Hoe het is om naar het buitenland te moeten reizen voor een abortus

Op 25 mei stemt Ierland in een referendum over het legaliseren van abortus. Volgens het achtste amendement in de huidige Ierse wet is abortus alleen toegestaan als het leven van een vrouw door de zwangerschap gevaar loopt. Nu mag de bevolking kiezen of het wetsartikel wordt afgeschaft.

Jaarlijks reizen duizenden Ierse vrouwen af naar Engeland, waar abortus legaal is, om hun zwangerschap af te breken. Deze vrouwen hebben, relatief gezien, geluk. Vrouwen met een laag inkomen, ongedocumenteerde migranten, of vrouwen die vastzitten in een gewelddadige relatie hebben deze kans vaak niet. De ervaring om naar het buitenland te moeten reizen voor medische zorg kan soms zeer traumatiserend zijn.

In april 2016 begonnen Dublinse activisten Grace Dyas en Emma Fraser de kunstcampagne NOT AT HOME. NOT AT HOME vertelt het verhaal van Ierse vrouwen die de grens over reizen op zoek naar een kliniek om een abortus te kunnen ondergaan. Het duo verzamelde online anonieme verhalen van vrouwen, interviewden medische zorgverleners, taxichauffeurs en anderen die Ierse vrouwen dagelijks bijstaan in dit proces.

“Hoe dichter we bij het referendum komen, hoe verder de voor- en tegenstanders van elkaar vandaan zijn komen de staan,” zegt Dyas. “En terwijl de kloof breder wordt, blijft er steeds minder ruimte over voor bedachtzame verwoording van de ervaringen van vrouwen. We hebben NOT AT HOME ontwikkeld om een rustige, inclusieve ruimte te creëren voor de duizenden vrouwen die op reis zijn gegaan.”

Fraser en Dyas geloven dat het van groot belang is om te luisteren naar de mensen die ervaring hebben met de abortuswetgeving van Ierland. “Voordat er een stem wordt uitgebracht moeten we de realiteit van de huidige situatie zien te begrijpen,” zegt Fraser. “We hopen dat we mensen de ruimte geven om te luisteren, mee te leven en te reflecteren.”

Hieronder staan een aantal van de getuigenissen die Fraser en Dyas hebben verzameld van Ierse vrouwen die genoodzaakt waren om de grens over te reizen voor een abortus. Alle geïnterviewden vertellen onder pseudoniem hun verhaal, om hun identiteit te beschermen.

“Ik was 18, zat in mijn laatste schooljaar en stond op het punt te beginnen met mijn eindexamens. Toen kwam ik erachter dat ik zwanger was. Ik was te bang om het aan iemand te vertellen en wist niet wat ik moest doen. Het was van mijn toenmalige vriend, en hij wilde de baby houden. Hij wilde niet doorleren, maar ik wilde wel gaan studeren. Ik had zoveel plannen die niet samengingen met een baby. Ik wilde geen nummertje zijn in de statistieken over tienermoeders. Daarom ging ik naar de Well Woman Clinic (een medische kliniek voor vrouwelijke patiënten, red.) met mijn beste vriendin. Ik wist dat ik daarheen kon omdat een ouder meisje waarmee ik werkte daar ook een abortus had gehad.

Mijn vriendje was twee jaar ouder dan ik; hij had een goede baan. Zelf had ik het niet kunnen betalen. Ik herinner me dat ik ongeveer duizend euro nodig had voor de reis, het hotel en de behandeling. Het paspoort van mijn vriendje was verlopen, dus we moesten met de boot. Ik was zo bang – ik had geen idee wat ik kon verwachten. Ik denk niet dat hij zich realiseerde hoe zwaar de situatie was. Hij deed alsof we op vakantie gingen.

Mijn ouders zijn beiden overleden, ik woon met mijn oudere zus. Mijn moeder was altijd pro-keuze en mijn zus ook. We hadden dit onderwerp al besproken voordat het bij mij gebeurde. Nu ik erop terugkijk weet ik niet waarom ik het niet aan mijn zus heb verteld. We hadden zo’n hechte band. Zij was zwanger op dat moment, maar ze zat in een totaal andere situatie: ze was volwassen, had haar eigen huis, en zij en haar man hadden beiden een goede baan.

Het voelde voor mij heel onlogisch om het te houden. Ik had het kind niets te bieden, ik was zelf nog een kind. Ons reisje naar Engeland, als ik erop terugkijk, was verschrikkelijk. We moesten 250 kilometer met de trein van Wales naar Manchester reizen. Ik was vastberaden om de verschrikkelijke situatie waar ik in zat op te lossen, maar dat ik daarvoor helemaal naar Engeland moest reizen voelde onnodig zwaar.

