Sjoerd, Jaco, Sean, Dewi en Daantje krijgen samen één baby

Het ideaal van huisje-boompje-beestje – een kleinburgerlijk leven met een pappa en een mamma en een stuk of twee kinderen, een hek om de tuin van je rijtjeshuis en eventueel een gemoedelijke golden retriever – wordt al tijden ernstig bedreigd door huwelijken die stranden, vreemdgaande ouders, 'tweede leg'-gezinnen en de normalisering van homoseksuele paren met een kinderwens.

Van verhalen over stiefouders en halfzusjes en -broertjes kijken we niet meer zo heel erg op, en ook kinderen met twee ouders van hetzelfde geslacht, de zogenaamde 'roze gezinnen', zien we steeds vaker. In 2009 waren er ongeveer zesduizend gaystellen waarbij één of meer kinderen in huis woonden (voornamelijk bij lesbische stellen), en dat cijfer groeit volgens de stichting Meer dan Gewenst, een club voor aanstaande LHBT-ouders. Adoptie is een optie, het zaad van een bevriend homostel kan worden gebruikt voor bevruchting, of een lesbische baarmoeder kan worden ingezet om het kind te laten groeien; homoseksualiteit betekent al lang niet meer per definitie dat potentiële grootouders kunnen fluiten naar het hebben van kleinkinderen.

Wat ook kan is de opvoeding en het ouderschap – het gezag over het kind – gelijkwaardig verdelen: twee lesbische vrouwen en twee homoseksuele mannen die samen kinderen krijgen en opvoeden; één gezin met meerdere huishoudens. Dat dachten de bevriende stellen Jaco (35) & Sjoerd (27) en Daantje (30) & Dewi (29) ook. Ze kennen elkaar inmiddels tien jaar, en al sinds een jaar of zes werden er toespelingen gemaakt op de mogelijkheid om samen een kind te krijgen. Binnen nu en een paar weken gaat dat daadwerkelijk gebeuren: Daantje staat op het punt te bevallen.

Inmiddels zijn beide stellen getrouwd, en in het huwelijk van Jaco en Sjoerd is sinds een jaar of drie nog een derde persoon aanwezig: Sean (27), een circusartiest uit Australië die nu in Nederland woont, bij Jaco en Sjoerd. "Three and a half," roept hij vanuit de keuken als hij hoort dat ik aan Sjoerd vraag hoe lang Sean inmiddels bij deze relatie betrokken is. Wat betrokken precies betekent? "Jaco en ik zijn nu ongeveer acht jaar getrouwd, en helaas mogen we niet ook met Sean trouwen, anders zouden we dat zo doen," zegt Sjoerd. Seans aandeel in de relatie is in ieder geval zo serieus dat hij een volwaardige rol in het ouderschap van hun aanstaande zoon gaat spelen: dat ouderschap hebben ze namelijk juridisch gelijkwaardig verdeeld onderling, én met Daantje en Dewi.

"Vijf ouders met gelijkwaardige rechten en plichten, verdeeld over twee huishoudens – dat hebben we zo laten vastleggen bij een notaris in een convenant," vertelt Dewi. Dat moet ook wel, want wettelijk gezien is het voor het meerouderschap nog behoorlijk behelpen in Nederland. Sinds vorig jaar is de Wet Lesbisch Ouderschap ingevoerd (in België gebruiken ze daar de term 'meemoeder' voor, in Nederland 'duomoeder'), maar die wet richt zich op de partner binnen een lesbisch stel die niet het kind draagt. De duomoeder kan sinds april 2014 zonder langslepende adoptieprocedures juridisch erkend worden als ouder, als de tweede moeder van het kind. In Nederland heeft een kind maximaal twee juridische ouders: bij sprake van een huwelijk zijn dat automatisch de biologische moeder en diens echtgenoot of echtgenote, maar de biologische moeder kan ook iemand anders aanwijzen als tweede juridische ouder.

Biologie hoeft dus niet te corresponderen met de juridische positie van een ouder, en voor homo's en lesbo's is de wetgeving behoorlijk verbeterd de laatste paar jaar. Meerouderschap is nog wel ingewikkeld, vanwege de beperking van maximaal twee juridische ouders per kind. In het geval van het aanstaande vijfoudergezin van Jaco, Sjoerd, Sean, Dewi en Daantje heeft een van de mannen de rol van juridisch ouder nummer twee aangenomen, en niet Dewi, die deze positie door haar huwelijk met Daantje in eerste instantie wel had.

Dewi: "Dat hebben we zo gedaan omdat er dan in elk huishouden in ieder geval één juridische ouder is, want we verdelen de opvoeding fifty-fifty. Sjoerd: "Het voordeel daarvan is dat als wij – de mannen – op vakantie gaan met onze zoon, we niet opeens bij de douane worden tegengehouden omdat we met een kind reizen dat zogenaamd niet van ons zou zijn.

