We spraken baasjes van hulphonden over hun viervoeter

Omdat het dierendag is, besloten we in de wereld van hulphonden te duiken. Hulphonden helpen mensen met allerlei geestelijke en fysieke zorgvragen en zijn dus – in tegenstelling tot wat veel mensen denken – voor véél meer inzetbaar dan alleen het begeleiden van blinden of slechtzienden. Ze kunnen bijvoorbeeld oplossingen bieden bij mensen met lichamelijke of auditieve beperkingen, psychiatrische aandoeningen, epilepsie, diabetes of autisme. Er zijn inmiddels een boel hulphonden in Nederland. Maar wat doen al die hulphonden nou zoal? Wat betekenen ze voor hun baasjes, waar en hoe worden ze opgeleid en wordt een hulphond vergoed door de zorgverzekering? Omdat we hier meer over wilden weten, zochten we een aantal baasjes op om ze hiernaar te vragen.

Ha Annick, waarom heb je een hulphond?

Ik heb een hulphond omdat ik borderline, PTSS en een eetstoornis heb. Mijn klachten zijn vroeg begonnen. Op mijn achtste voelde ik mij al erg slecht. Toen ik rond mijn 22e een trauma meemaakte kreeg ik last van paniekaanvallen en angstklachten. Op mijn zeventiende hoefde het van mij niet meer. Ik ben toen veel periodes opgenomen geweest. In totaal zo’n vijf jaar waarvan de laatste keer gedwongen van oktober 2015 tot maart 2017. Ik was erg suïcidaal. Na de laatste opname is het een tijdje iets beter gegaan, totdat ik in juli 2017 een zelfmoordpoging deed en op de ic belandde.

Jeetje, heftig. Wat deed dat met je?

Ik veranderde. Ik besefte dat ik zo niet langer wilde leven. Daarom ging ik op zoek naar een oplossing die bij mij paste. Kort daarna kwam Nova. Wat Nova voor mij doet is heel simpel. Ze zorgt ervoor dat ik zin heb in de dag. Jarenlang werd ik ‘s ochtends wakker met een gigantische tegenzin om op te staan. Nu word ik wakker met het idee dat ik lekker kan wandelen en trainen met Nova. Als Nova er niet geweest was, was ik er ook niet meer geweest. Dat weet ik zeker. Door haar kom ik weer buiten en durf ik dingen te ondernemen. We zorgen voor elkaar.

Maar had je niet net zoveel baat gehad bij een gewone hond?

Nee, dat balletje wordt wel vaker opgegooid. Maar dat is niet waar. Omdat Nova een hulphond is mag ik haar – in tegenstelling tot een gewone hond – overal mee naartoe nemen. Dat is voor iemand met veel angsten belangrijk. Met haar aan mijn zijde durf ik weer iets simpels te doen als naar de supermarkt gaan. Als ik dan een paniekaanval krijg, houdt Nova me rustig.

Hoe houdt Nova je dan rustig?

Ten eerste voelt ze het aan en zoekt ze toenadering. Ze likt aan mijn handen en leidt me af van mijn opkomende paniek. Als ik het commando cover geef, gaat ze tegen mijn knieholten staan. Daardoor voel ik me veiliger. ‘s Nachts is ze er ook voor me. Als ik een nachtmerrie heb, merkt ze dat en doet ze de lampen aan.

Waar is Nova opgeleid?

Bij Bultersmekke Assistancedogs. Omdat psychiatrische hulphonden meestal niet vergoed worden, moest ik deze training – die speciaal bedoeld is voor honden van psychiatrisch patiënten – zelf betalen. Dat de meeste hulphonden binnen de psychiatrie niet vergoed worden vind ik raar, want ik ken veel psychiatrische patiënten die er baat bij hebben. Voor de gein heb ik uitgerekend wat ik de overheid bespaar aan kosten nu ik Nova heb. Nova’s hele opleiding is net zo duur als één maand klinische opname. Omdat ik in totaal wel vijf jaar opgenomen ben geweest heeft dit de overheid zestig keer zoveel gekost. Dankzij Nova zijn nieuwe opnames niet meer nodig. Reken maar uit je winst. Om dit uit te leggen heb ik een brief naar de gemeente gestuurd. Helaas heb ik nooit antwoord gehad.

Hoi Mindy, waarom heb je Tynke nodig?

