FYI.

This story is over 5 years old.

Stuff

Waarom we volgens "radicale natuurbeschermers" kapitalisme moeten afschaffen om de dieren te redden

De aarde verliest tegenwoordig elke dag zo'n honderd diersoorten, en onderzoekers zijn het erover eens dat dit "niets minder dan catastrofaal" is.

Het karkas van een gestroopte olifant in Kameroen. Foto via US Fish and Wildlife Service Headquarters

Mensen begonnen met het tekenen van dieren op het moment dat ze begonnen met het doodmaken van dieren. De oudste kunstwerken die we kennen – de grotschilderingen in het Noord-Franse Lascaux – stammen uit de oude steentijd, zo'n 20.000 jaar geleden. In die tijd werden de eerste "wapens waarmee op groot wild werd gejaagd" en "geavanceerde manieren van jagen" uitgevonden. Het had de eerste massale dierensterfte die door mensen werd veroorzaakt tot gevolg.

Advertentie

De schilderingen in Lascaux tonen de slachtingen die buiten de muren van de grotten plaatsvonden: grote groepen herten, bizons, mammoeten en leeuwen worden naar de eeuwige jachtvelden geholpen door mannetjes met speren. Uit de realistische tekeningen van de jachtpartijen spreekt een groot respect voor de dieren, ondanks het feit dat ze bij bosjes werden omgelegd.

Het nieuwe boek van Ashley Dawson, Exctinction: A Radical History, plaatst de grotschilderingen in een bredere context van uitstervende dieren, maar begint met een recenter beeld: het afgehakte gezicht van een olifant, dat is achtergelaten in het rode zand, met een "schokkend gat" waar voorheen zijn slagtanden zaten. De eerbied die spreekt uit de grotschilderingen is verleden tijd.

De olifant in kwestie heette Satao en had een "zeldzame, genetische aandoening die ervoor zorgde dat zijn slagtanden zo lang waren dat ze vlak boven de grond hingen." Met andere woorden: Satao was waardevol handelswaar. Dawson neemt de verschrikkelijke manier waarop de olifant in 2014 in een Keniaans nationaal park om het leven werd gebracht als beginpunt voor zijn pleidooi voor een anti-kapitalistische benadering van de "vloedgolf aan uitstervingen" die onze planeet momenteel teistert.

De aarde verliest tegenwoordig elke dag zo'n honderd diersoorten, en onderzoekers zijn het erover eens dat dit "niets minder dan catastrofaal" is. Maar Dawson benadert massa-extinctie niet als een onvermijdelijke consequentie van een aangeboren, menselijke hebzucht, of als een reeks van op zichzelf staande gebeurtenissen die te wijten zijn aan een paar stropers. Volgens hem is het een onvermijdelijk kenmerk van het hedendaagse kapitalisme. Dawson meent dat het draait om systemen en ideologieën die toestaan dat land wordt onteigend en in ruil voor kapitaal wordt overgedragen aan nieuwe eigenaren. Hij beredeneert dat anti-kapitalistisch natuurbehoud — of in zijn eigen woorden, "radicale natuurconservatie" — de enige manier is om dit te kunnen begrijpen en stoppen.

Advertentie

Ik sprak met Dawson over wat radicale natuurconservatie inhoudt en wat er precies nodig is om de aarde en haar dieren te redden.

VICE: Wat heeft je gemotiveerd om dit boek te schrijven?
Ashley Dawson: De specifieke aanleiding was het boek The Sixth Extinction van Elizabeth Kolbert, een Amerikaanse journaliste. Het is een belangrijk boek, omdat het lijkt alsof mensen zich niet heel druk meer maken over de uitstervingscrisis — die eigenlijk compleet wordt overschaduwd door de klimaatcrisis. In This Changes Everything, een boek dat is geschreven door Naomi Klein, wordt bijvoorbeeld maar op één pagina naar massa-extinctie verwezen. Ik bedoel; het is duidelijk dat ze om het onderwerp heen praat, ze kaart de verdwijning van vijftig procent van de flora en fauna op de planeet gedurende de laatste vijftig jaar, en de gevolgen daarvan voor de mensheid, gewoon helemaal niet aan.