De procedure zelf was het gemakkelijke deel. Het engste was om in een ander land te zijn en geen steun te hebben. De terugreis was het ergst. Ik moest die rotreis nog een keer maken, maar nu met pijn. Ik weet nog dat ik niet kon slapen op de boot, ik voelde me zo kwetsbaar. De hele ervaring van de abortus die ik heb ondergaan was minder angstaanjagend geweest als ik het thuis in Ierland had kunnen doen.”

“Ik heb een abortus ondergaan toen ik achttien jaar oud was. Ik datete twee maanden met een jongen, werd niet ongesteld en deed een test die positief bleek. Ik herinner me dat ik in shock was en die jongen heen en weer wiegde toen hij huilde, en dat ik me verdoofd voelde. Maar ik wist op dat moment al zeker dat ik geen baby kon krijgen. Ik heb het niet tegen mijn moeder verteld, waar ik nu spijt van heb. Achteraf denk dat ze zorgzaam en lief had gereageerd, maar destijds hadden we een minder hechte band.

We hadden een voorbereidende afspraak in Dublin, en ik was zo bang en toen ze me vroegen waarom ik een abortus wilde. Ik was bang dat ik niet de goede antwoorden gaf, en dat ze zouden weigeren. Mijn toenmalige vriendje betaalde voor alle kosten; de vlucht en alles eromheen.

We sliepen twee nachten in een hostel in Londen omdat we niets anders konden betalen. De twee de weken daarvoor was ik zo ziek, dat ik zodra ik ‘s morgens opstond moest overgeven. Soms moest ik de trein uitstappen om over te geven. Het was verschrikkelijk, maar ik durfde niet aan mijn vrienden te vertellen hoe het kwam. Deels omdat ik niet wist hoe ze zouden reageren, maar ook omdat als ik het zou vertellen het op de een of andere manier echter zou zijn.

De ochtend van de behandeling reisden we tijdens de spits in ongeveer anderhalf uur naar de andere kant van Londen. Ik moest een paar keer uit de metro stappen om over te geven. Toen we eindelijk bij de kliniek waren herinner ik me dat er een oude man met een rozenkrans voor de deur stond te bidden. Ik was zo boos op hem. En ik was boos op de regering van Ierland, omdat ze me helemaal hierheen hadden laten reizen. Mijn vriendje mocht niet mee naar binnen, hij wachtte in een klein wachtkamertje.

Toen ik naar binnen ging, zat ik naast een meisje dat moest huilen. Ik wilde iets tegen haar zeggen om haar te troosten, maar ik wist niet wat. Er stond een talkshow aan op de televisie, dat weet ik nog. Even later mocht ik de behandelkamer in, moest ik mijn benen omhoog in de beugels leggen en werd ik verdoofd. Ze schrijven geen abortuspillen voor aan Ierse vrouwen, dus ik moest worden geopereerd.”

“Ik kom van het platteland, waar weinig plek is voor ‘gevallen vrouwen’. Mijn moeder had me keer op keer gewaarschuwd dat ik er alleen voor zou staan als ik op jonge leeftijd zwanger zou worden. “Je hebt tegenwoordig geen excuus,” zei ze. Alles stond in de schaduw van de angst dat mijn ouders erachter zouden komen. Ik weet dat ze er kapot van zouden zijn. Ik besloot dat ik de zwangerschap zou afbreken. Het was de enige manier waarop ik uit deze situatie kon komen zonder dat mijn ouders erachter kwamen. Het was de enige manier waarop mijn leven weer normaal kon worden.

Zodra ik naar de dokter ging, stond ik in het systeem. Er werd een scan gepland. Ze zeiden dat ik voor de baby zo snel mogelijk moest beginnen met foliumzuurtabletten. De andere vrouwen in de wachtkamer waren allemaal volwassen. Ze zagen er zo rustig uit, lazen tijdschriften en hielden hun kleuters bezig. Het leek een routine-afspraak voor ze, net als boodschappen doen. Ik was doodsbang, maar probeerde hun gezichtsuitdrukking te spiegelen. Een uitdrukking die zei dat mijn zwangerschap ook gepland was, dat ik geen nummertje in de statistieken was en dat ik geen medelijden of veroordeling nodig had.

Ik zag een vrouw die vroeger bevriend was met mijn ouders. Ze was ook zwanger, en zat vast in de wachtkamer voor een echo. Ik verstopte me in de gang. De dokter scande mijn buik en zei dat ik negen weken zwanger was. Hij besprak met me wanneer mijn volgende scan zou zijn. Ik vond het moeilijk om te luisteren, ik probeerde het goede moment te vinden en de juiste woorden. Ik vertelde hem dat ik van plan was de zwangerschap te beëindigen. Ik gebruikte bewust het woord ‘beëindigen’ in plaats van abortus, omdat ik dacht dat het volwassener klonk. Meer weloverwogen, minder ordinair.

