Muziek

Van Ibiza naar EDM-festivals: de eigenaardige geschiedenis van de hedendaagse technotoerist

De zachte ochtendgloed schijnt door de plastic ramen van het kleinste podium op Time Warp in Mannheim. Acts als Sasch BBC, Alle Farben en Kölsch hebben de afgelopen elf uur sets staan draaien en Petar Dundov uit Kroatië heeft nog een half uur om zijn live-set af te ronden. Dat doet hij door staccato synths richting tientallen festivalgangers te schieten die zich nog steeds staande houden in de halflege tent.

Mijn oog valt op een brunette van een jaar of twintig. Ze draagt een tanktop met de tekst “Einstein was een vluchteling.” Ik complimenteer haar met haar kledingkeuze, en ze vertelt me dat ze het topje eerder die dag heeft laten maken, om te dragen op het festival. Ze heeft een Australisch accent en ik vraag waar ze vandaan komt. “We komen uit Sydney,” zegt ze, terwijl ze naar haar vriend wijst die achter haar staat te wiebelen met zijn ogen dicht en zijn armen om haar middel. “Maar we wonen in Dubai en zijn naar Berlijn gekomen om te feesten. Uiteraard moesten we een uitstapje maken naar Time Warp.” Ze draait zich om en lacht naar haar vriendje. “Oké, hij ziet eruit alsof hij bijna sterft,” zegt ze. “Ik ga even een rondje met hem lopen.” Ze verdwijnen in de zon.

Videos by VICE

Anna uit Australië. (foto door auteur)

De Australiërs – ik noem ze maar even Anna en Tom, ik vergat hun naam te vragen – zijn goede voorbeelden van de hedendaagse technotoerist. In tegenstelling tot de meer klassieke toerist, reizen technotoeristen niet naar buitenlandse steden om musea te bezoeken, maar om te feesten in clubs en op festivals.

Time Warp in Mannheim is een van de grootste en langstlopende technospektakels ter wereld, en een goede ontmoetingsplaats voor rave-toeristen. Vanaf de tweede editie in 1995, trekken deze toeristen elk jaar als pelgrims richting de stad in het zuidwesten van Duitsland. In 1994 begon het feest in Ludwigshafen, een stad aan de andere kant van de Rijn ten opzichte van Mannheim.

Time Warp luidt van oorsprong het festivalseizoen in: het feest vindt elk jaar plaats aan het einde van maart of het begin van april. De line-up dit jaar bestond uit namen als Nicole Moudaber, Nina Kraviz, Adam Beyer, Pan-Pot, Apollonia, Ricardo Villalobos, Carl Cox b2b Joseph Capriati. Op zes podia is het vanaf een uur of half acht feest tot twee uur ‘s middags. Daarna zijn er afters met beroemdheden in lokale clubs, die tot ver in de ochtend doorgaan.

Richie Hawtin bij Time Warp 2016 (foto door Carsten Ka/Time Warp)

De term ‘technotoerist’ is populairder onder wetenschappers en in de media sinds de late jaren 2000. Dat komt grotendeels door het boek Lost and Sound: Berlin, Techno and the Easyjetset, dat in 2009 werd gepubliceerd door de Duitse journalist Tobias Rapp. Rapp bedacht de term ‘Easyjet-toerisme’ om de toenemende populariteit van goedkope luchtvaartmaatschappijen in de jaren negentig te omschrijven die bijdroegen aan de nieuwe feestvierders, die zich aangetrokken voelden tot Berlijns anarchistische technoscene.

“Ik stond te wachten in de rij voor de club om naar binnen te gaan. Niemand sprak Duits.” — Tobias Rapp

In een interview met Resident Advisor wijst Rapp op een moment in 2004, toen hij zich realiseerde dat het Berlijnse nachtleven demografisch onherroepelijk was veranderd. “Ik stond in de rij bij een club en realiseerde me dat iedereen een andere taal sprak. Niemand sprak Duits. Mensen van over de hele wereld stonden in de rij om binnen te komen, en ik was de enige Duitser.”

(foto door Chris Flako/Time Warp)

Natuurlijk is het fenomeen van mensen die de grens oversteken om te feesten niet nieuw. Zoals muziekjournalist en professor Luis-Manuel Garcia THUMP uitlegde via een e-mail: “Technotoerisme kan gezien worden als een uitloper van een langere geschiedenis van feestende toeristen.” Volgens Garcia, die al vaker over dit onderwerp schreef, zijn mensen als Anna en Tom de moderne versie van ravers die in de jaren zeventig en tachtig naar Ibiza en Goa trokken om de muziekscene te beleven. Het grote verschil is dat technotoerisme pas later big business werd en groeide van een kleine groep naar een wereldwijde industrie.

Garcia vertelt over ravers die in de jaren negentig in de auto of trein sprongen om underground feesten te bezoeken in steden in de buurt. “Dat waren relatief kleine en informele bestemmingen. Er was in het begin geen toeristische infrastructuur. Slechts een paar van die evenementen kwamen in de buurt van muziekfestivals zoals we die nu kennen.”

Europese clubkids op Ibiza in de jaren tachtig (foto door Derek Ridgers)

Garcia en Rapp wijzen allebei naar de komst van goedkope luchtvaartmaatschappijen zoals Ryanair en EasyJet als reden voor de groei van het aantal technotoeristen. Deze maatschappijen maakten het mogelijk om langere afstanden naar feesten te overbruggen voor mensen met weinig geld en veel vrije tijd. “Technotoerisme werd begin 2000 een herkenbaar deel van de toeristische sector,” zegt Garcia.

Deze toeristen zijn eigenlijk niet als zodanig herkenbaar. Garcia legt uit dat het komt omdat de term geassocieerd wordt met negatieve stereotypen: onbeleefd, geen interesse in cultuur, smakeloze consumenten op goedkope vakanties. Volgens Garcia zijn deze mensen eigenlijk gewoon toeristen, maar omschrijven ze zichzelf liever als ‘reiziger’ of ‘bezoeker’.

Duitsers in onesies. (foto door auteur)

De moderne technotoeristen hebben een grote invloed op Mannheim, zowel op cultureel als op economisch vlak. Toen Time Warp in 1995 in de stad terechtkwam, had Mannheim een kleine maar levendige elektronische muziekscene. Dit mede dankzij de legendarische club Milk!, die in 1990 haar deuren opende. Volgens Robin Ebinger – medeoprichter van Cosmopop, het promotie- en productiebedrijf achter Time Warp – was Milk! een belangrijke plek voor breakbeat en jungle in Duitsland. De club hielp de stad neer te zetten als “de plek in Duitsland voor dit soort muziek.” Afgezien van Milk! vonden er in de stad ook kleinere feesten plaats, maar volgens Ebinger hebben veel van deze feesten maar één editie gehad vanwege een “gebrek aan professionaliteit.”

Toen techno Duitsland overnam, begin jaren negentig – vooral in Berlijn, dankzij de Love Parade en clubs als UFO en Tresor – probeerden veel mensen daarop in te spelen, vertelt Ebinger. “Time Warp was een van de twee evenementen in de regio die erin slaagde om verschillende scenes en muzikale stijlen te verenigen en een ontmoetingsplaats te worden voor de scene.”


Ebinger zegt dat het festival altijd al bezoekers uit het buitenland heeft aangetrokken. Tegenwoordig bestaat het publiek voor 45 procent uit Duitsers en voor 55 procent uit buitenlanders, met Engeland, Frankrijk, Italië, Zwitserland en Nederland als de populairste landen. In de afgelopen twintig jaar is Time Warp uitgegroeid van een lokaal hoogtepunt tot een internationale gigant, met verschillende edities in Praag, Wenen, Milaan en Berlijn. Het festival vierde in 2014 haar twintigste verjaardag met een tour door verschillende steden, samen met het productiebedrijf TCE uit New York en de Zuid-Amerikaanse grootheid Martin Gontad om het Noord-Amerikaanse en Argentijnse debuut te maken.

Mannheim (foto door Pixabay)

Mannheim is al lange tijd de thuisbasis van Time Warp – de overdekte Maimarkthalle host bijna elke editie van het festival in Duitsland sinds 1995. De reputatie van Time Warp en de wereldwijde reputatie van de stad als bestemming voor danceliefhebbers zijn nauw met elkaar verbonden. Toen de stad Mannheim haar vierhonderdste verjaardag vierde in 2007, werd het festival zelfs geselecteerd om een officieel gedeelte van de viering te zijn. De organisatie werd gevraagd om te helpen met het oprichten van een nieuw zevendaags muziek- en cultuurfestival – Jetztmusik – met gratis bijeenkomsten met producers als Martin Buttrich, een zeldzame liveshow van Underground Resistance, en een Milk!-reüniefeest.

De relatie tussen het festival en de stad is niet altijd rooskleurig: dit jaar meldden veel Duitse media – waaronder onze THUMP-collega’s in Berlijn – dat lokale autoriteiten een groot aantal ravers die het festivalterrein verlieten hadden doorzocht. Het resultaat was een record aantal drugsvangsten. Ebinger benadrukt echter dat ze zeer goede relaties hebben met de autoriteiten in Mannheim. “Zij waarderen onze professionaliteit en werk.”

Burgemeester Peter Kurz beaamde deze warme gevoelens toen hij in 2014 aan het Duitse muziekblog The Underground vertelde dat Time Warp “een uitstekende reclame voor Mannheim is,” dat het jaar daarvoor officieel werd aangeduid als een ‘Stad van Muziek’ door UNESCO. De New Yorkse editie van Time Warp is meerdere keren in de problemen gekomen met het lokale bestuur. Het festival werd vorig jaar verbannen van haar oorspronkelijke locatie in Brooklyn, na protesten van boze bewoners.