Het is heel belangrijk om deze kwesties meer onder de aandacht te brengen, en ik denk dat het boek van Kolbert daarin slaagt. Maar tegelijkertijd is zij ook liberaal: ze geeft een goed overzicht van de verschillende crises, maar als je bij het laatste hoofdstuk belandt, zegt ze iets in de trant van: "Als je wil begrijpen waarom mensen zo gevaarlijk zijn voor andere diersoorten, denk dan aan een stroper in Afrika met een machete, of aan een houthakker in de Amazone met een kettingzaag, of aan jezelf, lieve lezer, terwijl je daar zit met een boek op schoot." Ik las die zin en was echt stomverbaasd. Het is belachelijk om te suggereren dat deze mensen eenzelfde invloed hebben op de aantasting van de planeet, of op de geschiedenis van het kapitalisme en het systeem waarvan ze profiteren.

Advertentie

In je boek behandel je de geschiedenis van extinctie in het dierenrijk die is veroorzaakt door mensen, van eeuwenoude samenlevingen tot nu. Maar je suggereert dat de situatie van toen, waarbij we mammoeten met speren doodden, niet vergelijkbaar is met die van nu.
Ik schrijf over het uitsterven van megafauna. Dat gebeurde aan het einde van het pleistoceen, wat ook het tijdperk lijkt te zijn waarin de homo sapiens is ontstaan. Dus op een bepaalde manier draagt de mensheid, als diersoort, die verantwoordelijkheid. Ik bekrachtig dat door te laten zien dat oude beschavingen, zoals de Romeinen, grote gebieden in noordelijk Afrika verwoestten. Maar daarnaast wilde ik ook heel duidelijk maken dat het aan industrieel kapitalisme ligt dat die problemen — die grotendeels lokaal waren, en invloed hadden op maar een klein deel van het ecoysteem — zich over de wereld hebben kunnen verspreiden, waardoor we nu op het punt beland zijn dat het overgrote deel van het leven op aarde zo uitgedund is.

Je beschrijft neoliberalisme, waarvan vaak gezegd wordt dat het een aanval is op de arbeidersklasse en sociaal-democratische instituties, als "een aanslag op het algemeen goed." Denk je dat dat een betere manier is om het te beschrijven?
Je hebt vast wel gehoord over Flint, in de Amerikaanse staat Michigan: er werd een speciale autoriteit aangewezen die de stad, en daarmee elke democratische regelgeving wat betreft de watervoorziening, heeft overgenomen. Dit heeft ervoor gezorgd dat het drinkwater in Flint nu niet meer uit de publieke watervoorziening in Detroit komt, waar het water relatief schoon is. In plaats daarvan wordt het uit de Flint River gehaald. Die rivier is decennialang gebruikt als dumpplek voor giftig afval van allerlei autofabrikanten. Het giftige water uit de rivier heeft de oude loden waterleidingen in Flint aangetast, wat vervolgens heeft geleid tot een enorme toename van loodvergiftiging onder de kinderen in de stad. En dat is niet het enige gezondheidsprobleem dat hierdoor ontstaan is.

Advertentie

Dit is iets dat zich afspeelt in de Verenigde Staten, een zogenaamd vooruitstrevend kapitalistisch land. Dus ja, ik durf wel te zeggen dat deze neo-liberale manier van regeren niet alleen een aanslag is op bepaalde klassen en instituties, maar ook op onze toegang tot zuurstof en water — de meest elementaire van alle algemene goederen.

Je bekritiseert oplossingen die je als slecht of onvoldoende beschouwt. Eén van je punten van kritiek is gericht op "re-wilding", waarbij roofdieren die ooit als bedreiging werden gezien, nu opnieuw geïntroduceerd worden, wat het hele ecosysteem ten goede zou komen.
Ik denk dat re-wilding mensen hoop geeft in hopeloze tijden. Omdat wereldwijde onderhandelingen over klimaatverandering meer en meer vast lijken te lopen, zien veel mensen re-wilding als iets heel spannends. We proberen de tijd terug te draaien, het heeft een soort verlossend element.

