Psilocybine als antidepressivum? De eerste resultaten zijn veelbelovend

In een recent proefonderzoek in het Verenigd Koninkrijk kregen 12 patiënten met zware depressies een pil die best wel afweek van de standaard antidepressiva: 25 mg psilocybine, de psychedelische stof uit paddo's.

Hoewel het nog vroeg is (en dit het eerste wetenschappelijke onderzoek hiernaar ooit is), lijken de resultaten van het proefonderzoek veelbelovend.

In een haalbaarheidsonderzoek dat deze week gepubliceerd werd in The Lancet Psychiatry, schreven de onderzoekers dat het medicijn goed getolereerd werd door de patiënten. De resultaten gaven de onderzoekers ook reden tot optimisme over de werking van het stofje.

"De grootste les is dat de effecten goed getolereerd werden door deze populatie, maar ook dat de antidepressieve potentie van de behandeling aanzienlijk lijkt," vertelt Robin Carhart-Harris, psychofarmacoloog van de Imperial College in Londen en hoofdauteur van het onderzoek aan de telefoon.

Alle 12 de patiënten rapporteerden een vermindering in de zwaarte van hun depressie voor een week na de ervaring met psilocybine. Bij een aantal duurde dit effect zelfs drie maanden. Na de eerste week voldeden acht patiënten aan de criteria voor remissie, en vijf daarvan bleven na drie maanden nog altijd in remissie.

"Het is moeilijk om niet enthousiast te worden van deze resultaten," zegt Carhart-Harris. "Ik blijf kritische noten uiten over het onderzoek, zodat mensen niet te ver doordraven. Dat is deels ook bedoeld voor mezelf om niet door te draven, omdat de resultaten zeer boeiend zijn en ook bevestigen waar we al zo lang aan werken."

De proef

Het proefonderzoek vond plaats in 2015, maar de voorbereidingen begonnen lang daarvoor. Het is zeer moeilijk om financiering te krijgen voor onderzoek met gereguleerde substanties zoals psilocybine en daarnaast is het ook erg lastig om psilocybine te regelen van de kwaliteit die vereist wordt. Het onderzoek werd gefinancierd door de Medical Research Council met ondersteuning van de Beckley Foundation.

De deelnemers, zes mannen en zes vrouwen tussen de 30 en 64, werden zorgvuldig gescreend voor geschiktheid. Ze hadden allen depressies die gecategoriseerd waren als gematigd of zwaar en hadden eerder al minimaal twee andere behandelingen geprobeerd – conventionele antidepressiva zoals SSRI's – die niet werkten.

Deelnemers kregen een veiligheidsdosis van 10mg zeven dagen voor dat ze de behandeling van 25mg ondergingen. Carhart-Harris legt uit dat de dosis bepaald werd in samenwerking met John Hopkins University, waar al veel onderzoek is uitgevoerd in dit gebied.

De patiënten kregen het medicijn in een behandelingsruimte die ontworpen is om rustgevend te zijn.

Ze ontspanden op een bed met een psychiater aan beide kanten, terwijl zorgvuldig geselecteerde muziek gedurende de zes-urige trip afgespeeld werd. De psychiaters checkten de patiënt op regelmatige intervals, maar deelnemers werden grotendeels vrijgelaten om hun eigen "innerlijke reis" te ervaren. De onderzoekers maten wel fysiologische effecten als hartslag en bloeddruk. De patiënten vulden ook op verschillende momenten evaluaties van hun ervaring in.

Toen ik Carhart-Harris vroeg hoe het ging, was het eerste wat hij zei dat het vooral heel hard werken was.

"Het waren 10 tot 12 zware maanden," zei hij. "Ik had een veeleisend rooster; je gaat met een hoop zielen om. En ik meen het als ik dat zeg. Je gaat namelijk niet alleen om met mensen op een oppervlakkige manier; je gaat op de diepst mogelijke manier met elkaar om. Ze openen hun ziel voor ons en wij stoppen daar een medicijn in waardoor ze in een zeer kwetsbare staat komen."

"Dat is een redelijk zware last om te dragen," voegde hij toe. "Ik denk niet dat het overdreven is om het met de ring in Lord of the Rings te vergelijken; het is iets dat enorm krachtig is. Ik wil psilocybine geen magische eigenschappen toeschrijven, maar als het aankomt op het effect, hebben psychedelica enorm veel kracht; ze veranderen mensen, dus er is een gigantische verantwoordelijkheid om dit op de juiste manier te doen."