Tynke is een ADL-hulphond. Dat is een hond die bedoeld is om mensen met een lichamelijke beperking te helpen bij activiteiten in het dagelijks leven. Ik heb haar nodig omdat ik onder meer een bindweefselafwijking heb. Ook heb ik een aantal grote buikoperaties gehad. Door de bindweefselafwijking helen mijn operatiewonden niet goed. De littekens blijven langere tijd opengaan en mijn herstel duurt langer en is complexer. Al met al heb ik veel pijn en ben ik altijd moe. Daardoor kan ik een boel dingen niet, dingen die Tynke van me overneemt.

Wat voor taken neemt Tynke van je over?

O, een heleboel. Ze maakt deuren voor mij open, haalt mijn veters los en trekt mijn schoenen uit. Ze kan al mijn kleding uitdoen behalve mijn bh – daarmee zijn we nog aan het oefenen. Verder raapt ze alles op wat ik laat vallen, ruimt ze haar eigen speelgoed op en maakt ze alle deuren, de vriezer en keukenkastjes open. Ze doet kleding in en uit de wasmachine en helpt me met het uitpakken van boodschappen. We hebben ook een laserlampje, daarmee wijs ik haar aan wat ze me aan moet geven. Zo kan ik nog wel even doorgaan.

Dat is een hele waslijst. Wat betekent dit voor jou?

Voordat ik Tynke kreeg, had ik dagelijks thuis– en mantelzorg over de vloer. Dat is natuurlijk niet leuk als je pas 32 bent. Je voelt je afhankelijk van andere mensen en dat vond ik een naar gevoel. Nu redden Tynke en ik ons het weekend al helemaal alleen en dat is grote winst. Wie weet wat de toekomst nog gaat brengen.

Maar van Tynke ben je ook afhankelijk.

Toch voel dat anders. Ze hoort bij me en ze heeft mij ook nodig. Dit is bij thuis– en mantelzorg anders. Hulp vragen vond ik daarom soms zo moeilijk dat als ik mijn schoenen niet uit kreeg, ik gewoon met mijn kleren aan sliep. Tynke is een deel van mij. Dus als we samen dingen voor elkaar krijgen, ben ik trots dat het lukt, in plaats van dat ik baal dat ik iets niet kan.

Heb je Tynke vergoed gekregen?

Ja, hiervoor moest ik wel aantonen dat ik echt baat zou hebben bij een hulphond. De verzekering is streng. Veel aanvragen worden afgewezen. Toen de verzekering besloot dat een hulphond mij echt kon helpen, hebben ze een bedrag van om en nabij 20.000 euro aan Hulphond betaald, een stichting die hulphonden traint. Dit bedrag is bedoeld om de aanschafs– en opleidingskosten van Tynke te dekken. In de praktijk blijkt het bedrag dat de verzekering voor hulphonden beschikbaar stelt echter vaak te weinig. Zonder donaties zou Hulphond dan ook niet bestaan.

Hoe wordt een hond als Tynke opgeleid bij Hulphond?

Een hond als Tynke moet een heel traject door. Als pup zat ze in een gastgezin. Na vijftien maanden ging ze in training bij Hulphond en leerde ze alle basisdingen. Daarna pas werd ze met mij gematcht. Vervolgens ging ze weer drie maanden in training, om afgestemd te worden op mijn zorgvraag. Daardoor krijg je als cliënt dus een hond die al helemaal is ingespeeld op jouw situatie. Dit is nodig, want als je beperkt bent zoals ik, heb je daar zelf niet de kracht en middelen voor. Wel heeft Tynke onder begeleiding van een clientbegeleider na plaatsing nog moeten leren goed naar mij te luisteren, zodat we een solide team vormen. Dat is een traject waar Hulphond je mee helpt.

Tonic: Hoi Laura, waar is Klika opgeleid?

Klika is opgeleid bij Stichting KIBO. Met hulp van een professionele coach hebben we samen de opleiding doorlopen. Helaas worden diabetes hulphonden niet vergoed, omdat er nog weinig bekend over is. Met een Crowdfunding heb ik het kunnen financieren.

Waarom heb je een hulphond nodig?

Omdat ik al sinds mijn vierde diabetes heb. Ik heb hele wisselende suikers en mijn bloedsuikerspiegel is nooit te reguleren geweest. Ik voel zelf niet of ik heel hoog of heel laag in mijn suiker zit. Dat is gevaarlijk, want als ik niet op tijd ingrijp, kan ik in coma raken of kunnen mijn organen ernstige schade oplopen. Klika ruikt het als mijn bloedsuikerspiegel te hoog of te laag is en geeft mij dit aan. Hierdoor kan ik op tijd handelen. De ene dag meldt ze het drie keer, de andere dag twintig keer. Ik heb bijna nooit een dag met alleen maar goede waardes. Maar Klika voorkomt de extremen.

Gaaf dat honden bloedsuikerspiegels kunnen ruiken. Kunnen mensen dat niet?

