Hoe bijzonder is het nog om als rapper een gouden plaat te krijgen?

Beeld via Instagram

Als ik graaf in de krochten van mijn geheugen (en in die van npo.nl) zie ik Nino en Ali B, die voor het programma Ali B Op Volle Toeren op bezoek zijn bij Koos Alberts. Koos laat vol trots de gouden platen zien die hij in zijn loopbaan heeft verzameld, en de rappers kijken vol ongeloof naar de collectie. Het succes van deze hoeder der levensliederen leek lange tijd niet te evenaren voor rappers. Maar dat was ergens in negentienhonderdvetlanggeleden.

Rappers slepen vandaag de dag opvallend veel gouden en platina platen in de wacht. Artiesten als Ronnie Flex en Lil' Kleine en groepen als SFB en Broederliefde zijn koningen op Spotify en lijken zo'n beetje wekelijks een gouden plaat te ontvangen. Zelfs staatssecretaris Van Rijn ontving er begin dit jaar een, omdat zijn toespraak over het nummer Drank & Drugs een plaatsje kreeg op het album van Lil' Kleine. En New Wave heeft zoveel onderscheidingen gekregen dat zelfs ik als bekwaam onderzoeksjournalist geen zin heb om ze allemaal te gaan tellen.

De toename is vrij makkelijk te verklaren. Jongens en meisjes in Nederland luisteren niets anders dan hiphop en op elk schoolplein klinkt Sevn Alias door de crappy luidsprekers van telefoons. En precies die mensen, de jeugd zeg maar, streamt muziek. Sinds 2013 tellen streams van bijvoorbeeld Spotify mee in het aantal verkochte units dat je nodig hebt om een gouden plaat te behalen. Alleen had de rapgame dat nog niet helemaal door. Ongeveer anderhalf jaar geleden kreeg Mr. Polska een gouden plaat voor zijn single Ravotten, die nooit hoger kwam dan de 58ste plek in de Single Top 100, en begin dat jaar uitkwam. Het aantal streams van het nummer bleef maar stijgen, waarop oud Nouveau Riche-labelbaas Gaetan van der Sande zelf besloot bij de NVPI aan te kloppen. De benodigde cijfers voor een gouden plaat waren behaald, maar hij moest er alsnog wel zelf achteraan. De les die hij leerde en aan de rest van succesvolle Nederlandse hiphop meegaf: claim je succes, zoals hij destijds tegen 3voor12 vertelde. Daar is overduidelijk gehoor aan gegeven. Maar nu vertelt een aloude wet ons dat hoe meer er van iets is, hoe minder het waard wordt. Ofwel: hoe bijzonder is het nog om goud of platina te krijgen, nu het edelmetalen regent?

Ik spreek hierover met Jerr, een van de leden van Broederliefde. De groep haalde al meerdere keren goud, platina en dubbel platina voor singles. Hun album Hard Work Pays Off 2 stond weken op 1 in de Album Top 100 en heeft inmiddels ook de gouden status. "Natuurlijk is het nog speciaal voor ons. We praten niet over een penaltybokaal hè?", vertelt Jerr. "Het blijft hoe dan ook altijd een teken van erkenning. En niet alleen voor ons, ook voor vrienden en familie. Het is prachtig om mee te maken hoe mijn ouders kijken als ze de platen aan de muur zien. Het is een ouderwets teken van succes. Zo zien zij ook dat het goed gaat."

Hoewel het nog steeds speciaal is, ziet hij ook in dat het niet bepaald exclusief meer is om een plaat te ontvangen, maar dat benadert hij positief: "Het klopt dat steeds meer rapartiesten goud en platina ontvangen, maar ook daar zijn levels in. Als we een gouden plaat krijgen, willen we alleen maar hoger gaan. Tot nu is dubbel platina het hoogste wat we gehaald hebben, het motiveert ons alleen maar om er nog meer te halen."

Voor je als artiest een gouden plaat in ontvangst mag nemen, moeten er een paar stappen worden ondernomen. Het begint uiteraard bij de muziek die verkocht moet worden. Per 1 juli is 20.000 verkochte 'units' genoeg voor een gouden plaat en zijn er 40.000 nodig voor platina. Honderdvijftig streams staat gelijk aan één betaalde download. De snelle hoofdrekenaar weet dat dit gelijk staat aan respectievelijk drie miljoen en zes miljoen streams. Dat was in de tijd van Koos Alberts anders. Hij moest ervoor zorgen dat er letterlijk 50.000 fysieke exemplaren over de toonbank gingen.

De volgende stap is het aanvragen van een gouden plaat bij de NVPI, de branchevereniging van de entertainmentindustrie. Zij vertegenwoordigen een groot deel van de platenmaatschappijen in Nederland. Ik kan een gouden plaat aanvragen voor mijn zelfgemaakte trap-album, maar zonder een penning van de NVPI is die niks waard. Zij controleren of de artiesten daadwerkelijk de verkoopcijfers hebben gehaald en of ze in aanmerking komen voor een plaat. Saillant detail: een artiest, of de platenmaatschappij die de artiest vertegenwoordigt, moet officieel lid zijn van de NVPI om überhaupt in aanmerking te komen voor een gouden plaat.

