Waarom we meer zwarte ondernemers nodig hebben in België

In onze reeks voor Black History Month geven we extra aandacht aan de geschiedenis van de Afrikaanse diaspora, haar cultuur, en de vragen die het kolonialisme nog steeds oproept.

Vandaag de dag heerst er nog steeds het beeld dat zwarte mensen enkel kunnen doorbreken in de entertainmentsector. Het klopt dat diversiteit in heel wat sectoren nogal afwezig is, en dat dat des te meer zo is als je kijkt naar hogere functies. Daarom spraken wij met vier zwarte mensen die daar verandering in aan het brengen zijn: geslaagde ondernemers, of goed op weg om dat te worden. Ze vertellen ons over vooroordelen, zelfvertrouwen en waarom het belangrijk is om mensen uit minderheidsgroepen in invloedrijke posities te zien.

VICE: Hey Kelian, vertel eens over het kledingsmerk dat jij hebt opgericht.
Kelian: Ik heb Economie en Management gestudeerd in Leuven, en vorig jaar lanceerde ik Suami, een merk van duurzame designzwembroeken voor heren. Ze zijn gemaakt van gerecycleerd polyester dat van gebruikte plastic flessen komt. Ik vond het belangrijk dat het een ecologische verantwoord product zou zijn, en dus ook een positieve impact zou hebben. Zo wil ik mijn steentje bijdragen om oplossingen te vinden voor de aantal van de problemen waarmee we vandaag de dag te maken krijgen.

Welke obstakels komen zwarte mensen in hun werkleven zoal tegen volgens jou?
Het ding is dat wij ons veel meer moeten bewijzen dan een persoon die eruit ziet alsof hij hier geboren is en voor wie alle deuren veel gemakkelijker opengaan. Voor onze ouders zagen we die deuren vooral dicht blijven, en zij moesten hard werken en vechten voor ons en onze opleiding.

Mijn moeder had moeite om een job te vinden en ons te ondersteunen. Mijn oudere broers kregen geen studentenjob omdat ze niet het juiste gezicht, en ook niet de juiste naam hadden. Het is moeilijk om een job te vinden als mensen je beoordelen op basis van je uiterlijk of achternaam. Al helemaal als sommige van die mensen nog steeds geloven in stereotypes zoals ‘zwarte mensen zijn altijd te laat en lui.’

En jij, wat vind jij daarvan?
Omdat ik van de tweede generatie ben, was het allemaal wat makkelijker voor mij. Maar er zijn nog steeds weinig jonge mensen uit de diaspora die succesvolle ondernemers zijn geworden. En als die er wel zijn, is dat bijna altijd in entertainment, zoals rap of sport. Net zoals veel anderen onder ons, heb ik altijd geleefd met het gevoel dat ik dubbel zo hard moet bewijzen, aan andere mensen én aan mezelf, dat ik hier op mijn plaats zit en de juiste skills heb. Toen ik jonger was, had ik weinig zelfvertrouwen, maar dat is in de loop der jaren verbeterd dankzij mijn werk en prestaties. Wij hebben eigenlijk nooit geleerd om in onszelf te geloven. Als iemand je er voortdurend aan herinnert dat je slecht isbent in wiskunde, zal je uiteindelijk gewoon geloven dat je daar slecht in bent.

VICE: Hey Primrose, hoe ben jij parlementair assistent geworden?
Primrose: Tijdens mijn studies Communicatie heb ik mijn thesis geschreven over de vertegenwoordiging van zwarte minderheden in de media. Daarna kwam ik in de culturele, activistische en academische wereld terecht nadat ik vrijwilligerswerk had gedaan bij het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika [dat sinds 2018 bekend staat als AfricaMuseum, red.]. Dat museum heeft me toen een PR-functie aangeboden om Afrikaanse gemeenschappen beter te bereiken. Vandaag werk ik voor twee Nederlandstalige Brusselse parlementsleden van de partij One-Brussels / SP.A, en ik doe ook de communicatie voor zanger en artiest Zap Mama.

