Waarom veel mensen het gevoel hebben dat hun psychische ziekte niet echt is

Wanneer ik me zo slecht voel dat ik afspraken met mijn vrienden afzeg om in mijn eentje een bak noedels leeg te eten, voel ik me een verschrikkelijke sukkel, maar erover praten wil ik dan absoluut niet. Symptomen van geestelijke ongezondheid – die bij mij een gevoel van lethargie kunnen veroorzaken waardoor ik mezelf niet eens naar de keuken krijg om een vork te pakken – kunnen voelen als persoonlijk falen. Voor mij betekent het meestal dat ik last heb van stemmingswisselingen, en ik ben niet de enige: volgens de National Institute of Mental Health in de VS leed zo'n 18 procent van de Amerikanen in 2015 aan een psychische ziekte, maar zochten maar weinig mensen hulp. Uit een rapport van US Centers for Disease Control and Prevention uit 2014 bleek dat 35,3 procent van de Amerikanen met ernstige klachten van depressie hulp hadden gezocht bij een psycholoog of psychiater. In Nederland heeft ruim 1 op de 10 mensen last van een psychische stoornis, en vooral meisjes tussen de 16 en 20 jaar hebben meer last van een depressie dan jongens. Mensen schamen zich vaak voor hun psychische en psychiatrische stoornissen, deels omdat ze last hebben van symptomen die in het algemeen als "slecht" worden ervaren: ze voelen zich ongelukkig, zijn ongeconcentreerd of geïrriteerd. Kenmerken van een psychische stoornis zijn niet zo makkelijk te identificeren als een keelontsteking of gekke eczeem op je knieën – en bovendien eng om over te praten. In de jaren voordat ik de diagnose kreeg dat ik depressief ben, dacht ik dat ik gewoon uitzonderlijk ongelukkig was. Het idee om het te vertellen – en daarmee mijn familie en vrienden ongerust te maken – gaf me zoveel stress dat ik er winderigheid van kreeg (ja, scheten uit stress bestaat echt). "Het zijn medische toestanden die invloed hebben op wie we zijn: hoe we denken en ons voelen," zegt Carol Bernstein, hoogleraar psychiatrie en neurologie aan de Universiteit van New York. "Mensen zeggen vaak: "Je bent depressief en dat komt hier en hier door, en het is iets wat je jezelf aandoet – en wat dus op te lossen is.'"

Door de populaire hard-werken-niet-zeuren-mentaliteit en de focus op eigen successen, hebben mensen met psychische klachten het idee dat ze niet genoeg aan yoga doen of niet genoeg omega-3 eten. Over je gevoelens praten is belangrijk, maar mensen die aan een geestelijke ziekte lijden worstelen juist enorm hiermee. Volgens een heleboel onderzoeken, onder andere een die onlangs in de Journal Assessment verscheen, hebben mensen met ADHD de neiging om hun symptomen af te vlakken. In het onderzoek staat dat dit door 66 procent van jongeren gebeurt en dat 23,6 procent het helemaal verzwijgt. Het stigma eromheen en de angst om als gek te worden verklaard zorgen ervoor dat mensen hun mond houden en als gevolg niet de hulp krijgen die ze nodig hebben.

"Er is geen voorlichting over psychische ziekten op scholen, en de media blijven maar extreme stereotypes neerzetten," zegt Larry Davidson, hoogleraar psychiatrie aan de Yale Universiteit en voegt daaraan toe dat maar 1 op de 3 mensen met een gediagnosticeerde psychische ziekte daadwerkelijk hulp zoekt (sommigen schatten het op 1 van de 2 gevallen.) "Mensen gaan ervan uit dat psychische stoornissen alleen andere mensen overkomen. Ze herkennen wat zij meemaken niet als symptomen of manifestaties van geestesziektes."

