Op vrijdag 5 oktober presenteerde VVD-Minister Wiebes een nogal vage vroege versie van het Klimaatakkoord. Dit is het beoogde plan dat moet gaan uitstippelen hoe Nederland de CO2-uitstoot voor 2030 met 49 procent gaat verlagen. Het is een behoorlijke opgave, dus het gaat bepaald niet vlekkeloos.
Thierry Baudet zette zich deze week alvast in om de klimaatgesprekken zo belachelijk mogelijk te maken. Op 6 oktober al, een dag na de presentatie, verscheen een zelfgemaakte video van FvD op Twitter, met daarin droneshots, kartelleden en Thierry in de voice-over:
Videos by VICE
“650 MILJARD EURO KOST HET MINIMAAL ALS WE DE KLIMAATWET GAAN UITVOEREN.” Blam!
“ALLE HUIZEN VAN HET GAS.”
“WARMTEPOMP VAN 20.000 EURO.”
De tekst leest als een dystopische versie van het liedje 15 miljoen mensen.
Aan het eind verandert een frisse gitaarmuziek de toon. Een drone vliegt langs een dijk, met een montere Thierry die zegt: “Als de zeespiegel door die 0,00007 graden dan TOCH een beetje stijgt, dan houden we nog RUIM-SCHOOTS genoeg over om de dijken op te hogen.”
Het is een kunststuk in de overdrijving, want er ís nog helemaal geen klimaatakkoord. De bedragen en de maatregelen – dat iedereen een warmtepomp moet kopen van zijn bloedeigen euro’s bijvoorbeeld – zijn nog niet afgesproken. Het enige dat er is, zijn “onzekere ambities” om met oud-directeur Barry Kock van Philips Lighting te spreken, die onlangs een uitstekend opinie-artikeltje voor de Volkskrant schreef over het trage polderproces dat het Klimaatakkoord heet.
Bij de presentatie van het klimaatakkoord werd door alle partijen, inclusief Wiebes, benadrukt dat de energietransitie niet alleen de burger moet treffen. Het kan natuurlijk zijn dat politici hun beloften niet nakomen, maar het filmpje waarin Thierry het idee verspreidt dat het klimaatbeleid de burger enorm veel geld gaat kosten is voorbarige onzin.
Onzin bedoeld om de boze burger op zijn hand te krijgen. Eerst is het nog leuk, al die larie, maar nadat ik het filmpje drie keer heb gezien begint bij mij de toon ook om te slaan.
Lekker de dijken ophogen als het toch uit de klauwen loopt; hij spreekt burgers aan op hun kille eigenbelang. De populist tegen de “eco-elite,” het is een patroon dat zich overal ter wereld voltrekt.
Teleurgestelde kiezers willen niet meer van hetzelfde, dus gaan dan maar voor het anti-alternatief. Thierry zegt te vechten tegen het eigenbelang van de neoliberale elite die elkaar op het internationale theater baantjes toespeelt. Hij is tegen de EU, tegen immigranten en tegen elke klimaatagenda die de burger wordt opgelegd door de eco-elite aan de klimaattafels.
De aantrekkingskracht van dit verhaal is volledig begrijpelijk, alleen wat wil hij dan wel? Wil hij de neoliberale elite vervangen, dan moet hij een nieuw economisch systeem voorstellen. Wil hij zich afwenden van het klimaatakkoord, dan moet hij eerlijk zijn over de kosten die dat met zich meebrengt. Wil hij los van de EU, dan moet hij uitleggen hoe hij denkt te overleven op de wereldmarkt.
Dit is wat hem zo’n ongelooflijk hypocriet politiek figuur maakt. Des te meer omdat de onvrede waar hij zo gulzig gebruik van maakt volkomen gelegitimeerd is.
Zijn Nederland is een fort – een niet levensvatbaar visioen van Nederland dat los van Europa en de rest van de wereld in weelde kan bestaan. En zijn Nederlanders, zijn mensen die enkel uit eigenbelang handelen – volledig binnen de ideologie van het neoliberalisme ook overigens, waarin mensen geen burgers zijn, maar in de eerste plaats consumenten. Het past in de traditie van Ayn Rand dat mensen volledig te verklaren zijn als eenheden die uit eigenbelang handelen. Baudet geeft zo morele goedkeuring aan het eigenbelang van de neoliberale elite die hij zegt te vervangen, en vervangt hij ze niet alleen. Hij kopieert ze.
Dit is wat hem zo’n ongelooflijk hypocriet politiek figuur maakt. Des te meer omdat de onvrede waar hij zo gulzig gebruik van maakt volkomen gelegitimeerd is.
