FYI.

This story is over 5 years old.

Stuff

Volgens nieuw onderzoek geloofden de oude Grieken al in zombies

Zombies bestonden al in de vroegste beschavingen. Overledenen Grieken werden vastgebonden in hun graf zodat ze niet konden ontsnappen.

Illustratie door Ole Tillmann

Al eeuwenlang worden wij levenden achtervolgd door overleden mensen. In 1883 werd er bijvoorbeeld in Haïti een officieel verbod ingevoerd op toverdrankjes die overleden mensen in zombies zouden veranderen, omdat voodoopriesters ze zouden gebruiken om begraafplaatsen leeg te roven. Nog decennia voordat Bram Stoker de wereld de stuipen op het lijf zou jagen met zijn horrorverhalen, werden in het pas gekoloniseerde Amerika de hoofden van nieuwe lijken eraf gehakt, om te voorkomen dat ze weer terug tot leven zouden komen. Toen Oostenrijk in de achttiende eeuw Servië binnenviel, rapporteerde het leger over een plaatselijke uitbraak van vampirisme in het stadje Meduegna – een uitbraak die zestien Oostenrijkers het leven zou hebben gekost.

Maar de angst dat de poort naar het hiernamaals eigenlijk een draaideur is, bestaat zelfs al veel langer dan sinds de late Middeleeuwen. In een nieuwe publicatie in het academische vakblad Popular Archeology, stelt antropologe Carrie L. Sulosky Weaver dat ook de oude Grieken overtuigd waren van het bestaan van zombies. Ze schrijft dat de Grieken zich – in ieder geval sinds het stenen tijdperk – 'scenario's voorstelden waarbij lijken herrezen uit hun graven, door de straten dwaalden en nietsvermoedende slachtoffers lastigvielen. Vaak was dit vanwege wraakacties die stamden uit de tijd waarin de zombies nog gewone stervelingen waren.' Ze noemt ook een paar ongebruikelijke tombes in de bloeiende necropolis Kamarina, een kolonie van de Grieken in Sicilië. Twee skeletten liggen daar op een curieuze manier begraven: eentje zit vast onder een soort terp van stenen, een andere is helemaal omgeven door lagen van aardewerk. Het lijkt er dus op dat de mensen destijds vreesden dat ze anders zouden ontsnappen.

Historici verwonderen zich al sinds de jaren tachtig over deze begraafplaats, maar Weavers theorie is niet onaannemelijk, omdat Sicilië in klassieke tijden bekend stond als een broeinest van necromantie. Overleden Grieken werden vaak begraven samen met uitgebreide bezweringen en tabletten, waarmee ze de bewoners van de onderwereld opriepen om deze nieuwkomers in het dodenrijk te begeleiden in het hiernamaals, ze te overspoelen met rijkdommen en hun vijanden in ongenade te brengen. Het ding was alleen dat hoewel de doden in het hiernamaals al het succes werd toegewenst, het niet de bedoeling was dat ze zich met de zaken van de levenden gingen bemoeien. 'Overledenen werden [daarom] aan hun graf vastgemaakt met behulp van touw, spiesen, stenen of andere zware objecten. Ook werden ze vaak uitzonderlijk diep begraven,' schrijft Weaver.

Het was ook goed mogelijk dat de lijken om wat mondainere redenen terugkeerden dan alleen zwarte magie. "Uit bestaande literatuur blijkt dat de Grieken leken te geloven dat de doden terug in leven konden komen als ze waren vermoord, als ze een fatsoenlijke begrafenis was ontzegd, of als ze nog openstaande rekeningen hadden," aldus Weaver in gesprek met VICE. Zelfmoord en abrupte en ongebruikelijke ziekten werden ook als oorzaken van wederopstanding gezien.

Hoewel we vandaag de dag bij zombies vooral denken aan hele steden die worden overspoeld door hordes kwijlende monsters, was het opstaan uit de dood vroeger een veel intiemere aangelegenheid. Vaak ging het om bezoeken van doden aan familieleden. Het lijkt heel sterk dat de vrees voor terugkerende lijken voortkomt uit het schuldgevoel dat mensen zo vaak hebben tijdens rouwprocessen – schuldgevoelens die voortkomen uit de machteloosheid om de dood van een geliefde te voorkomen. Eigenlijk is de zombie dus een heel menselijk monster: een soort reflectie op ons rouwen. Daarom is het ook helemaal niet zo gek dat beschavingen er sinds het begin der tijden door worden achtervolgd.