Wat als ik niet blank was geweest?

De auteur, op rechts, in zijn tienerjaren.

Op mijn zeventiende werd ik samen met mijn broertje en een vriend op school gearresteerd. We werden door de politie apart gehouden en ze wezen ons op onze rechten en ondervroegen ons uitgebreid. De agent waar ik mee sprak maakte mij meteen duidelijk dat ik de bak in zou gaan. Naast het feit dat ik een grote hoeveelheid LSD bij me had, dealde ik verschillende drugs aan klasgenoten, hun vrienden en zelfs aan kinderen uit de lagere klassen, die soms pas 14 jaar oud waren. Ik was zelf 17 en de agent zei: ‘Jij wordt als meerderjarige berecht voor het meervoudig plegen van vier verschillende misdaden – je kan er zeker van uitgaan dat je de bak in draait.’

Ik was bang. Ik vond mezelf een stoere gast vergeleken met de andere jongens op school en alle leidinggevenden, maar ik had een vriend die in de bak zat en ik wist dat dat een heel andere wereld was. Vergeleken met de gemiddelde bajesklant was ik alles behalve hard en stoer. Ik was klein, zacht en roze.

De rechter legde ons een week huisarrest op bij een vriend van mijn vader, in afwachting van de hoorzitting waarbij zou worden bepaald hoe lang onze gevangenisstraf zou duren. Maar die hoorzitting kwam er niet eens.

Nog voor ik überhaupt de rechtbank van binnen had gezien, sprak mijn vader al met het OM. Ze kwamen tot een overeenkomst: ik zou deelnemen aan een negen maanden durend reclasseringprogramma, zodat ik mijn tijd in de gevangenis kon ontlopen. In ruil voor de aanklachten tegen mij, zou ik negen maanden in een instelling in Oost-Texas moeten zitten. Ik had genoeg verhalen gehoord over de gevangenis, dus stemde ik in met dit alternatief.

Drie weken later ontsnapte ik uit die instelling waar ik opgesloten zat met meerdere moordenaars, een verkrachter en iemand die een school had opgeblazen. Zij waren allemaal voorwaardelijk vrij uit de penitentiaire inrichting van Texas.

Ik rende hard want ik wist dat de sheriffs afdeling meteen een belletje zou krijgen op het moment dat ik was vertrokken. Maar omdat mijn aanklachten vanuit Oregon werden behandeld, en niet vanuit Texas, hoopte ik dat ik genoeg tijd had om weg te zijn voordat iemand het door zou hebben.

Na een lange dag liften sliep ik die nacht onder een brug in Dallas. De volgende nacht verbleef ik in een busstation waar ik gratis crackers met ketchup kon eten en overdag kon slapen op de fijne stoelen in de terminal. ’s Nachts slenterde ik over de straten van Dallas. Na twee weken maakte een vriend geld naar me over en nam ik de bus naar Oregon.

Dit is het moment waarop het verhaal een rare wending krijgt. Ik werd dus gearresteerd, maakte een deal met het OM en toen ben ik gevlucht; maar ik heb mijn tijd niet uitgezeten. Dus, eenmaal in Oregon, verwachtte ik dat het OM me wel weer wist te vinden.

Ik wachtte rustig af en ik hield me gedeisd.

Uiteindelijk kreeg ik een brief. Ik moest me op een bepaalde datum melden bij de jeugdgevangenis in Eugene. Ik wist niet wat er ging gebeuren wanneer ik daar zou aankomen, maar ik was blij om te zien dat het om een jeugdgevangenis ging. Dat betekende dat ik niet als een volwassene berecht ging worden.

Ik was niet bang voor de jeugdgevangenis. Ik had al op een internaat gezeten in Tennessee, en ik had al veel geweld gezien. Ik was zelf vaak onderdeel geweest van dat geweld – mij was pijn gedaan en ik had anderen pijn gedaan. Ik was niet bang voor kinderen. Daarom aanvaardde ik het voorstel en meldde me op de bewuste datum aan de deur.

En weet je hoeveel dagen ik daar uiteindelijk heb gezeten? Welgeteld één.

Tijdens mijn arrestatie werd mij gezworen dat ik in een penitentiaire inrichting zou eindigen. Maar uiteindelijk heb ik niet eens een rechtszaal van binnen gezien. Mijn vader was niet rijk genoeg om iemand om te kopen (dus dat was geen optie), maar ik vraag me wel eens af wat er gebeurd zou zijn als ik geen jongen uit een middenklasse gezin was geweest die redelijk goede cijfers haalde.

Maar nog meer vraag ik me af: wat als ik niet blank was geweest?

Ik weet dat het anno nu geen relevante kwestie meer zou moeten zijn, maar toch vraag ik het me af.

Ik was onlangs de eerste aflevering van The Wire aan het kijken (als het om HBO-series gaat lig ik 12 jaar achter) en ik herkende mezelf en mijn broertje in de West Side Pit boys. Mijn broertje en ik droegen pistolen, dealden drugs, sloegen mensen in elkaar, ontliepen de politie, lichtten mensen op en we stonden altijd voor elkaar klaar. Eenmaal in mijn eindexamenjaar was iedereen die ons kende bang voor ons en voor waar we toe in staat waren. En eerlijk gezegd wist ik zelf eigenlijk ook niet wat ik aan het doen was, waar ik toe in staat was.