In alle gevallen kregen burgers hun beloofde belastingverlaging niet, terwijl bedrijven altijd minder hoefden te betalen dan gepland.
Gister verscheen een huiveringwekkende studie in de Nederlandse pers. Wimar Bolhuis, oud-fractiemedewerker van de PvdA en voormalig ambtenaar bij het ministerie van Financiën, heeft het verschil tussen verkiezingsbeloften, en uiteindelijke regeerakkoorden in Nederland over de periode 1986-2017 onderzocht. In alle gevallen kregen burgers hun beloofde belastingverlaging niet, terwijl bedrijven altijd minder hoefden te betalen dan gepland. Het legt een fundamentele oneerlijkheid in de samenleving bloot.
Het onderzoek leest als een ongelooflijke legitimering van de woedende ondertoon die democratische politiek in veel delen van de wereld nu misvormt, en het verklaart de groeiende ongelijkheid en de groeiende spanningen tussen het volk aan de ene kant en “De Elite” aan de andere kant – een woord dat naar mijn weten jarenlang bijna alleen maar door de SP werd gebruikt, maar inmiddels ook door Jort Kelder en Baudet.
Massale onvrede over het bestuur, komt tegelijk met de grootste bestuurskundige uitdaging uit de geschiedenis van de mens. Burgers over de hele wereld laten zich verleiden door populisten die ze vertellen dat het O.K. is om alleen voor jezelf op te komen. Dat het klimaat niet jouw probleem is, maar dat van de ander. En het lijkt zo’n logische reactie, want politici en bestuurders komen hun beloften aantoonbaar niet na.
Er zijn twee globale routes die Nederland kan nemen. De ene richting leidt naar een inclusieve democratie. De andere leidt naar een exclusieve wereld met weinig winnaars en veel have-nots.
De politicus die het publieke vertrouwen heeft van burgers om ze door een van de grootste uitdagingen uit de geschiedenis te leiden, die bestaat misschien wel niet. Toch is dit waar we nu staan: een kruispunt. Wie vertrouwen we, en hoe herkennen we wat het best is voor de meeste mensen?
Er zijn wat dat betreft twee keuzes. Twee globale routes die Nederland kan nemen. De ene richting leidt naar een inclusieve democratie. De andere leidt naar een exclusieve wereld met weinig winnaars en veel have-nots. In de eerste heerst een vorm van mensenrecht. Het tweede gaat steeds meer lijken op een wereld waar het recht van de sterkste geldt.
Voor die laatste wereld ligt al een blauwdruk. Neom, het land van de toekomst. Een land voor een totale nieuwe manier van leven. Het is een bestaand plan om een eiland in de Rode Zee te bouwen met oliedollars. 500 miljard, moet het kosten, en het wordt opgespoten voor de kust van Saoedi-Arabië. Een “onafhankelijke economische zone” met voormalig Uber-ceo Travis Kalanick en venture capitalist Marc Andreessen in de adviesraad. Deze twee mannen belichamen ongelijkheid, en dit is waar de wereld naartoe gaat als te veel mensen zich laten verleiden door de fata morgana van het eigenbelang. Baudets dijken ophogen of niks doen klinkt aanlokkelijk, maar het is precies wat grote vervuilers zoals Shell willen. Prima voor winnaars. Peperduur voor de rest van de wereld.
Voor de eerlijke wereld is nog geen blauwdruk. Het is de weg van de meeste weerstand. Hoe herbouw je de instituties die onder het mom van eerlijke kansen jarenlang de ongelijkheid hebben aangewakkerd? Hoe vertrouw je de mensen die medeplichtig zijn geweest aan dat proces, om ons naar een eerlijke wereld te leiden? Het antwoord is: door te geloven in democratische instituties, en beleidsmakers ter verantwoording te roepen.
De Nederlandse klimaatdiscussies worden nu nog voor een groot deel achter gesloten deuren gevoerd, maar invloed uitoefenen op het verloop ervan is mogelijk. Een stem voor de provinciale staten in maart 2019 zal een goede indicator zijn voor de route die Nederlanders kiezen.
Zullen politici zoals ze de laatste 30 jaar hebben gedaan kiezen voor de belangen van industrie en het grootkapitaal, dan overwint de ideologie van het eigenbelang. Kiezen bestuurders voor de route waarbij de klimaatkosten niet geheel op het conto van “de gewone man” eindigen, en worden er krachtige keuzes gemaakt om dit gigantische probleem op een inclusieve manier op te lossen, dan zou dat een unieke breuk zijn met een neoliberaal verleden.
De mensen die zich daar hard voor maken, verdienen alle steun. Baudets anti-klimaatcampagne is het tegenovergestelde van die steun.