Waarom heeft iedereen het opeens over hechtingsstijlen?

Misschien heb je erover gehoord bij Temptation Island, tijdens een college psychologie, of claimde je ex altijd dat ze niet extreem aanhankelijk was maar gewoon ‘angstig gehecht’ als kind. Als je de afgelopen jaren in de buurt van het internet bent geweest, heb je waarschijnlijk de term “hechtingsstijlen” weleens horen vallen. 

De hechtingstheorie werd eind jaren vijftig bedacht door psycholoog Mary Ainsworth en psychoanalyticus John Bowlby. De theorie stelt dat de interacties tussen een zuigeling en zijn primaire verzorger een directe invloed hebben op hun hechtingsstijl binnen hun hechte relaties op latere leeftijd. 

Eenvoudig gezegd beweerden Bowlby en Ainsworth dat het feit of je ouder of verzorger in actie kwam als je als baby huilde, voorspelt of je al je scharrels gaat ghosten of niet.

Door middel van een experiment met de naam Vreemde Situatie – dat vandaag de dag waarschijnlijk nooit door de ethische commissie zou komen, vanwege het ongelukkige doel om baby's bang te maken – werden vier belangrijke hechtingsstijlen ontwikkeld: Veilig, Angstig/ Ambivalent, Vermijdend en Ongeorganiseerd.

Maar er is ook kritiek. De Duitse psycholoog Heidi Keller publiceerde in 2021 het onderzoek The Myth of Attachment Theory. Daarin betoogt ze dat de hechtingstheorie eenzijdig zou zijn, en te veel een westers perspectief op opvoeden hanteert. Op andere plekken in de wereld groeien kinderen veel meer op in een gemeenschap, en hebben ze meer relaties dan alleen met hun ouders, vertelt ze aan NRC.

In de klassieke hechtingstheorie wordt er vanuit gegaan dat vooral de moeder invloed heeft op hoe het kind zich hecht. Maar op andere niet-westerse plekken in de wereld groeien kinderen veel meer op in een gemeenschap, en hebben ze meer relaties dan alleen met hun ouders.

Veilig:

Men gelooft dat ongeveer 50% van de bevolking in deze categorie past. Als je primaire verzorger emotioneel betrouwbaar was, (meestal) gewoon naar je toe kwam als je huilde en je vaak vasthield, heb je waarschijnlijk een over het algemeen veilige hechtingsstijl.

Als je als volwassene over het algemeen zelfverzekerd bent in je relaties en het gemakkelijk vindt om je partner te vertrouwen, dan zou dit bij jou kunnen horen.

Veilig gehechte mensen hebben een consequent onderling afhankelijke relatiestijl, wat betekent dat ze een evenwicht kunnen vinden tussen afhankelijkheid van zowel hun partner als van zichzelf. Ze kunnen zowel kwetsbaar als onafhankelijk zijn, diep verbonden met een partner en toch een gevoel van individualiteit behouden. Veilig gehechte mensen zijn niet perfect en kunnen net zoals de rest van ons nog steeds worstelen met onzekerheden, maar meestal hebben ze binnen relaties een goede controle over hun emoties. Diep van binnen is veilige gehechtheid geworteld in iemands geloof dat ze liefde waard zijn en dat mensen over het algemeen goed zijn en vertrouwd kunnen worden. 

Angstige/Ambivalente hechting: 

Als je primaire verzorger onbetrouwbaar was in het reageren op je behoeften, waardoor je onzeker was of ze er voor je zouden zijn als je ze nodig had, heb je mogelijk een angstige/ambivalente hechtingsstijl ontwikkeld.

Mensen met deze stijl zijn op latere leeftijd onzeker in hun relaties, hebben vaak een diepgewortelde angst om verlaten te worden en geloven dat ze consistente, betrouwbare liefde niet verdienen. Helaas betekent dit dat hun acties binnen relaties vaak de onbewuste angst weerspiegelen dat hun partner ze toch wel zal verlaten. Hierdoor voelen mensen zich angstig, wat soms kan leiden tot gedrag dat wordt gezien als 'behoeftig' of 'aanhankelijk'. 

Vermijdende hechting: 

Als je ouder of primaire verzorger onbetrouwbaar was, heb je je misschien afgewezen gevoeld. Maar in plaats van angstig te worden door deze afwijzing, kunnen mensen een verdedigingsmechanisme van vermijding creëren en de overtuiging internaliseren dat ze niet afhankelijk mogen zijn van relaties of anderen.

Zoals bij alle gehechtheidsstijlen weerspiegelen hun handelingen later in het leven deze overtuiging, waarbij intimiteit vaak een trigger is. Mensen met een vermijdende gehechtheidsstijl raken vaak in paniek als ze geconfronteerd worden met groeiende intimiteit met een partner, saboteren vaak de relatie of nemen afstand van de ander. Deze zelfsabotage kan eruit zien als een “terugtrekken” uit de relatie wanneer de dingen serieuzer of meer toegewijd beginnen te worden.

Mensen met een vermijdende gehechtheidsstijl verlangen net als anderen naar intimiteit, maar zullen zich vaak gedragen op een manier die henzelf ‘'beschermt’ om niet te dicht bij andere mensen te komen en emotioneel kwetsbaar te worden. Mensen met een vermijdende gehechtheidsstijl kunnen het moeilijk vinden om zich te binden, zich kwetsbaar op te stellen of te vertrouwen op een partner, en geven er vaak de voorkeur aan om alleen op zichzelf te vertrouwen.

Ze hebben vaak een diepgewortelde overtuiging dat ze niet geliefd zijn, evenals een angst dat mensen inherent onbetrouwbaar zijn en niet vertrouwd kunnen worden. 

Ongeorganiseerde hechting:

Tijdens het Vreemde Situatie-experiment ontdekte Bowlby dat een klein percentage van de baby's niet in de veilige, angstige of vermijdende categorieën paste, dus creëerde hij een vierde categorie: ongeorganiseerd.

Ongeorganiseerd gehechte kinderen zijn vaak het product van extreem misbruik of verwaarlozing. Dit kan gebeuren wanneer een primaire verzorger een onopgelost trauma heeft dat de manier van opvoeden beïnvloedt, wat de cyclus voortzet en ervoor zorgt dat het kind misbruik ervaart of er getuige van is.

Mensen met een ongeorganiseerde hechtingssstijl vinden intieme relaties vaak extreem moeilijk, omdat ze een directe overlap tussen liefde en angst internaliseren. Ze verlangen intens naar intimiteit en liefde, maar hun kinderjaren hebben hen geleerd dat liefde gevaarlijk is en intimiteit vaak voorafgaat aan misbruik of pijn. Dit betekent dat mensen in deze categorie het extreem moeilijk kunnen vinden om mensen toe te laten en zich vaak op een extreem irrationele, tegenstrijdige manier gedragen.

Oké, en nu?

Dat zijn dus de vier belangrijkste gehechtheidsstijlen, volgens de hechtingstheorie. Als je bij de 50% mensen hoort die geen veilige gehechtheidsstijl hebben, vraag je je nu misschien af of je gedoemd bent tot een leven vol ongezonde relaties. 

Het korte antwoord is nee, dus je hoeft niet in paniek te raken.

Veel recent onderzoek lijkt erop te wijzen dat hechtingsstijlen kunnen veranderen en kneedbaarder en gevarieerder zijn dan eerder werd gedacht.

Relatie-expert Stefanie Bullock MNZAC, van The Couples Shed, vertelt aan VICE dat “hechtingsstijlen kunnen worden aangepast; maar er is veel hard werk voor nodig, onder de zorgvuldige begeleiding van een getrainde therapeut. Het is een geleidelijk proces, waarbij de motivatie om te veranderen vaak voortkomt uit het besef dat de relatie niet kan standhouden als de gehechtheidsstijl hetzelfde blijft.” 

Hoe graag we onze emotionele worstelingen ook zelf willen aanpakken, de meeste experts op dit gebied raden aan om naar een therapeut te gaan, omdat hechtingsstijlen diep geworteld zijn in de kindertijd en daarom een specifieke, op therapie gebaseerde aanpak nodig hebben om te veranderen.

En recent onderzoek wees uit dat zelfs het verlangen om een meer veilige hechtingsstijl te ontwikkelen positief gecorreleerd was met verandering in de vier maanden daarna. Met andere woorden, gewoon willen veranderen betekent dat je al op weg bent om het te doen.

Dus, hoewel hechtingsstijlen in geen geval een levenslange veroordeling zijn, kan leren waar je bij past (en waarom) enorm helpen om beter te begrijpen hoe je je verhoudt in je relaties, en hoe je misschien kunt toewerken naar een meer veilige stijl, wat leidt tot diepere, meer langdurige en positieve relaties in je leven – inclusief de relatie met jezelf.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.