Ismo is een artiest die zich daar kritisch over uitlaat. Niet op gouden platen an sich, maar op de procedure eromheen. In de track Niemand Hier zegt hij: 'Hou je fans maar voor de gek, want zij geloven jouw verhaal. Maar die gare gouden platen daar is netjes voor betaald.' De kosten die komen kijken bij het maken van een plaat zijn voor de artiest, en er moet dus een lidmaatschap worden afgesloten bij de NVPI. Ismo is geen lid en komt daarom niet in aanmerking voor een gouden plaat, terwijl de verkoopcijfers wel worden behaald.

"Ik ben absoluut niet negatief over die platen. Maar als het zo moet, hoeft het voor mij niet,'' vertelt hij aan de telefoon. "Er is zeker wel contact geweest tussen mij en de NVPI. Ik zag de gouden platen aan de muur bij mijn publisher en toen dacht ik: ik wil dat ook. Tuurlijk vind ik het wreed. Iedereen wil dat toch? Maar toen zei hij dat daar gewoon voor is betaald. Dan is het moeilijk om te zien als erkenning. Een voetbalteam betaalt toch ook niet als ze een prijs winnen?''

Wat hij vervelend vindt, is het gebrek aan de erkenning voor de artiesten die niet in aanmerking komen voor een gouden plaat. "Stel, ik haal drie miljoen streams en ontvang een gouden plaat, maar een mattie van me niet bij vier miljoen streams, omdat hij niet is aangesloten bij de NVPI. Dan krijgt hij niks. Als er mensen worden uitgesloten is het ook niet veel waard wat mij betreft,'' zegt Ismo.

Het verhaal gaat dat er voor een gouden plaat al snel driehonderd euro moet worden overgemaakt aan de NVPI. Ik vraag Paul Solleveld, directeur public affairs van de organisatie, om te reageren. "Iedere producent van muziek kan lid worden en in aanmerking komen voor de gouden platen," vertelt hij. De enige kosten die volgens hem aan een gouden plaat zijn verbonden, is de vijfentwintig euro voor de penning en het lidmaatschap. "Maar daar krijg je als artiest ook dingen voor terug. Denk bijvoorbeeld aan de gesprekken die wij voeren met de Europese Commissie over de belangen van de platenmaatschappijen.''

De kosten waar Ismo het over heeft, komen kijken bij de laatste stap voor het ontvangen van een gouden plaat: het vormgeven van de plaat. Hofleverancier van gouden en platina platen is Loe Beerens. Hij levert ze voor onder anderen Universal Music, waar Top Notch ook onder valt. Ook hij ziet een grote toename in de platen voor artiesten in de hiphop. "Ja, dat is wat jonge mensen luisteren hè. Zij zijn volgens mij altijd het belangrijkste geweest. Het verschil met vroeger is dat het luisteren nu makkelijker is dan ooit, daarom krijgen ze zo veel edelmetaal.'' De prijs voor het maken van een plaat begint rond de 275 euro, afhankelijk van het formaat. Maar dat is volgens Beerens een keuze die de artiesten maken. "De artiesten hoeven het niet te betalen natuurlijk, het is een keuze. Ze kunnen ook zelf een lijstje kopen ergens en dan zijn ze klaar voor 35 euro.''

Hoewel de NVPI geen exacte aantallen van uitgereikte platen sinds 2011 kan vrijgeven, geven ze meerdere keren aan dat de stijging in de hiphop opmerkelijk is. In april van dit jaar is het benodigde aantal verkopen voor een gouden plaat al met 5000 gestegen, maar dat lijkt de rappers niet te deren. Zoals eerder gezegd kan de waarde van een gouden of platina plaat moeilijk hetzelfde blijven als er in dit tempo doorgegaan wordt met uitreiken. Misschien moet er voor rap een verhoogde schaal komen, zoals er voor jazz en klassieke muziek een lagere schaal is om een gouden status te behalen. Of moeten we dan toch terug naar de tijden van Koos Alberts?

Hoewel Solleveld ook ziet dat er enorm veel platen worden uitgedeeld, laat hij weten dat het onwaarschijnlijk is dat de NVPI op zeer korte termijn de regels gaat aanscherpen. "We zitten vaak in vergadering, onder andere over deze zaak. Ik kan niet voorspellen of de eisen verhoogd gaan worden, maar de controle wordt waarschijnlijk wel aangescherpt. We moeten zeker weten dat een nummer ook daadwerkelijk zo vaak is gekocht. Voor ons is de balans het belangrijkste: het halen van een gouden plaat moet mooi zijn, niet onmogelijk.''