Nee, de meeste mensen niet. Pas als je spiegel heel erg hoog is, ruikt een enkeling het, doordat je lichaam verzuurt. Ik heb Klika geleerd om vanaf een bloedsuiker van 10.0 mij een signaal te geven en onder de 4.5. Ze geeft dit aan door een aan mijn been te krabben.

Ruikt ze dit altijd en overal?

Ja, overal. Ook al zijn er nog zoveel andere geuren, ze ruikt het. Ze wordt er ook wakker van als ze slaapt. Vervolgens maakt ze mij wakker. Ze is afgericht op mijn lichaamsgeur, dus ze zal niet opeens een andere diabeet aan het been krabben.

Heeft ze het altijd goed?

Bijna altijd. Daarom neem ik haar ook overal mee naartoe. Tenzij het echt om een situatie gaat die niet gezond is voor haar. Als ik naar een feest ga met harde muziek, neem ik haar niet mee. Voor die momenten ben ik afhankelijk van een sensor. Daarmee kan ik ook mijn bloedsuikerspiegel meten, maar de sensor is veel trager en minder nauwkeurig dan Klika. Met Klika weet ik het op voorhand, met mijn sensor eigenlijk altijd net te laat.

Krijg je wel eens vervelende reacties als je Klika meeneemt naar plekken waar gewone honden niet toegestaan zijn?

Helaas wel. Ik word weleens een winkel uitgezet of in het ziekenhuis raar aangekeken. Terwijl ik Klika echt nodig heb voor mijn gezondheid. Ten eerste omdat ik door haar weet wanneer mijn bloedsuikerspiegel afwijkt en ten tweede omdat ze mijn medische kit met suiker en insuline voor me haalt als ik dreig flauw te vallen. Waar de kit ook is, ze kan hem altijd brengen. Ze vindt hem op geur en kan mijn tassen openmaken. Klika geeft me een fijn gevoel. Ze let op me. Ik vertrouw haar en zij mij. We hebben elkaar nodig.

Tonic: Ha Joyce, waarom heb je een hulphond?

Vijf jaar geleden maakte ik een trauma mee, hierna werd ik angstig en kreeg ik last van dissociatieve verschijnselen. Dit werd zo erg dat ik uiteindelijk alleen nog maar in bed lag. Ik kwam niet meer buiten, kleedde me niet meer aan en kon niks meer hebben. Omdat het zo slecht met me gesteld was, zeiden therapeuten dat ik niet belastbaar genoeg was voor verdere behandeling. Persoonlijk had ik geen idee hoe ik mijn belastbaarheid zou kunnen vergroten. Ik voelde me alleen. Hoe kon ik beter worden als niemand me nog wilde helpen? Toen heb ik me aangemeld bij KIBO, een stichting die hulphonden opleidt.

En van Stichting KIBO kreeg je een hond?

Nee, ik moest Nina zelf kopen. De training doorliep ik samen met Stichting KIBO, maar die moest ik ook zelf betalen. Omdat mijn man en ik hiervoor de financiële middelen niet hadden, hebben we een crowdfunding gehouden. Dat ik alles zelf moest doen was zwaar, omdat ik bijna niks aankan en bij te veel prikkels vastloop. Gelukkig heeft mijn man me geholpen. Inmiddels woont Nina twee jaar bij ons en vergroot ze mijn belastbaarheid.

Wat is het belangrijkste dat Nina voor je doet?

Nina kan mijn stresslevel ruiken. Wanneer die te hoog is, geeft ze dit aan door mij een pootje te geven. Dat is belangrijk, want als mijn stresslevel voor lange tijd te hoog is, raak ik in een crisistoestand. Dan raak ik zo gedissocieerd dat ik het contact met mezelf en de omgeving verlies. Dit kan wel dagen duren.

Wat doet Nina nog meer om je hiermee te helpen?

Ze leidt me af van traumagerelateerde triggers: onverwachte bewegingen en geluiden. Ook maakt Nina me wakker als ik onrustig slaap, zodat ik niet te lang in een nachtmerrie blijf hangen. Tot slot kan Nina mij zelfstandig uit een situatie trekken. Dit mag zij alleen doen als mijn spanning zo hoog is opgelopen dat ik niet meer op haar kan reageren.

Wat betekent Nina voor jou?

Nina betekent ontzettend veel voor mij. Door haar lukt het mij weer om tijd met mijn man en dochter door te brengen en erop uit te gaan. Hierdoor kom ik steeds meer uit mijn sociale isolement dat is ontstaan door mijn PTSS en heb ik weer een toekomstperspectief.