het doel is om ze een plek te geven waar ze kinderen van andere leeftijden kunnen ontmoeten die hetzelfde hebben, zodat ze verhalen kunnen delen en iets te doen hebben. Net zoals wetenschap houdt koken Carner bezig, wat vaker schijnt te helpen bij mensen met ADHD. “Je bent intensief bezig en hebt geen tijd om afgeleid te raken,” zegt hij.

De afgelopen twee jaar zijn er meer artiesten die uitkomen voor hun geestelijke problemen, maar muzikanten die echt iets doen om jonge fans met dezelfde problemen te helpen, dat is nog nieuw. Of het nou depressie is of angst, of een van de vele andere geestelijke problemen, er moet een gesprek gevoerd worden om mensen de nuances van zulke stoornissen bij te kunnen brengen. Met name bij ADHD moet er meer aandacht komen voor andere oplossingen dan het geven van medicijnen, bijvoorbeeld therapie en begrip. Zoals Carner zegt: “Je kunt het niet oplossen, want het is niet iets dat opgelost hoeft te worden. Het moet omarmd worden.”