Deze verwarring komt voort uit een gebrek aan voorlichting door mensen met een geesteszieken – diegenen die geen bloedbaden aanrichten en in krantenkoppen verschijnen. "We hebben data die aantonen dat mensen het niet willen vertellen omdat ze anders bang zijn voor gek verklaard te worden," zegt Davidson. Het duurde jaren voor de 26-jarige Robert Lewis uit Washington de diagnose kreeg dat hij aan een depressie lijdt (2010) en een angststoornis heeft (2014). Lewis was niet bang voor afwijzing als hij er open over zou zijn – hij vroeg simpelweg geen hulp. "Ik was bang dat behandelaars zouden denken dat ik me aanstelde en zouden zeggen dat het niets voorstelde," zegt Lewis. Helaas kreeg hij gelijk – de psychiaters die hij bezocht luisterden nauwelijks of namen niet de moeite naar zijn medische geschiedenis te kijken. Lewis denkt dat hij eerder hulp had gezocht als hij als kind meer voorlichting had gehad in de gezondheidszorg. "De enige voorlichting die ik over geestelijke welzijn heb gehad – voordat ik hulp zocht – was op de basisschool. We hebben toen een week lang over allerlei soorten psychische stoornissen gesproken," zegt hij. Voordat Lewis hulp zocht – hij had al een depressie rond zijn tiende, om het in perspectief te plaatsen – dacht hij dat geestelijke gezondheidszorg iets voor "gekkies in een dwangbuis" was. De 29-jarige Clare Shepherd heeft een type 2 bipolaire stoornis en bracht haar twintiger jaren door zonder een diagnose en zonder een behandeling – dit vanwege een traumatische ervaring op de middelbare school. Toen ze eenmaal vertelde hoe slecht ze zich voelde werd ze direct naar een inrichting gestuurd. "Ik maakte me zorgen dat als ik eerlijk vertelde wat er in me omging, ik in een vreselijke situatie terecht zou komen", zegt Shepherd. "Dat zorgde ervoor dat ik het heel moeilijk vond om hulp te zoeken en zelfs toen ik die eenmaal had, was het moeilijk eerlijk te zijn. Zoals vele mensen met een bipolaire stoornis, heb ik veel suïcidale neigingen en impulsen, die constant op de achtergrond sluimerden. Dat was natuurlijk heel naar voor de mensen die om mij gaven." Geen hulp willen zoeken blijft een probleem, ook nadat iemand is gediagnosticeerd. "Een diagnose zegt verder niet over wat iemand doormaakt," zegt Davidson. Hierover praten zal altijd moeilijk blijven – maar is de enige manier om de juiste behandeling te vinden en je minder eenzaam te voelen. Met iemand praten over je ervaringen zorgt ervoor dat iets net zo "echt" wordt een gebroken teen, het helpt om schaamte weg te nemen. Vaak is er een deskundige nodig die het doorheeft als iemand het moeilijk vindt om het over zijn of haar symptomen te hebben.

Dr. Ellen Littman, een klinische psycholoog, zegt dat ze soms op 15 verschillende manieren een patiënt vragen moet stellen voordat ze hun suïcidale neigingen met haar willen delen. Littman: "Jezelf toelaten om kwetsbaar te zijn en iemand echt vertellen wat er aan de hand is, is heel zwaar. En daarom zwakken mensen vaak hun symptomen af. Ik weet niet hoeveel mensen ik wel niet als patiënt gehad heb die ik op 15 verschillende manieren heb moeten vragen voordat ze eindelijk toegaven dat ze aan zelfmoord dachten. Ze komen niet naar je toe met "Ik ben depressief, help me alsjeblieft." Het zit in onze maatschappij ingebakken dat je je eigen boontjes maar moet doppen. Deze afgelopen winter was Shephard voor het eerst eerlijk tegen haar moeder over haar ziekte. Ze is heel blij dat ze dat heeft gedaan. "Ik vind het al moeilijk om zelf in te zien welke gedachten daadwerkelijk zorgwekkend zijn," zegt ze. "Ik wil niet dat mensen zich zorgen maken als ik zelf niet denk dat ik in gevaar ben. Maar in dat geval vond ik dat ik een gevaar vormde."