Hoe waren je ervaringen in het werkleven tot nu toe?
In het museum voelde ik zeker een gebrek aan diversiteit. In de politiek moet je in Brussel een onderscheid maken tussen de Franstalige kant, waar mensen van Afrikaanse afkomst al lang aanwezig zijn, en de Nederlandstalige kant, waar die diversiteit er nog steeds niet is. Ik werd trouwens samen met twee andere collega's van Congolese afkomst aangenomen. Daaruit blijkt duidelijk dat ze nu ook op de Nederlandstalige kant beseffen dat ze op dat vlak niet achterwege kunnen blijven.

Denk je dat je bent aangenomen omdat je werkgever bepaalde quota wilde halen?
Ik weet niet of er sprake was van bepaalde vaste quota, maar als je het over positieve discriminatie hebt: ik ben er niet tegen. Dat geeft sommige mensen een kans die ze normaal gesproken niet zouden hebben gehad. Soms moet je een beetje pushen en hopen dat het uiteindelijk vanzelf gaat. Als mensen zeggen dat ik die job heb gekregen omdat ik zwart ben, is mijn antwoord: ik ben ook drietalig en heb een masterdiploma.

Hoe zien zwarte mensen zichzelf volgens jou in onze samenleving?
We hebben het er moeilijk mee om onszelf als Belgen te zien. Velen van ons voelen zich nog steeds buitenlanders, ook al zijn we hier geboren en opgegroeid. Bij de heropening van het AfricaMuseum werd er veel gesproken over wat het vertegenwoordigde: dekolonisatie en de erkenning van minderheden in de Belgische samenleving. In de politiek hebben we het over de dekolonisatie van de openbare ruimte. Maar we hebben het niet over institutioneel racisme en de systematische uitsluiting van minderheden.

Hoe kunnen we mensen uit minderheidsgroepen zoal vooruit helpen?
Ik denk dat het tijd is om een Huis voor Afrikaanse Cultuur op te richten. We moeten onszelf ook zichtbaar blijven maken en gehoord worden. Er zijn zwarte artsen en ingenieurs, maar die zien we niet in de media. Jonge mensen moeten zien dat we ook op andere gebieden dan sport of muziek succesvol kunnen zijn, want dat beeld is veel te beperkend.

VICE: Hallo Arlindo, wat doe jij voor de kost?
Arlindo: Ik heb Business Management en Marketing gestudeerd in Londen. Daarna heb ik vijf à zes jaar bij verschillende bedrijven gewerkt, tot ik zo'n drie jaar geleden besloot Sparagus Consulting op te richten: een IT-consultancybedrijf. Naast mijn werk ben ik ook bezig met een muzieklabel genaamd 0toten, dat ik samen met een vriend heb gecreëerd. Een aantal van de Belgische artiesten waarmee we samenwerken, zit ondertussen bij grote labels als Sony of Universal, en we blijven ze steunen.

Zijn er in de Belgische IT-sector veel mensen van kleur in soortgelijke functies als jij?
Heel weinig, zeker vergeleken met Engeland. Ik denk dat het een kwestie van mentaliteit is. Ik heb de indruk dat de manier van denken in België altijd wat negatief is, zo van: ‘Het is moeilijker omdat we zwart zijn’. Oké, misschien moeten we harder werken dan andere mensen, maar dat betekent toch niet dat je niet kunt slagen? Als we in die negativiteit blijven hangen, gaat er nooit iets veranderen.

Ik heb ook mijn frustraties gehad, hoor. Als ik bijvoorbeeld naar een meeting met klanten ga met één van mijn witte collega's, denken mensen automatisch dat hij de baas is en ik zijn assistent. Omdat hij de grootse witte man is, en ik de zwarte naast hem. Later, tijdens het gesprek, beseffen ze dan dat we allebei dezelfde functie hebben. Dat soort racisme is een systematisch probleem.

Wat zou je tegen andere mensen van kleur willen zeggen?
Denk niet aan verliezen voordat je aan de race begint. Zeg niet: ‘ik ben zwart, dus het zal nooit lukken’. Er zijn over de hele wereld landen waar mensen van Afrikaanse afkomst een winstgevend bedrijf wisten op te bouwen. En aarzel niet om contact op te nemen met andere mensen die een bepaald niveau van ondernemerschap hebben bereikt. Vraag hen om advies. De meeste mensen helpen anderen graag.