Dewi: "Als Daantje en ik met hem gaan reizen, moeten we een officieel formulier op zak hebben met toestemming van Jaco, omdat de baby zijn achternaam krijgt." Sjoerd: "De wetgeving is niet gemaakt voor mensen zoals wij, dus je bent voortdurend aan het zoeken naar hoe wij er met z'n vijven het beste inpassen. Je gaat soms heel opportunistisch te werk: ik heb geen juridische band met mijn zoon, dus krijg ik eigenlijk geen ouderschapsverlof bij de geboorte. Maar dat wil ik wel, dus nu heb ik met een verklaring van Daantje en Jaco – waarin staat dat ik voor 'hun' kind zorg – geregeld dat ik pleegouderschapsverlof krijg, terwijl pleegzorgwetgeving natuurlijk niet bedoeld is voor iemand zoals ik. Het wordt voor iedereen complex en voor niemand ideaal – wettelijk gezien dan, want praktisch vind ik onze situatie wél ideaal."

Ook zijn de rollen op zo'n manier verdeeld dat geen van de vijf emotioneel iets tekort komt. Dewi: "We hebben heel veel kruisbestuiving toegepast, om iedereen in te dekken, zeg maar. Het jongetje krijgt bijvoorbeeld Seans tweede naam als tweede naam, en 'Dewi' als derde naam." Ik vraag of het niet lastig was om een voornaam te verzinnen die ze alle vijf mooi vinden, maar Dewi zegt van niet. "Daar waren we al over uit nog voor we überhaupt zwanger waren."

Juridisch is het dus een behoorlijk gedoe geweest, maar hoe is het praktische gedeelte eigenlijk verlopen – zijn ze met elkaar naar bed geweest om zwanger te worden? Sjoerd: "Nee hoor, dat zagen we niet echt zitten. Een jaar geleden waren we met z'n vijven op de camping in Bakkum, en besloten we dat het maar eens moest gaan gebeuren. Twee maanden later deden we een eerste poging: Daantje en Dewi waren in de ene kamer bezig en wij in de andere – om de boel een beetje op te warmen."

Dewi: "We hadden gelezen dat sperma beter naar binnen wordt gevoerd als de vrouw tijdens de inseminatie klaarkomt, door het slijm en de contractie van de baarmoedermond." Sjoerd: "Op een gegeven moment riep Dewi: "Ja, het kan!" en toen liepen wij met het potje sperma naar hun kamer."Dewi: "Op de dag van ons huwelijk hadden we spuiten cadeau gekregen, maar die waren echt veel te groot, zo bleek bij die eerste keer. Er kwam allemaal lucht bij en het sperma kwam op allerlei plekken waar het helemaal niet moest komen." Sjoerd: "Die eerste keer was niet echt een succes, eerder een ravage." Dewi: "Tijdens die eerste ovulatieperiode zijn de jongens vijf dagen achter elkaar langsgekomen, en elke keer na het klaarkomen kwam Daantje op de bank zitten met haar benen omhoog, en dan gingen we thee drinken of zo."

Sjoerd: "In het begin is dat wel ongemakkelijk, maar al snel is het van: hé, ik pak even een kopje koffie en ik ga achter de computer zitten." Dewi: "Gelukkig lukte het in de tweede maand al om zwanger te worden, want ik dacht toen wel: stel je voor dat je dit een jaar lang moet doen, dit proces met die potjes sperma en spuitjes en al dat gedoe." Sjoerd: "Het klaarkomen wordt na een tijdje gewoon een heel fysieke, praktische daad. Van heterostellen om me heen die al lang proberen een kindje te krijgen, hoor ik allemaal verhalen over dat de seks al lang niet meer leuk is. Volgens mij kunnen die elkaar ook beter op deze manier bevruchten, dan blijft seks in ieder geval gewoon seks."

Nu wonen de twee huishoudens nog vijf minuten fietsen bij elkaar vandaan, maar vanaf november, als de baby drie maanden oud is, wonen ze onder elkaar. Dat is wel zo handig, omdat het jongetje de helft van de tijd bij Dewi en Daantje, en de andere helft bij Sjoerd, Jaco en Sean zal zijn. Dewi liep een tijdje terug door het trappenhuis van haar appartementencomplex en zag haar onderbuurman zijn gang schilderen. Toen bleek dat hij zijn huis te koop had gezet, doken Jaco, Sjoerd en Sean erbovenop. "Wat wil je ervoor hebben?" vroegen ze aan de buurman, en dat bedrag heeft hij ook gekregen. Sjoerd: "Het gaat om het krijgen van een kind, maar ook wel breder om het vormen van een gezin. We hebben natuurlijk twee verschillende huishoudens, maar het voelt wel alsof we één familie zijn. Ik vind het heel mooi dat je je op die manier kan verbinden aan andere personen."

