Vijf films over trans personen die mijn leven veranderden

Voor veel trans personen is het proces van jezelf echt leren kennen lang – zo niet onophoudelijk. Trans personen groeien minstens twee keer op. Daarom kunnen coming of age-films zo belangrijk voor ons zijn. Voor mij waren de films niet alleen entertainment, maar een cruciaal instrument voor mijn ontwikkeling.

Nu is er Euphoria op HBO – waarin voor het eerst in lange tijd in een traditionele coming of age-film of -serie een trans personage wordt gespeeld door een trans actrice. De afgelopen jaren bestonden trans personen nauwelijks in ons collectieve bewustzijn. We werden gezien als een naamloos stereotype. En daarom hebben we geen lange geschiedenis van coming of age-films – of films in het algemeen.

Maar queer en trans personen hebben het vermogen om zich massacultuur toe te eigenen, om zo onze geschiedenis op te bouwen uit verhalen die nooit voor ons bedoeld waren. Sommige voorbeelden daarvan zijn opgenomen in de lijst hieronder. De films vertegenwoordigen op geen enkele manier een gemeenschappelijk transgenderperspectief, maar voor mij zijn het – in willekeurige volgorde – dé vijf films die me hebben beïnvloed toen ik opgroeide als trans persoon.

Toen de Wachowski’s hun legendarische, filosofische sciencefictionfilm The Matrix in 1999 uitbrachten, werd het direct een hit. Het verhaal gaat over een hacker die zichzelf Neo noemt. Hij wordt benaderd door mensen die tegen hem zeggen dat zijn leven een leugen is en hij in de Matrix leeft. Dat is een schijnwereld die door computers is ontworpen om het menselijke bewustzijn onder controle te houden. Zijn daadwerkelijke lichaam ligt, zoals dat van alle andere mensen, in de echte wereld aangesloten aan de Matrix.

Neo krijgt een keuze: hij kan een rode pil nemen om wakker te worden in de echte wereld, of hij kan een blauwe pil nemen. Met die laatste pil verliest hij zijn kennis over de Matrix en kan hij zijn comfortabele leventje voortzetten – ook al is het niet een echt leven. Het is een existentiële vraag over de werkelijkheid en de waarheid. Het gaat over de beslissingen die we allemaal op een gegeven moeten maken: kiezen we een leven dat echt is, ongeacht wat dat voor onze veiligheid betekent, of conformeren we ons aan de samenleving – wat het leven ogenschijnlijk minder moeilijk maakt – in ruil voor wie we echt zijn?

Voor veel transgender personen is de Matrix een duidelijke allegorie voor de beslissing om ofwel in transitie te gaan en je waarheid te omarmen, of om verborgen te blijven in een valse identiteit die onze cultuur heeft gecreëerd. Toen de Wachowski’s The Matrix maakten, stonden ze bekend als broers, maar in de loop der jaren zijn ze allebei uit de kast gekomen als transgender personen. In zekere zin hebben de regisseurs zichzelf dus ook de vraag gesteld die ze voor Neo schreven: de rode of de blauwe pil?

Deze film gaat over een transgender tiener uit de Bronx, die haar gender – en zichzelf – confronteert. Haar vader moet de gevangenis in en in zijn afwezigheid maakt het meisje dingen mee die veel transgender vrouwen zullen herkennen: er is een man die haar liefheeft, maar niet in het openbaar. En zij moet leren hoe ze zich als vrouw door de wereld moet bewegen – terwijl de wereld haar nooit zo heeft willen zien.

Harmony Santana, de actrice die de transgender tiener speelt, is zelf ook een transgender persoon. De film raakte een hele gemeenschap van trans vrouwen, die zichzelf eigenlijk in wezen nog nooit gerepresenteerd had gezien op het witte doek. Het zal voor altijd een van de aangrijpendste en belangrijkste verhalen over transgender personen zijn, en het heeft voor altijd veranderd hoe we over trans levens denken en hoe we deze op het witte doek laten zien.

Dit is een voorbeeld van een film die door en voor cisgender mensen gemaakt is, in een periode waarin transgender personen volledig onzichtbaar waren in de mainstreamcultuur. The Crying Game is een thriller, maar wordt vooral herinnerd om de relatie tussen een man en de ‘exotische’ vrouw uit een nachtclub waarop hij verliefd wordt. De vrouw blijkt, natuurlijk, trans te zijn, en de film draait voornamelijk om hoe de man daarachter komt en hoe hij ermee omgaat.

The Crying Game laat precies zien hoe vervormd en discriminerend de verhalen over transgender personen in de filmindustrie waren – hoewel het personage van de trans vrouw toch het hart van deze film is en destijds een van de beter gespeelde trans personages was. Toch zit de film vol vooroordelen. Als de man zich bijvoorbeeld realiseert dat hij van een trans vrouw houdt, rent hij naar de badkamer om over te geven. Ik heb de film in deze lijst opgenomen omdat het een van de meest iconische films uit de vorige eeuw is met een transgender personage – of je dat nou leuk vindt of niet. Het is een onderdeel van onze geschiedenis, een problematisch product dat ons zowel in de steek liet en alles was wat we hadden. Als je dat begrijpt, snap je iets meer hoe trans mensen hun geschiedenis bij elkaar hebben geraapt. We namen dingen over uit de popcultuur en pasten het ondergronds toe in onze echte wereld. Veel trans vrouwen hebben me verteld dat The Crying Game op de een of andere manier betekenisvol voor hen was – ondanks de voor de hand liggende inherente problemen van de film.

Pose is de enige televisieserie die in deze lijst is opgenomen. De baanbrekende serie is gewoon te belangrijk om uit te sluiten als je een lijst maakt over invloedrijke bewegende beelden die verhalen vertellen over transgender personen. De serie gaat over de levens van trans vrouwen van kleur, die in de jaren tachtig in de ballroomscene van New York zitten.

De levens van de personages worden heel uitgebreid behandeld – van de manier waarop Blanca (Mj Rodriguez) omgaat met de hiv-diagnose van haar beste vriendin Pray Tell (Billy Porter), tot het heftige liedesverhaal tussen Angel (Indya Moore) en Stan (Evan Peters). Voor het eerst in de geschiedenis wordt precies goed afgebeeld hoe heteroseksuele mannen in het geheim trans vrouwen begeren, maar hen uiteindelijk teleurstellen. Naar mijn mening is het het belangrijkste verhalende document over transgendercultuur in de Verenigde Staten. Zowel voor als achter de camera schitteren trans mensen om een verrassend groot aantal verhalen te vertellen die nog nooit eerder zijn verteld.

In hetzelfde jaar dat de Wachowski’s trans personen grepen met hun existentiële verkenning in The Matrix, werd in Boys Don’t Cry de brute realiteit van transgender mannen op het platteland van de Verenigde Staten afgebeeld. De film is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van trans man Brandon Teena, die wordt gespeeld door cis vrouw Hilary Swank. Boys Don’t Cry gaat over een van de meest bekende moorden op een transgender persoon, door mannen die werden gedreven door vooroordelen en haat.

Teena’s leven, en zijn uiteindelijke dood, is een liefdesverhaal. Teena wilde een leven als zichzelf en deelde zijn verleden niet met de vrouw op wie hij verliefd werd, of haar vrienden en familie – een groep onverdraagzame witte mannen.

Het is misselijkmakend dat zijn verhaal kan worden beschouwd als coming of age-verhaal, aangezien zijn coming of age leidde tot zijn dood. Maar ook tegenwoordig is volwassen worden als trans persoon nog te vaak een misselijkmakende ervaring. Weten dat we vermoord kunnen worden om wie we zijn is een onderdeel van het leven van trans personen. Boys Don’t Cry is net als The Crying Game een film vol problemen – waaronder natuurlijk dat er een cis vrouw werd gecast om een trans man te spelen. Het is misschien niet een verhaal dat op een verantwoorde manier is verteld, maar het is wel een van de paar weinige films die ons bestaan op het witte doek laat zien. En destijds in 1999 was het zelfs een van die zeldzame momenten waarop we überhaupt gezien werden – hoe ontoereikend ook.