FYI.

This story is over 5 years old.

Identiteit

‘A star is born’ is geen romantisch verhaal maar gaat over emotioneel misbruik

Het is makkelijk voor filmmakers om misbruikers te portretteren als slechteriken. Maar het is veel moeilijker om ze met compassie in beeld te brengen.
Bradley Cooper (jack maine) en (Ally Campana) Lady Gaga in a star is born
Eigendom van Warner Bros Pictures

Het naarste moment in A Star Is Born zit op twee derde van de film, als countryzanger Jackson Maine (Bradley Cooper) zangeres Ally Campana (Lady Gaga) verrast met haar eigen bruiloft. Een paar minuten daarvoor zien we nog hoe Jack haar twee keer bedriegt. Eerst door niet op te komen dagen bij haar eerste solo-optreden, daarna door strontlazarus te worden en te verdwijnen, en uiteindelijk bewusteloos neer te vallen in de tuin bij een van zijn vrienden kilometers verderop. Terwijl hij ligt bij te komen, staat Ally ineens voor z’n neus. Ze is woest.

Advertentie

“Dit doe ik niet nog eens. De volgende keer ruim je je eigen rotzooi maar op,” zegt ze. Hij heeft spijt en ze maken het goed. Aan het ontbijt, nog voordat de verse jus op tafel verschijnt, vraagt Jack haar in een impulsieve bui ten huwelijk. Hij maakt snel een ring van een gitaarsnaar. Nog voordat ze ja zegt, komt Jacks vriend George (Dave Chappelle) tussenbeide met de suggestie dat ze best stante pede in het huwelijksbootje kunnen stappen. Ze krijgt nauwelijks de tijd om erover na te denken en ze wordt meegesleept in het moment. Om haar liefde voor hem te bewijzen, zal ze met Jack trouwen. Op de bruiloft zijn alleen Jacks vrienden en familie aanwezig, niet die van haar.

Dat is niet romantisch, dat is gewoon emotioneel misbruik.

A Star Is Born is een van de meest succesvolle films van 2018 – de film bracht wereldwijd meer dan driehonderd miljoen dollar op en won meerdere prijzen. Lady Gaga won afgelopen zondag een Oscar in de categorie ‘best original song’. In totaal was de film in acht categorieën genomineerd. De soundtrack kwam in oktober op nummer één binnen in de Billboard 200 en was een van de bestverkochte albums van het afgelopen jaar. Critici moesten niet veel hebben van de nogal melodramatische tonen, maar dat veel mensen het een mooie film vonden, staat buiten kijf. Ik denk dat dat komt omdat de film goed laat zien hoe het voelt om verliefd te zijn op iemand die langzaam je zelfvertrouwen en je onafhankelijkheid inperkt – iets wat veel mensen zullen herkennen.

Advertentie

Het is eenvoudig voor filmmakers om misbruikers te portretteren als slechteriken. Veel lastiger is het om ze te behandelen met compassie, en om de gelaagdheid en momenten te laten zien waardoor iemand in een slechte relatie blijft hangen, ook al word je veel pijn gedaan. Misbruik is niet altijd meedogenloos, het is niet altijd hetzelfde. Het is juist zo verraderlijk omdat het om een cyclus gaat – vaak terugkerend in verschillende stadia.

Het huwelijksaanzoek van Jack is een klassieke manier om iemand te manipuleren en controle uit te oefenen. Op een zieke manier beloont hij Ally voor haar loyaliteit. Erger nog: hij ketent haar vast, vlak nadat zij dreigt om bij hem weg te gaan vanwege zijn slechte gedrag. De spontane bruiloft is er voor de kick en de adrenaline. Maar terwijl ik zag hoe Ally ‘ja’ zei in haar nieuwe witte jurk, had ik het idee dat ik naar een horrorfilm zat te kijken – het voelde als het laatst overgebleven meisje dat besluit om een kijkje te nemen in de kelder. Niet doen! Er zit daar een monster.