Veel mensen uit de diaspora praten tegenwoordig over teruggaan naar Afrika, omdat er hier geen mogelijkheden voor ons zouden zijn. Natuurlijk ben ik ook gehecht aan mijn roots, maar ik ben hier geboren. Dus, of je het nu leuk vindt of niet, ik ben Belg. En dus heb ik ook evenveel recht om te slagen in België.

VICE: Hi Emilie, kun je ons iets meer vertellen over je werk?
Emilie: Ik ben een boek over de toekomst van geld aan het schrijven. Daarnaast geef ik ook lezingen en cursussen over blockchain en cryptomunten, en modereer ik evenementen. Ik werk ook als consultant voor start-ups en andere bedrijven om hen te helpen hun projecten te lanceren op de blockchain. Daarvoor ben ik al zowat heel de wereld afgereisd.

Hoe divers is jouw sector?
Ik ben zowat een UFO in deze industrie, gewoon al omdat ik een vrouw ben – 85 tot 95% van de gebruikers van cryptocurrency zijn mannen. Ik zie ook echt niet veel etnische diversiteit. Crypto en blockchain zijn één grote poel witte jongemannen, maar ik heb nooit meegemaakt dat ik werd afgewezen of uitgesloten. Al vindt racisme vaak wel stiekem plaats, dus honderd procent zeker kan ik nooit zijn. Maar eigenlijk werkt mijn identiteit eerder in mijn voordeel dan in mijn nadeel, want steeds meer mensen praten over het gebrek aan diversiteit, en dus hebben ze er duidelijk belang bij om mij op een podium te zetten tijdens conferenties.

Je moet ook weten dat dit een heel open minded sector is: iedereen kan meedoen, want online word iedereen gewoon vertegenwoordigd door een computer. De echte fans van pure crypto zijn voorstanders van volledige openheid zonder grenzen, en een maatschappij waarin we uiteindelijk in gemeenschappen van waarden zouden wonen in plaats van natiestaten.

Krijg je naast je werk nog te maken met racisme?
De tijd waarin we dingen zoals ‘Hou je mond, jij vuile n****, en blijf uit mijn buurt’ te horen krijgen is wel voorbij. Maar racisme bestaat nog steeds, het is enkel stiekemer geworden. Mensen willen geen racist genoemd worden, dus uiten ze hun racisme niet meer openlijk. Maar blijkbaar is het toch nog steeds moeilijk voor sommige mensen om van hun vooroordelen af te raken.

Om hun clichés over zwarte mensen te compenseren, moeten wij ons nog steeds ‘Europeaniseren’ [een fenomeen dat ook bekend staat als 'code-switching‘, red.]. Ik denk dat racisme pas zal stoppen wanneer we ons niet meer moeten houden aan bepaalde etnocentrische normen. Met andere woorden: dat je een persoon van kleur kan zijn, met een niet-Europese naam, met een accent, met natuurlijk haar en in traditionele kleding, en toch gewoon als competent wordt gezien, zonder dat je jezelf daarvoor eerst moet aanpassen aan een bepaalde Europese identiteit.

Wat zou je tegen andere mensen van kleur willen zeggen?
Als je een persoon van kleur bent, verwachten mensen niet dat je zult slagen. Er wordt enkel van je verwacht dat je zorgt voor entertainment en als hofnar de koningen aan het lachen maakt: dat is alles. Mijn antwoord daarop is: Fuck them. Begin je eigen bedrijf, word ondernemer en maak je eigen succes met je eigen identiteit. Heel dat 'black and proud'-gedoe klinkt misschien een beetje cheesy, maar het is wel degelijk belangrijk.

Krijg elke week onze 10 beste verhalen gemaild: schrijf je nu in voor de gratis VICE-newsletter.

Volg VICE België op Facebook, Twitter en Instagram voor meer originele verhalen over alles wat ertoe doet in de wereld.