De zelfgekozen familie (het kind heeft straks 5 ouders en 11 enthousiaste opa's en oma's en 21 ooms en tantes) lijkt goed nagedacht te hebben over het besluit om samen een kind te krijgen, en over wat ze allemaal kunnen tegenkomen straks tijdens de opvoeding. "We zijn idioot goed voorbereid," zegt Sjoerd. "De scholen hebben we allemaal al uitgezocht. Het is vooral de omgeving die problemen voorziet, maar het is niet zo dat hoe meer mensen ergens bij betrokken zijn, hoe moeilijker het is om tot een beslissing te komen. Er is bij ons juist weinig ruimte om irrationeel te zijn – met twee mensen kan je een emotionele discussie hebben waarin je allebei wil winnen, maar met vijf mensen moet je wel een consensus bereiken."

Dewi vertelt dat er tot haar verbazing vanuit de LHBT-gemeenschap, waar ze allemaal redelijk nauw bij betrokken zijn, ook kritische geluiden komen. "Tegen Daantje en mij worden dingen gezegd als 'die mannen moet je er niet bij hebben hoor', en tegen de jongens: 'pas op voor die lesbo's, ze pakken je kind af'. Het gaat heel erg over eigendom, over angsten en ego." Sjoerd: "En over een stereotypering van mannen en vrouwen, dat wij mannen er eigenlijk maar een beetje voor de lol bij zitten, alleen maar voor de pappadag, en dat Daantje en Dewi helemaal overspoeld zullen worden door hormonen en als leeuwinnen hun kind gaan beschermen. Ik moet nog maar zien of dat zo gaat."

Een ander probleem waar hun omgeving mee lijkt te zitten, is de vraag wat er gebeurt als Daantje en Jaco (de juridische ouders dus) omkomen bij een auto-ongeluk. "Maar," zegt Sjoerd, "dan hebben wij juist een veel minder groot probleem dan een traditioneel gezin met maar één setje ouders. Ik gun eigenlijk iedereen zo'n vangnet – als ik opeens mijn baan verlies, kan onze zoon nog wel gewoon naar zijn vioolles of wat dan ook. Ik snap eigenlijk niet waarom niet meer stellen met elkaar kinderen krijgen. Je ziet al die jonge ouders in de eerste jaren echt overleven, ze hebben geen slaap meer en zien hun vrienden nauwelijks nog. Wij zullen een paar dagen per week genoeg energie over hebben om met onze vrienden naar de kroeg te gaan en het over andere dingen te hebben dan baby's en kinderen."

Die voordelen ziet hun omgeving ook: Dewi vertelt dat meerdere collega's en ook bevriende heterostellen enthousiast reageerden toen ze vertelden over dit plan – vooral de voordelen van wél kunnen slapen is iets wat veel mensen erg aanspreekt, maar ook het idee van alle verschillende invloeden die vijf mensen op een kind hebben. "We hebben yoga, acrobatiek, muziek, politiek en onderwijs in ons talentenpakket," zegt Sjoerd daarover. "Wij vijven zijn allemaal heel anders, maar dat is juist onze kracht."

De baby kan elk moment geboren worden, op het moment van schrijven is er nog een week te gaan tot de uitgerekende datum. In principe gaan alle ouders bij de bevalling zijn – tijdens het interview met Sjoerd en Dewi komen Jaco en Sean net terug van het opzetten van het bevallingsbad bij Daantje en Dewi thuis. Dewi vertelt dat het niet meteen vanzelfsprekend was dat iedereen bij de bevalling aanwezig zou zijn. "Het was wel een proces voor haar om zich zo open te kunnen stellen, dat ze zich straks zo bloot moet geven aan iedereen – het is natuurlijk wel haar lichaam. Maar ze wil heel graag dat iedereen erbij kan zijn, en nu voelt ze zich daar comfortabel genoeg voor, bij iedereen." Tijdens de bevalling heeft iedereen een taak: Sjoerd zorgt voor eten en drinken, Sean en Jaco doen waar nodig massages, en Dewi staat natuurlijk vooral haar geliefde bij.

Ik vraag of ze iets weten over hechtingspsychologie bij jonge kinderen, en Sjoerd vertelt dat een vriendin van hem promoveert op dat onderwerp. "Zij zegt dat er vooral consistentie moet zijn in een gezin, en dat is er ook bij ons." Dewi: "De wereld van een baby wordt steeds groter, maar in de eerste fase kan een kind zich aan ongeveer vijf mensen hechten – dus dat komt precies goed uit."

Let op: we zijn overgestapt op een andere facebookpagina. Like VICE Nederland voor je dagelijkse partij prachtverhalen, want anders mis je dingen: