Foto’s van de prachtige diversiteit van queer Cubanen

Alexis Ruiseco-Lombera werd in Cuba geboren en woont op dit moment in Brooklyn. De non-binaire kunstenaar gebruikt performancekunst, fotografie en tekst om de ervaringen van mensen in de lhbtq-gemeenschap op Cuba te documenteren en in de schijnwerpers te zetten.

Vijftig jaar na de Stonewall-rellen moest Ruiseco-Lombera denken aan Marsha P. Johnson en Sylvia Rivera. De twee transactivisten waren heel lang niet opgenomen in het collectieve geheugen. Door de Cubaanse queercultuur en -geschiedenis vast te leggen, probeert Ruiseco-Lombera te voorkomen dat de lhbtq-gemeenschap op Cuba op vergelijkbare wijze wordt vergeten.

Daarom is er nu deze fotoserie, Añoranza: Portraits of Trans and Queer Cuba. De foto’s werden gemaakt in samenwerking met Rafael Suri-Gonzalez, een wetenschapper, activist en vriend van Ruiseco-Lombera die onlangs is overleden. Ze werden gemaakt in de provincies Villa Clara en Mayabeque op Cuba.

We spraken met Ruiseco-Lombera over deze serie en waarom ze zich geroepen voelden om de geschiedenis van hun gemeenschap te archiveren.

VICE: Waarom hebben jij en Rafael deze serie gemaakt?
Alexis Ruiseco-Lombera: Rafael en ik werkten de afgelopen drie jaar samen om foto’s te maken van de trans- en queergemeenschappen. We verlangden ernaar om onze gemeenschap te documenteren en te archiveren, met een focus op de gebieden buiten de hoofdstad. Er is de afgelopen twaalf jaar namelijk nogal wat gebeurd en de trans- en queergemeenschap is enorm veranderd. En gezien de recente politieke veranderingen op Cuba, vonden we het absoluut noodzakelijk om die veranderingen vast te leggen.

In hoeverre speelde Cuba’s behandeling van de lhbtq-gemeenschap in het verleden een rol bij het maken van deze serie?
De geschiedenis van de officiële en populaire homo- en transfobie onder de Revolutie maakte het moeilijk om je gender- en seksuele identiteit in het openbaar te benoemen, en tot op de dag van vandaag ook gevaarlijk. Onlangs meldde 14ymedio nog dat de Seguridad del Estado [de nationale veiligheidsdienst] bijna driehonderd activisten, burgers en medestanders heeft tegengehouden tijdens de XII Jornadas Contra la Homofobia y Transfobia in La Habana [de twaalfde, jaarlijkse mars tegen homofobie en transfobie in Havana] . Minstens zeven activisten werden met geweld gearresteerd.

Zulke confrontaties laten zien dat het volk niet genoeg kennis heeft over de geïnstitutionaliseerde trans- en homofobie. Ik reageer op die geschiedenis, en verzet me ertegen dat trans en queer mensen worden gecensureerd, met geweld te maken krijgen en worden gemarginaliseerd.

Wat betekent het voor trans of queer Cubanen om zo duidelijk te zeggen dat zij er ook zijn in Cuba? Waarom is dat nodig?
Cuba probeert ons actief stil te houden, ons uit te wissen. Er wordt toezicht gehouden op trans en queer personen, en als we ons niet op een bepaalde manier gedragen, worden we vervolgd. Jezelf uitspreken staat garant voor pijn, strijd en tegenslag. Maar trans en queer Cubanen moeten ruimte voor zichzelf innemen en niet in stilte verdwijnen. Tijdens de twaalfde Jornadas was het collectieve geroep van de driehonderd activisten, burgers en medestanders het luidst. Door “Cuba diversa! Cuba diversa!” te schreeuwen, lieten ze weten dat ze bestaan en dat ze nergens heen gaan.

Kun je iets vertellen over het proces? Hoe vond je de mensen op de foto’s? Kende je hen al?
In Placetas zorgde Rafael voor wat ontmoetingen en in mijn geboortestad Güines heeft mijn openlijk lesbische tante Aida me geholpen. Ik bracht op beide plekken tijd door met mijn familie en zo ontmoette ik queer en trans mensen. Soms dronken we samen koffie, andere keren kwam ik op bezoek of dineerde ik met ze. Voordat ik een foto nam, wilde ik ze eerst leren kennen en hun vertrouwen winnen. Ik vroeg aan iedereen hoe ze gefotografeerd wilden worden. Iedereen mocht zich presenteren zoals ze zelf wilden en ze mochten naast de foto die ik maakte ook een zelfportret maken. De beelden die ze van zichzelf maakten, waren het meest genuanceerd. Ik denk dat de serie uiteindelijk een reeks zelfportretten zal worden.

Maakte het nog uit dat je nu in Brooklyn woont en niet meer op Cuba?
Ik moet oppassen dat ik de trans- en queergemeenschap die in New York is opgebloeid niet verwar met die op het eiland. Ik benader dit archief met oprechte gevoeligheid en ik let op de lokale, mondelinge en uitgewiste geschiedenissen. Ik denk niet zozeer aan auteurschap en eigendom, maar meer aan rentmeesterschap. Ik ben een soort bewaarder van dit werk. Als Cubaan die vertrokken is van het eiland, kijk ik door een soort dubbele lens. Ik moet mezelf er altijd aan herinneren dat er iets anders had kunnen gebeuren toen ik in 1995 vertrok, en dat ik nu op het platteland van Cuba had kunnen wonen.

Je wilt met deze serie de queergeschiedenis van Cuba vastleggen en de zichtbaarheid van queer personen op Cuba vergroten. Ken je nog meer mensen die de gemeenschap op die manier willen ondersteunen?
Ik heb in mijn tijd in Miami, New York en op Cuba maar een paar Cubaanse trans- en queercultuurmakers ontmoet, en de meesten van hen richtten zich niet op het ontwikkelende verhaal in Cuba. Ik hoop dat mijn transculturele productie zich zal mengen met de inspanningen van de activisten en organisatoren, die hun veiligheid riskeren om dit werk te verrichten.