Hij vertelde dat de ervaring emotioneel uitdagend was, vooral omdat de patiënten bij aanvang al leden.

Uiteindelijk was de feedback van patiënten volgens Carhart-Harris gemengd. "Maar soms was het ook empathische dankbaarheid – ik heb een aantal nieuwe cadeautjes op mijn vensterbank."

In de toekomst zullen hij en zijn team zich focussen op de nazorg van patiënten opvolgend aan de ervaring. De onderzoekers vervolgen ondertussen hun werk met meer patiënten dan opgenomen in het huidige onderzoek en hebben ondertussen met zo'n twintig proefpersonen gewerkt. Ze doen ook followups met de patiënten na zes maanden en hopen later dit jaar meer resultaten te publiceren.

De effecten van psychedelica

Psilocybine wordt therapeutisch onderzocht tegen depressies omdat het invloed heeft op de serotoninereceptoren in het brein. In hun paper beschrijven de onderzoekers dat het "nieuwe farmacologie is in de context van het huidige aanbod van antidepressiva" omdat het direct invloed uitoefent op een andere serotoninereceptor (5-HT2A) dan SSRI's.

Carhart-Harris publiceerde eerder ook al onderzoeken naar de invloed van LSD op menselijke proefpersonen. Hij vertelt dat er in dit onderzoek om een aantal redenen voorkeur werd gegeven aan psilocybine. De trip duurt vijf tot zes uur – korter dan bij LSD – en past in een normale werkdag. Het wordt makkelijker gemetaboliseerd en is minder giftig dan andere soortgelijke medicijnen. Hij denkt ook dat het aantrekkelijker is voor zowel deelnemers als beoordelaars om psilocybine goed te keuren ten opzichte van LSD. Het feit dat psilocybine een stof is die in de natuur voorkomt, en al eeuwen als medicijn gebruikt wordt, draagt daaraan bij. Ook was er een Amerikaans onderzoek uit 2011, dat concludeerde dat psilocybine kan helpen tegen doodsangst.

Het gebruik van psychedelica als behandeling is aantrekkelijk omdat onderzoekers bij het huidige model het medicijn maar een of hooguit een aantal keer hoeven toe te dienen.

Het idee is om een diepe psychologische ervaring op te wekken, een soort "piek-ervaring" die Carhart-Harris omschrijft als een soort reboot voor perceptie.

De ervaring is zo gezien belangrijker dan de drug zelf. "Maar de ervaring gebeurt niet zonder de drugs," zei hij. "Er gebeurt zeker iets op een chemisch niveau."

Kanttekeningen en waarschuwingen

De resultaten van het nieuwe onderzoek zijn veelbelovend. Voor mensen die jarenlang kampen met depressie is de mogelijkheid van een nieuwe behandeling die anders werkt dan traditionele methodes ongetwijfeld reden tot jubelen.

Toch waarschuwen de auteurs tegen over-enthousiasme. Er zijn belangrijke beperkingen aan hun resultaten, die betekenen dat we nog niet te veel conclusies kunnen trekken.

In commentaar dat bij het onderzoek werd gepubliceerd, karakteriseert psychiater Phil Cowen – die niet bij het onderzoek betrokken was – het resultaat als "veelbelovend maar nog niet compleet overtuigend."

Hij vertelde me aan de telefoon dat hij het onderzoek naar de therapeutische werking van psilocybine steunt. "Ik denk dat het een idee is dat de moeite waard is om te onderzoeken, vooral omdat psilocybine al gebruikt is bij de behandeling van andere weerbarstige aandoeningen, zoals posttraumatische stress," zei hij.

Maar hij vertelde me ook een aantal kanttekeningen bij het onderzoek. De auteurs leveren goede bewijzen voor de veiligheid van psilocybine, "maar op het moment kan je weinig concluderen over de werkzaamheid."

Het onderzoek gebruikt daarvoor een te kleine groep proefpersonen en is ook "open-label," wat betekent dat er geen placebo of andere controle was ter vergelijking.

Aangezien het onderzoek ook andere elementen van psychiatrische hulpverlening gebruikte, is het moeilijk te concluderen welk effect valt toe te schrijven aan de psilocybine. "Mensen krijgen een hoop aandacht en goede zorg, en dat is belangrijk – het is bekend dat dat ook een placebo-effect kan hebben, zelfs bij patiënten die al erg lang depressief zijn," zei hij.

Omdat de meeste proefpersonen zelf gekozen hadden voor het onderzoek, en vijf van twaalf eerder psilocybine hadden gebruikt, zaten er patiënten tussen die waarschijnlijk een positief effect verwachtten, volgens Cowen. Hij vergeleek het met eerdere behandelingen die effectief leken, maar bij controle-experimenten geen significante resultaten opleverden.

Carhart-Harris gaf toe dat het mogelijk was dat er een placebo-effect was, maar dat dit onwaarschijnlijk was omdat de magnitude van de resultaten significant hoger was dan normaal verwacht.

Cowen zou graag een gecontroleerder onderzoek zien, waarin patiënten van te voren niet weten of ze psilocybine of een ander medicijn krijgen. Het onderzoek uit 2011, waarin psilocybine gebruikt werd als behandeling bij uitbehandelde kankerpatiënten, was een dubbelblind, placebo-gecontroleerd experiment. Patiënten kregen dus de ene keer psilocybine en de andere keer een placebo, zonder te weten welke ze konden verwachten.

Cowen zegt ook dat hij geïnteresseerd is in meer informatie over de patiënten na een langere interval.

"Ik zou iets willen zien over hoe de ervaring was van het nemen van de drugs, hoe ze erover dachten en ik zou graag een followup na zes maanden en een jaar willen zien. Een gedetailleerde evaluatie, iets kwalitatiefs," zei hij. "Hoe zien ze het leven nu? Wat is er veranderd?"

Vervolgonderzoek

Carhart-Harris is het ermee eens dat er bij vervolgonderzoek een controlegroep moet zijn. "Ik denk dat we nog een hoop moeten doen om mensen te overtuigen," zei hij. "Ik denk niet dat iemand overtuigd moet zijn na deze resultaten."

Hij vond het wel belangrijk om psilocybine tegenover meer traditionele behandelingen zoals SSRI's of ketamine te zetten.

"Als wij kunnen bepalen dat psilocybine voordelen biedt over SSRI's – dit is natuurlijk hypothetisch, maar als we erachter komen dat het effectiever is dan SSRI's, dan is dat een belangrijke uitkomst."

De volgende stap is volgens hem een placebo-gecontroleerde proef om een standaardniveau van psychologische steun te bepalen en aan te tonen dat het effect van de psilocybine en niet de extra zorg komt.

Er is echter wel een limiet aan het nut van placebostudies bij psychedelica. Het is namelijk best wel duidelijk voor iedereen wanneer je paddo's hebt genomen en wanneer je een suikerpil heb geslikt.

Carhart-Harris voegt toe dat er ook voordelen zouden zijn aan een meer naturalistische proef. "Als een patiënt hier komt, dan weten ze wat ze gaan krijgen," zei hij. "Wat wij hebben gedaan is eigenlijk realistischer omdat het meer lijkt op een daadwerkelijke behandeling. Er is iets aan een controle-experiment wat eigenlijk een beetje kunstmatig is."

Hij benadrukte ook dat de behandeling uitgevoerd werd in een zorgvuldig voorbereide context met hulp van experts in geestelijke gezondheid. "Ik denk niet dat mensen hieruit moeten extrapoleren dat ze gewoon wat paddo's kunnen scoren en hun depressie zo kunnen oplossen," zei hij.

Desondanks ziet hij met het juiste onderzoek een tijd voor zich waarin psychedelica tussen de reguliere behandelingen voor depressies staan. Toen ik hem vroeg of hij dacht dat psychedelica op een dag de voornaamste behandeling zouden kunnen zijn, zei hij dat het het overwegen waard was. Hij wees hierbij op de mensen die geen antidepressiva willen gebruiken en dat normale therapie tijdrovend, duur en moeilijk te krijgen kan zijn.

"Als je de efficiëntie kan verbeteren door een soort psychotherapie aan te bieden die 'versneld' is door de psilocybine, dan zou dat niet alleen voor patiënten, maar ook voor behandelaars aantrekkelijk zijn."

"Ik denk dat sommige mensen eerder een ervaring met paddo's willen – op een goede, gecontroleerde manier – dan aan de Prozac gaan."