Op een bepaalde nacht was ik helemaal high en begon ik met een bijl tegen de autoruit van een jongen van mijn school aan te bonzen, terwijl hij en zijn vriendin gewoon in de auto zaten; en elkaar met doodsangst in de ogen vasthielden. Maar er was geen moment waarop ik me afvroeg wat ik in godsnaam aan het doen was, het was voor een mij een normale vrijdagavond. Natuurlijk klopte ik met een bijl op zijn autoruit. Hij was een lul, dus waarom niet? Hij had erom gevraagd.

Ik maakte veel slechte keuzes, maar toen ze me eindelijk oppakten en arresteerden, werd ik niet verantwoordelijk gehouden. Geen rechtszaak, geen straf. En dan vraag ik me af: als ik uit één of andere slechte buurt kwam in plaats van uit een nette woonwijk, zou ik dan op dezelfde manier behandeld zijn als nu? Of als ik zwart in plaats van blank was geweest, zou ik dan wel berecht worden? Had ik dan wel mijn beloofde straf gekregen?

Op een ochtend in Tennessee – allemaal in één ochtend – verkocht ik speed, vloog ik met een auto van de weg, duwde ik een geweer in iemands gezicht en gooide ik zelfs afval uit mijn autoraam. Toen werd ik aan de kant gezet door de politie. Maar geen van de eerder genoemde illegale handelingen was de aanleiding geweest van deze aanhouding.

De reden waarom we aan de kant werden gezet? Waarschijnlijk omdat een van mijn vrienden die in de auto zat, zwart was. De agent vroeg zich af wat hij aan het doen was, waarom hij in de auto zat, wat hij allemaal van plan was. Het deed er niet toe dat ik toen een geweer en drugs bij me had, terwijl ik achter het stuur zat. De agent fouilleerde me niet. Hij keek me nauwelijks aan.

Vier jaar geleden, vlak voor ik mijn memoires uitbracht, belde mijn redacteur uit New York me op met de vraag: ‘Ben je bereid je baan kwijt te raken?’

Ik begreep het niet meteen maar ze zei: ‘Je bent nu leraar maar je hebt als tiener zoveel illegale, gewelddadige dingen gedaan. En zelfs de dingen die uiteindelijk niet door zijn gegaan berusten op moordlustige gedachten en intenties. Dus zeg ik je nu maar vast: grote kans dat je je baan kwijtraakt als dit boek wordt gepubliceerd.’

Het is waar: naast het feit dat ik een drugsdealer was en een gewelddadige tiener, ben ik nu leraar op een middelbare school.

Gelukkig kreeg niemand uit mijn werkomgeving iets mee van mijn boek en behield ik mijn baan. Ik ben echt dankbaar dat ik niet ben ontslagen. Ik ben dankbaar dat ik de kansen kreeg die ik kreeg. Maar dankbaarheid heeft ook een zure bijsmaak – namelijk het besef dat niet iedereen dezelfde kansen krijgt als ik, en dat niet iedereen wordt vergeven zoals ik werd vergeven. Dat ik zo vergevingsgezind ben behandeld, is echt een privilege.

Daarom vraag ik me af: was ik vandaag leraar geweest als ik niet blank was geweest? Zou ik wat betreft mijn verleden dan nog voor een groep jonge, beïnvloedbare jongeren staan? Kreeg ik dan dezelfde onafhankelijkheid en waardering?

Ik hoop het. Ik hoop dat mijn kansen hetzelfde zouden zijn, omdat ik niet meer die jongen ben die ik was. Ik ben niet agressief. Ik deal geen drugs meer. Over het algemeen ben ik eerlijk en verantwoordelijk, net als veel andere ex-gedetineerden van allerlei achtergronden. Ik geloof in de kracht van vergiffenis omdat ik het op persoonlijk niveau begrijp.

Ooit maakte ik de fout om een politieagent voorbij te rijden terwijl ik een honkbalpet scheef op mijn hoofd had. Mijn criminele leven was al verleden tijd. Ik was twintiger, leraar, vader en ik had geen strafblad. Maar op die dag werd ik naar de kant gehaald omdat een scheefopgezette pet het equivalente is van een hoodie.

De politieagent zei vervolgens niets tegen me. Ik wachtte eerst een half uur af, toen riep ik uit mijn raam: ‘Meneer, kunt u alstublieft uitleggen waarom u mij aan de kant haalt?’

Hij zei niets terug maar belde voor assistentie. Ik wachtte nog een kwartiertje af voordat ik uiteindelijk besloot om uit mijn auto te stappen.

Ik weet dat ik dat beter niet had kunnen doen, maar ik liep naar de politieauto toe met mijn handen in de lucht, al roepend: ‘Meneer, u hoort mij gewoon te vertellen waarom ik naar de kant gehaald ben?!’

De agent trok zijn pistool. Hij gebruikte zijn wapen om mij te intimideren en terug mijn auto in te krijgen.

Ik beschouwde mezelf die dag gewoon als een pechvogel, maar tegenwoordig zie ik dat anders. Wat als ik niet blank was? Wat als ik als zwarte man al roepend naar de politieauto toe was gelopen? Had de agent dan wel geschoten? En zou die beschieting later dan gerechtvaardigd zijn? Stel dat ik mijn armen in de lucht had gestoken om te laten zien dat ik ongewapend was en stel dat dit had plaatsgevonden in, bijvoorbeeld, Ferguson?