Hij stopte met wat hij aan het doen was, keek naar me en zei even niets. Toen draaide hij zich om en terwijl hij zijn rubberen handschoenen uitdeed zei hij droog: “Dat kan ik niet met je bespreken.” Ik schoof mijn verkrampte lichaam van de onderzoeksstoel en liep zo snel mogelijk te kamer uit. Ik liet hem daar achter, mij veroordelend.

Smartphones bestonden nog niet, dus ik gebruikte onze computer thuis om een kliniek in Londen te zoeken. Het zou zeshonderd euro gaan kosten, plus vluchten en verblijf. Dat had ik niet. Ik had een bijbaantje als serveerster en geen spaargeld. Mijn werkloze oudere vriendje zei dat hij het ook niet had. Sterker nog, hij had schulden. Bovendien, waarom zou hij geld uitgeven aan iets waar hij het zo hartstochtelijk oneens mee is?

Dus ik begon geld te sparen. Het voelde alsof er een tikkende tijdbom in me groeide. Mijn schort zat steeds strakker, en mijn lichaam werd slapper. De website van de kliniek waarschuwde dat er bepaalde stadia in de ontwikkeling van het kind waren, waarna de behandeling ingewikkelder werd, en minder legaal. Ik was al één of twee van die stadia voorbij. Uiteindelijk leende ik geld van een woekeraar, waar de moeder van mijn vriendje ook klant was. Ik deed alsof ik geld nodig had om een auto te kopen.”

“Ik was eind twintig toen ik zwanger werd van een avontuurtje met een vriend. Ik had het geluk dat ik vrienden en familie had die me ontzettend steunden en mijn keuze hoe dan ook zouden respecteren. Ik herinner me nog goed dat mijn vader zei dat hij geen recht had om te oordelen, omdat hij nooit dezelfde situatie zou meemaken als ik. Ik ging een week naar het platteland met mijn moeder, zodat ik wat ruimte had om na te denken over mijn beslissing.

Het moment dat ik erachter kwam dat ik zwanger was voelde als een nachtmerrie. De wens om het te beëindigen was er meteen. Maar ik heb mezelf alsnog de tijd gegeven om de beslissing te overwegen. Het was en is nog steeds de moeilijkste keuze die ik ooit heb moeten maken, voor mij was er niets gemakkelijks aan. Ik ben wel altijd voorstander geweest van abortus, en had vroeger het gevoel dat de mensen die er tegen waren altijd boze, religieuze extremisten zijn. Ik dacht dat ze gek waren. Maar toen ik zelf in die situatie zat, werd het veel lastiger. Het werd een mensen-kwestie – geen persoonlijke, politieke of religieuze. Maar omdat ik opgegroeide en woonde in een land waar abortus illegaal is, was het wel tien keer moeilijker om te bepalen wat voor mij het beste was.

Ik besloot de abortus door te zetten, reisde naar Liverpool en beëindigde de zwangerschap. Een ingreep die pijnlijker en vermoeiender was dan ik had verwacht. Gelukkig kon ik een nacht langer blijven om bij te komen, ook al had ik nog ongeveer een week last van hevige bloedingen. Ik was er zeker van dat ik de goede beslissing had genomen, maar toch voelde het alsof ik aan het rouwen was. Ik herinner me dat een therapeut in Ierland zei dat ik moest proberen er zonder spijt op terug te kijken. En dat lukt: ik heb nog steeds geen spijt van mijn beslissing.”

“Het gebeurde zeven jaar geleden. Ik werd wakker en voelde gewoon dat ik zwanger was. Ik deed een test en het bleek dat ik gelijk had. Ik zat niet in een serieuze relatie. Ik wilde geen kind, dat wist ik honderd procent zeker. Mijn abortus zag ik toen als een tandartsafspraak: gewoon iets wat moet gebeuren.

Toen ik de mogelijkheden onderzocht raakte ik in paniek, omdat ik niet wist hoe ik aan het geld moest komen. Ik vond een kliniek in Leeds, waar de goedkoopste vluchten naar toe gingen. Er zat een meisje van denk ik zestien jaar in het vliegtuig met haar vriendje. Ik heb me de hele vlucht afgevraagd of ze daar met dezelfde reden was als ik.

Vanaf het vliegveld nam ik een taxi naar de kliniek. De taxichauffeur gaf me snoepjes en zei dat hij voor me zou bidden. Ik wist niet goed of ik hem aardig of vreemd moest vinden. Eenmaal in de kliniek bleek dat ik, omdat ik thee had gedronken op het vliegveld, niet onder narcose gebracht mocht worden. Ik moest bij bewustzijn blijven tijdens de ingreep, en daar had ik mezelf mentaal niet op voorbereid. Daar zat ik dan, in Leeds, ver van huis. Ik kon geen kant op, want een andere dag terugkomen was geen optie. Ik heb nog vaak teruggedacht aan waarom ik zo nodig die thee moest bestellen.”

Volg Broadly op Facebook, Twitter en Instagram.