En geloof het of niet, maar precies daarom was A Star Is Born mijn favoriete film van 2018. Het laat namelijk heel goed zien hoe subtiel emotioneel misbruik kan zijn. De ongelijke machtsverhouding tussen Jack en Ally is zeer kundig in het verhaal verweven door regisseur Bradley Cooper. Het is een van de beste voorbeelden van emotioneel misbruik in een film die ik ooit zag. Want net als in het echte leven is het moeilijk om te zien waar slecht gedrag over gaat in systematisch emotioneel misbruik. Ik ben bijvoorbeeld opgegroeid met het idee dat mishandeling automatisch betekende dat je geslagen werd. Nu weet ik dat mensen die worden mishandeld in een relatie niet per se fysieke wonden hoeven te hebben.

Advertentie

De film, de vierde in een reeks remakes over de opkomst en ondergang van twee artiesten, is niet enkel een tragedie over popsterren of de valkuilen van roem en verslaving, maar een lesje in hoe mishandeling werkt. Bij het gedrag van Jack kun je namelijk alle hokjes afvinken. Eerst verleidt hij haar met ‘grote gebaren’. Hij sleept haar onverwachts mee naar exotische locaties, of zet haar ineens bij hem op het podium om haar eigen muziek te laten horen. Dit zijn momenten waardoor ze gehecht raakt aan hem.

Als zij bekender wordt, wordt Jack boos en jaloers – onzeker over zijn eigen carrière, maar ook wantrouwig tegenover haar manager, die invloed op haar uitoefent. Hij maakt haar nieuwe pop-imago, haar aanstekelijke muziek en haar make-over belachelijk. Volgens hem kun je maar op één manier een serieuze artiest zijn: door te zijn zoals hij. Ze voelt zich constant schuldig als ze hem moet verlaten om te gaan werken. Als ze boos is op hem, scheldt hij haar uit door haar talentloos en lelijk te noemen – haar zwakke plek.

Hij is een kwetsbare narcist die precies de juiste, onzekere vrouw als prooi vindt. Iemand die in haar jeugd moest zorgen voor een alcoholistische vader (de moeder komt niet eens ter sprake).

Sommige kijkers hadden kritiek op Ally, omdat ze geen eigen stem of keuzevrijheid zou hebben. Ik zie haar passieve gedrag juist als realistisch voor iemand die emotioneel misbruikt wordt. Dit zei ook actrice Mandy Moore over de aantijgingen tegen haar ex Ryan Adams: “Ik leefde mijn leven voor hem. Het was een ongezonde relatie. Ik deed er niet toe. Ik was onzichtbaar en klein in mijn eigen wereld.” Tijdens haar huwelijk met Adams nam ze kleinere klussen aan vanwege zijn afhankelijkheid. “Het werd wel duidelijk dat terwijl ik aan het werk was, de boel thuis in het honderd liep.”

Laten we Jacks slechte gedrag daarom gewoon benoemen voor wat het is: emotioneel misbruik. Vanaf het moment dat ze elkaar ontmoeten staat zij op zijn lijstje als nieuwe muze. Ze schrijft liedjes die hem inspireren en zijn carrière uit het slop trekken. Maar zodra ze uit zijn schaduw stapt, valt hij uit elkaar. Hij is geen god meer. Je kunt de boosheid in zijn ogen zien op het moment dat ze hem vertelt dat er een platenlabel is dat haar wil tekenen, en hij een bagel met roomkaas in haar gezicht duwt. Dat is geen speels gedrag, hij wil haar vernederen, een clown van haar maken. Natuurlijk is het jaloerse onzekerheid, maar het is ook manipulatief. Hij is de autoriteit. Hij is degene met de portemonnee. Haar carrière leeft en sterft met hem, door wat hij doet.

Liefde kan je wereldbeeld verkleinen, vooral als iemand probeert om je wereld te herschrijven en je het gevoel wil geven dat je iets verschuldigd bent. Jackson Maine is een tragisch karakter vanwege zijn traumatische jeugd en de hartverscheurende keuze die hij moet maken aan het einde van de film. Maar zijn innerlijke demonen spreken hem niet volledig vrij van de verwoestende controle die hij uitoefent over de vrouw die van hem houdt. Hopelijk komt die boodschap luid en duidelijk over bij de kijkers.