Maar het brengt ook problemen met zich mee: hoe ver gaan we terug in de tijd om belangrijke diersoorten te herintroduceren? Willen we bijvoorbeeld teruggaan naar het moment voordat de Europeanen in Amerika arriveerden? Dat brengt problemen met zich mee, want er woonden natuurlijk al mensen die ook een bepaalde invloed op de natuur hadden – het was er niet zo "puur" als de Europeanen het destijds voor ogen hadden.

Mijn echte, fundamentele kritiek komt op het volgende neer: re-wilding wordt vaak geprezen omdat veel gebieden op het noordelijk halfrond worden hersteld, terwijl de uitdunning van de zogenaamde biodiversiteits-hotspots op het zuidelijke halfrond steeds harder gaat. Wat is het nut van werken aan een plek als de Oostvaardersplassen — waar de Nederlandse overheid probeert om een oude versie van de os te herintroduceren — als de overheden op het noordelijk halfrond niet bereid zijn om veel belangrijkere gebieden op het zuidelijk halfrond te helpen beschermen?

Advertentie

Dan is er ook nog "de-extinctie", waarbij in principe hetzelfde wordt gedaan, maar er gebruik wordt gemaakt van genetische manipulatie om uitgestorven soorten weer tot leven te roepen (en te patenteren). Je schrijft dat het "berust op de commodificatie van de natuur."
Er zijn mensen die dit vanuit de goedheid van hun hart doen: wetenschappers en ondernemers zoals Stuart Brand, de persoon achter de stichting "Revive & Restore" in Californië. Ik denk dat ze goede bedoelingen hebben. Maar ik probeer deze pogingen in een bredere politieke en economische context te plaatsen. We bevinden ons nu op het hoogtepunt van al die geweldige, nieuwe manieren waarop genetische manipulatie wordt gebruikt, die serieuze ethische en maatschappelijke vragen oproepen. Voor mij persoonlijk gaat het veel meer om de vraag hoe die processen van genetische manipulatie worden genormaliseerd.

Het Verenigd Koninkrijk neemt, wat deze dingen betreft, vaak het voortouw. Het Britse Francis Crick Instituut kreeg op 1 februari toestemming om onderzoek te gaan doen naar menselijke embryo's waarvoor CRISPR wordt gebruikt, een nieuwe technologie waarbij genomen worden aangepast. Dat gaat tegen internationale paradigma's in, omdat de algemene regel is dat we ons niet bezig houden met de manipulatie van erfelijke, genomische data. Dus we gaan nu allerlei grenzen over, en het is belangrijk om daar de discussie over aan te gaan.

Zijn er voorbeelden waarbij deze technologie op een goede manier wordt ingezet?
Vorige week was ik op Princeton University, en sprak ik een wetenschapper van het Massachusetts Institute of Technology. Hij is één van de weinige mensen die de CRISPR-technologie gebruikt om het uitsterven van de Anopheles-mug genetisch te manipuleren. Die mug draagt verschillende ziektes met zich mee, waaronder malaria, dengue, zika en nog veel meer vreselijk virussen en ziektes.

Ik ben er nog niet over uit wat mijn standpunt daarover is. Elk jaar sterven meer dan 700.000 mensen aan malaria, meestal zijn ze arm en gaat het om kwetsbare bevolkingsgroepen. Dus als je iets kunt doen om de ziekte uit te roeien, is dat misschien wel oké. Maar hoe zit het dan met de plek die de mug in het ecosysteem inneemt? En hoe ontwikkelt het gebruik van deze technologieën zich?

Sommige mensen denken dat deze technologie, CRISPR, zo gevaarlijk is dat hij even voorzichtig behandeld moet worden als nucleaire technologie — het zou niet zo makkelijk toegankelijk moeten zijn. Het probleem met wetenschappers is dat ze vaak niet naar de bredere politiek-economische vragen kijken. De reden dat zika zo om zich heen heeft kunnen grijpen in Brazilië is de ontbossing; mensen beginnen steeds dichter bij verschillende wilde dieren te leven, waarvan sommigen als ziekteoverbrenger fungeren. Dus de prevalentie van de ziekte in bepaalde gebieden is gelinkt aan het winnen van natuurlijke grondstoffen, wat weer gelinkt is aan ondernemingen die door overheden, zoals die van de Verenigde Staten, worden gesteund.

Extinction: A Radical History is gepubliceerd door OR Books.