Techno lijkt nu verweven in de dagelijkse cultuur van Mannheim: het galmt uit elk openstaand autoraam. Tijdens een vroege taxirit naar het festival knalde Joey Beltrams Energy Flash uit de radio. De bestuurder vertelde me in gebroken Engels dat alle bewoners van de stad graag naar het festival gaan. Hij ging zelf twee keer, in 2013 en 2014 en zou ook dit jaar weer zijn gegaan, als hij niet hoefde te werken.

Taxichauffeurs verdienen goed tijdens Time Warp. Naast een inbreng op cultureel vlak, is het festival ook een zegen voor de economie van de stad. Hotels en restaurants lopen binnen dankzij het groeiende bezoekersaantal – dat groeide van 2000 in het eerste jaar naar 18.000 in 2016

Chillende technotoeristen (foto door auteur)

Het succes van het festival komt door haar vermogen om gelijke trend te houden met de steeds professionelere dancemuziekindustrie. Garcia stelt dat “grootschalige muziekfestivals niet voor het einde van de jaren 2000 in contact kwamen met underground muziekcultuur.” Het resultaat daarvan, zegt hij, is dat de afgelopen vijf tot zes jaar de bestaande technotoerisme-industrie zich heeft gericht op massale dancefestivals. “De recente financiële problemen van SFX” – dat Time Warps Noord-Amerikaanse partner ID&T in 2013 heeft overgenomen – “roepen een aantal vragen op over hoe lang dit zal duren,” voegt hij eraan toe.

Naast de financiële voordelen van technotoerisme voor lokale bedrijven hebben festivals als Time Warp ook een vruchtbare markt gecreëerd voor nieuwe ondernemingen. Een van deze ondernemingen is het reisbureau The Techno Tourist. Het bedrijf is gestart door Mike LaGrotta en Sarah Belaidi, die routes plannen, vluchten boeken en voor accommodatie zorgen. Ze bieden zelfs diensten aan als een privé-chefkok en ze verhuren dj-apparatuur.

LaGrotta en Belaidi zijn zelf technotoeristen en raakten in 2011 geïnspireerd om The Techno Tourist op te richten na een bezoek aan BPM Festival in Mexico. “We hadden een uitzonderlijke ervaring, met als hoogtepunt een feest op ons privé-dakterras,” vertelt LaGrotta aan THUMP. “Ik keek om me heen en zag al mijn vrienden de tijd van hun leven hebben en zei tegen mezelf: dit is geweldig, waarom kan niet iedereen dit ervaren? Onmiddellijk stuurde ik mijn vader, die advocaat is, een e-mail, zette de onderneming op en begon onze strategie te formuleren.” Een van hun eerste klanten, vertelt LaGrotta, was David uit New York die naar Time Warp in Mannheim ging. Via een online bericht van een populaire nachtclub kwam de New Yorker met hen in contact.

Spiegelend aan Garcia’s theorie dat technotoerisme vandaag de dag een meer geprofessionaliseerde industrie is, zegt LaGrotta dat het soort mensen dat reist naar dance-events aanzienlijk is veranderd sinds 2011, toen hij zijn bedrijf startte. “In tegenstelling tot wat er vandaag wordt aangeboden, was er toen een rauwe en authentieke sfeer.” Terwijl Garcia de typische technotoerist in de vroege jaren 2000 kenmerkt als studenten en jonge creatievelingen, vertelt LaGrotta dat zijn klanten tegenwoordig professionals zijn tussen de 30 en 55.

(Foto door Carsten Kal/Time Warp)

Maar zelfs als de onderneming blijft groeien qua omvang en bezoekersaantal, benadrukt de organisatie van Time Warp dat ze geen sell-outs zijn, omdat het succes tot nu toe kwam door het creëren van een intieme sfeer voor zowel fans als dj’s. “We zijn niet alleen een onderneming waar het business model gericht is op het geven van feesten. Hoewel Time Warp zeer succesvol is en enorm is gegroeid, worden we nog steeds geaccepteerd en beschouwen we onszelf als een underground dance-event,” benadrukt Ebinger.

Hoewel dit als een typisch marketingpraatje klinkt, is het veelzeggend dat het festival erin slaagt om ongrijpbare supersterren als Ricardo Villalobos en Laurent Garnier telkens weet te strikken. Villalobos verbrak vorig jaar zijn dertienjarige boycot van de VS om te draaien op Time Warp New York, een gunst aan mede-oprichter Steffan Charles. “Hij weet waar ik vandaan kom: de dansvloer,” zei Charles tegen de New York Times. Het is ook noemenswaardig dat Time Warp een zelfstandig bedrijf blijft, terwijl veel van haar concurrenten zijn opgeslokt door SFX. Uiteindelijk is de levensduur van Time Warp – en de festivalindustrie als geheel – afhankelijk van haar vermogen om technotoeristen te bieden waar ze naar op zoek zijn: een gevoel van verbondenheid, het gevoel van thuiskomen.

Michelle Lhooq is editor bij THUMP. Volg haar op Twitter.